چرا شرکت صادرات گاز ایران منحل شد؟

فرارو - مجمع عمومی شرکت ملی نفت اواسط تیرماه سالجاری با صدور مصوبه‌ای، رسما اقدام به انحلال شرکت صادرات گاز ایران کرده است.

بر اساس این مصوبه جدید شرکت ملی نفت، قرار است بخش صادرات گاز ایران از مسیر خطوط لوله در مدیریت بازرگانی شرکت ملی گاز و بخش LNG به شرکت ملی نفت ایران واگذار شود.

یک ضعفی که این انحلال می تواند داشته باشد این است که باید قبل از این انحلال یک ساختاری تعریف می شد. با توجه به اینکه درست است که سهم ما اکنون از تجارت جهانی گاز کم است اما این سهم با توجه به راه اندازی پروژه های مهم و تاثیرگذار در آینده بیشتر خواهد شد. لذا باید ساختار مناسبی را در حوزه بین الملل وزارت نفت و حتی شرکت ملی گاز تعریف کنند تا بتوان امور را سازماندهی کرد.

سید عماد حسینی سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس هشتم با بیان مطلب بالا در گفتگو با فرارو دیدگاه خود درباره انحلال شرکت صادرات گاز را چنین بیان داشت.

•    کشور ما دومین دارنده گاز طبیعی دنیا است که تقریبا 19 درصد گاز دنیا را در اختیار دارد؛ اما با این حال سهم ما از تجارت گاز در دنیا حدود یک درصد است.

•    از این لحاظ به نظر می رسد ما در زمینه تجارت و صادرات گاز نتوانسته ایم موفق عمل کنیم که دلایل مختلفی دارد و ربطی به عملکرد شرکت صادرات گاز ندارد.

•    دلیل اصلی این موضوع آن است که تولید و عرضه ما در داخل برابری می کرده و باعث شده که ما نتوانیم در بخش صادرات موفق عمل کنیم؛ به این دلیل که نیازهای داخلی را فعلا نتوانستیم پوشش دهیم و حتی در زمان پیک مصرف در زمستان برای تامین مصارف داخلی نیز با مشکل مواجه شده ایم.

•    بنابراین ما در بحث تجارت و صادرات گاز در مرحله بسیار نازلی هستیم و سطح ما در این زمینه بسیار پایین است. از این نظر شرکت صادرات گاز زمانی می توانسته عملکرد قابل قبولی داشته باشد که ما سهم عمده ای از تجارت گاز جهانی را در اختیار داشته باشیم.

•    از این نظر وقتی این امر منتفی است و ما سهم ناچیزی از تجارت گاز دنیا را در اختیار داریم به نظر می رسد هدف شرکت در سال های گذشته این بوده که بیاید تجارت گاز را با توجه به اینکه آن زمان احساس می شد پارس جنوبی به زودی راه اندازی می شود، درصد تجارت گاز ایران نسبت به ذخایر آن را به سرعت بالا ببرد.

•    اما متاسفانه این اتفاق نیفتاد و سهم ما هنوز به آن میزان نیست و بنابراین من فکر می کنم تصمیم مجمع عمومی شرکت نفت مبنی بر انحلال شرکت صادرات گاز به این دلیل بوده است.

•    دلیل دیگر این بود که این شرکت زیرمجموعه بخش وارداتی وزارت نفت بود و در واقع متعلق به شرکت ملی نفت بود و شرکت گاز نمی توانست در این زمینه نقشی را ایفا کند.

•    اکنون آمدند تجمیع کردند و فعالیت‌های صادرات گاز از مسیر خط لوله را به مدیریت بازرگانی شرکت گاز و صادرات LNG را به امور بین‌الملل شرکت نفت واگذار کردند که ممکن است یک ناهماهنگی در سیستم بوجود بیاید.

•    یک ضعفی که این انحلال می تواند داشته باشد این است که باید قبل از این انحلال یک ساختاری تعریف می شد. با توجه به اینکه درست است که سهم ما اکنون از تجارت جهانی گاز کم است اما این سهم با توجه به راه اندازی پروژه های مهم و تاثیرگذار در آینده بیشتر خواهد شد. لذا باید ساختار مناسبی را در حوزه بین الملل وزارت نفت و حتی شرکت ملی گاز تعریف کنند تا بتوان امور را سازماندهی کرد.

•    اکنون ممکن است یک بلاتکلیفی در سیستم بوجود بیاید و با توجه به اینکه سازمانی منحل شده و وظایف آن به جاهای دیگری واگذار شده است؛ بلاتکلیفی نیروهایی که در آن سازمان وجود داشتند نیز پیش می آید.

•    از بعدی هم این اتفاق نباید در شرایط فعلی روی می داد. شاید ضرورت آن به نسبت وجود داشت ولی در شرایط فعلی که بحث تحریم های بین المللی و مسائل مختلفی که در کشور وجود دارد؛ من فکر می کنم نیازی به انجام این کار در شرایط فعلی نبود و یا باید زودتر این اقدام انجام می شد، آن هم با این پیش شرط که ساختار سازمانی تعریف شده ای از قبل بوجود می آمد.

•    شرکت صادرات گاز تازه تاسیس است و چند سال از عمر آن می گذرد و نیازی به ایجاد چنین شرکتی نبود و هزینه های بسیار بالایی هم به وزارت نفت تحمیل کرد.

•    اما مطابق اصل 44 این شرکت باید خصوصی می شد و اکنون که کاملا منحل شده است؛ به این معنا است که این سازمان دیگر وجود خارجی ندارد که حتی بخواهد ارزش افزوده ای برای دولت و وزارت نفت ایجاد کند. چون از محل فروش آن درآمدی حاصل می شد. از این نظر انحلال این شرکت به ضرر وزارت نفت تمام شده است و تمام وظایف آن به داخل سیستم برمی گردد و خصوصی سازی آن طبق اصل 44 مخدوش شده است.

درباره تفکیک شرکت گاز از شرکت نفت
•    بخش بالادستی صنعت گاز و در واقع متولی فرآوری گاز کشور اکنون شرکت ملی نفت است. این موضوع بارها در مجامع مختلف مطرح شده است. در کمیسیون انرژی مجلس هم این موضوع مطرح شد و حتی یکبار قرار شد که بعضی از وظایف به شرکت ملی گاز محول شود اما باز هم به دلالیل مختلف و مشکلات ساختاری که در بحث اساسنامه شرکت های تابعه وزارت نفت وجود دارد این اتفاق رخ نداد که قرار شد ما این موضوع را در بحث اساسنامه دنبال کنیم و صنعت نفت را از صنعت گاز تفکیک کنیم.

•    اما این موضوع چون هنوز در اساسنامه شرکت های تابعه وزارت نفت نهایی نشده است ما نتوانستیم این دو را از هم منفک کنیم.

•    ولی به نظر من چنانکه در سایر کشورها هم وجود دارد باید بخش های بالادستی را از هم تفکیک کنیم و چون ما برای صنعت گاز کشور متولی داریم نباید صرفا فروشنده باشد؛ چنانکه اکنون شرکت ملی گاز ایران صرفا فروشنده است و تولیدکننده نیست و باید بحث تولید و فروش (عرضه و تقاضا) را در اختیار شرکت ملی گاز قرار بدهیم تا بتواند هم تولید کند و هم متولی فروش آن باشند و از این طریق بتوانند دخل و خرج شرکت را موازنه کنند.

•    اینکه متولی تولید نهادی دیگری باشد و فروش در اختیار شرکت گاز باشد مشکلاتی را بوجود می آورد.

درباره امکان تاسیس وزارت گاز
•    خیلی از کشورها وزارت مستقلی برای صنعت گاز خود دارند. البته در کشور ما قصد این است که وزارت نفت و نیرو را هم با هم ادغام کنند و وزارتی به نام وزارت انرژی تشکیل شود.

•    از آنجا که در برنامه های درازمدت توسعه نظر بر این است که تجمیع صورت بگیرد، بعید می دانم که وزارت مستقلی برای گاز تشکیل شود. چون هنوز توان تولیدی ما به حدی نرسیده است که بتوانیم از ذخایر گازی خود به نحو احسن استفاده کنیم. بنابراین این ظرفیت در کشور ما وجود ندارد و بعید می دانم این اتفاق روی دهد.