چه کسانی از "تورم" ارتزاق می‌کنند؟

فرارو- «بانک های ایران بیشتر در خدمت عوامل نامولد هستند تا عوامل مولد. بعضی از بانک ها، نهاده های دامی وارد می کنند و به سود کمتر از 40 درصد قانع نیستند. در حالی که اصلا کار بانک ها چیز دیگری است. کار بانک ها این بوده که وجوه ریز و درشت مردم را گرفته و به عنوان یک واسطه و تسهیل کننده امور این منابع را در اختیار تولیدکننده قرار دهند.»

دکتر عباس شاکری استاد دانشگاه و کارشناس مسائل اقتصادی با بیان مطلب بالا در گفتگو با فرارو گفت: «درباره شکل گیری تورم دلایل زیادی گفته شده است و همه آن دلایل درباره وجود تورم در اقتصاد ایران موضوعیت دارد.»

•    «عامل اول بحث فشار هزینه است. همانطور که شاهد هستید هزینه های تولید مرتبا در حال افزایش است و نهاده های تولید در معرض واسطه گرایی های سوداگرانه است. خیلی از بانک ها نهاده وارد کرده و با سودهای بالا به تولیدکنندگان می فروشند. خیلی از دلال ها چندین معامله روی نهاده ای که باید در کوتاه ترین زمان در اختیار تولید کننده قرار بگیرد، انجام می دهند. نرخ ارز هم تغییر می کند نهاده گران می شود.»

•    «لذا یکی از دلایل ایجاد تورم فشار هزینه است که به آن تورم ناشی از cost push یا فشار هزینه می گویند.»

•    «عامل دوم فشار طرف تقاضا است. ما شاهد رشد نقدینگی و بی ثباتی مستمر آن هستیم که این بی ثباتی مستمر نقدینگی، ضمن بالا بردن تقاضا موجب تورم می شود. لذا ما می بینیم که در برنامه اول، دوم، سوم، چهارم و اکنون که پنجم است در همه برنامه ها نرخ رشد متوسط نقدینگی حدود 30 درصد بوده است.»

•    «این مسئله موضوع پیچیده ای است؛ چون بخشی از پول منفعل و بخشی دیگر فعال است. بخشی از آن به سیاست های بانک مرکزی مربوط می شود و بخشی دیگر مربوط به سیاست های اعتباری و عملکرد بانک ها می شود. بحث سرعت گردش پول و انعطاف و بی ثباتی آن نیز مطرح است که این مسائل پیچیدگی های خاصی را ایجاد می کند که باید همه این موضوعات را در نظر گرفت.»

•    «اما از همه مهمتر قدرت قیمت گذاری دلخواه است که در اقتصاد وجود دارد و من نمی دانم چرا هیچگاه به این امر نمی پردازیم. اگر واقعا پول فعال باشد و سرعت گردش پول هم ثابت باشد؛ در این صورت اگر ما رشد نقدینگی را کنترل کنیم که در این حالت امری آسان خواهد بود، تورم هم مهار می شود. اگر هم کسی قصد داشت قیمت را بالا ببرد چون نقدینگی فعال است و سرعت گردش پول هم ثابت است، اگر نقدینگی بالا نرود نمی تواند قیمت را افزایش دهد.»

•    «اما وضعیت بی ثباتی مستمر پول و پایه پولی و بی ثباتی سرعت گردش پول در اقتصاد ما به عوامل اقتصادی این مجال را داده که قدرت قیمت گذاری داشته باشند. چون در بسیاری از زمینه ها بازار رقابت در مورد کالاها در کشور ما شکل نگرفته که بگوییم قیمت از درون بازار تعیین می شود. اصلا ما در بسیاری از موارد بازار نداریم که بخواهد از درون آن قیمت تعیین شود.»

•    «بنابراین عوامل اقتصادی قدرت دلخواه قیمت گذاری دارند و به بهانه بی ربط و باربط قیمت را بالا می برند. قیمت که بالا رفت چون سرعت گردش پول انعطاف دارد و بخشی از پول هم اسیر و منفعل است، کاملا با این افزایش قیمت همراهی می کند.»

•    «به دنبال اجرای طرح هدفمندی یارانه ها خیلی از تولیدکنندگان به دلیل گران شدن نهاده ها باید قیمت های خود را بالا می بردند و خیلی ها هم اصلا ارتباطی با نهاده هایی که گران شده بود نداشته اما قیمت ها را بالا بردند و حتی بیش از حد تناسب، قیمت ها را افزایش  دادند.»

•    «خیلی ها وقتی ارز گران می شود با این امر مرتبط هستند و قیمت ها را بالا می برند و خیلی ها اصلا مرتبط نیستند و قیمت ها را حتی بیش از حد تناسب بالا می برند و در این وضعیت شرایط بی ثباتی پولی کشور هم با این افراد همراهی می کند.»

•    «عامل بسیار مهم دیگر جولان نیروهای نامولد است. متاسفانه عواملی در این اقتصاد جولان می دهند و درآمدهای فراوان کسب می کنند که چندان هم با تولید ارتباط ندارند. منشاء ارتزاق این افراد و ساز و کار عمل آنها تورم است. یعنی تورم اینها را زنده نگاه می دارد و مرتب بخش نامولد را گسترش می دهد.»

•    «تولید ناخالص ملی یک کیک است. اگر همه عوامل اقتصادی کاری کنند که این کیک را بزرگتر کنند؛ مسلما تولید افزایش یافته و پول زیاد می شود و آنگاه تورم شکل نمی گیرد. اما اگر بخش زیادی از عواملی که در اقتصاد جولان می دهند نامولد باشند، در این صورت کیک تولید ناخالص ملی کوچک می شود، در حالی که پول در حال رشد است. طبیعتا در این حالت تورم ایجاد می شود و همانطور که گفتم منشاء ارتزاق اینها هم تورم است.»

•    «به توزیع درآمد که نگاه می کنید می بینید درآمدهای گروهی که نامولد هستند مرتبا در حال افزایش است؛ اما روی عوامل مولد فشار می آید. ساز و کار این عمل تورم است و ملاحظه می کنید که ظاهرا تورم مستمر دو رقمی، نشانی از یکسری کاستی های ساختاری و سیاستی موجود در اقتصاد است که به طور مستمر حضور دارد.»

•    «تورم، هم تخصیص مجدد منابع و هم توزیع مجدد درآمد را انجام می دهد. تورم مستمر، منابع را به بخش های نامولد برده و از بخش های مولد دور می کند. تورم مستمر درآمد را از جیب عوامل فعال در بخش مولد کم کرده و به جیب عواملی که در بخش های نامولد فعالیت می کنند اضافه می کند.»

•    «بانک های ایران بیشتر در خدمت عوامل نامولد هستند تا عوامل مولد. بعضی از بانک ها، نهاده های دامی وارد می کنند و به سود کمتر از 40 درصد قانع نیستند. در حالی که اصلا کار بانک ها چیز دیگری است. کار بانک ها این بوده که وجوه ریز و درشت مردم را گرفته و به عنوان یک واسطه و تسهیل کننده امور این منابع را در اختیار تولیدکننده قرار دهند.»

•    «استقلال بانک مرکزی امری نیست که با یک سیاست دفعی محقق شود. استقلال بانک مرکزی منوط به تحقق یکسری اصلاحات ساختاری است. اگر شفافیت در بودجه دولت، شفافیت در بودجه شرکت های دولتی، انضباط بودجه دولت و مالیات ستانی صحیح انجام شود آن موقع می شود اگر عزمی شکل گرفت بانک مرکزی استقلال خود را پیدا کند. (استقلال به این مفهوم که هر جا لازم شد بودجه دولت را تامین نکند.)»

•    «اکنون استقلال بانک مرکزی به این است که بیاید ترازنامه بانک مرکزی را سر و سامان دهد و پایه پولی را به صورت مدیریت شده و متناسب با نیازهای اقتصاد تغییر دهد. در حالی که اکنون بانک ها خود ساز جداگانه می زنند و اصلا به دستورات بانک مرکزی گوش نمی دهند.»

•    «وجود تورم مستمر در ایران حکایت از این دارد که یکسری عوامل ماندگار و چسبنده ای با عنوان سلسله عوامل تورم وجود دارد که باید این عوامل را از بین برد. قاعدتا نمی شود به آسانی و یک شبه این کار را انجام داد ولی به هر حال اگر ما بخواهیم در این مسیر حرکت کنیم اولین اقدام بستن مجاری فوق بودجه ای، شفافیت در بودجه، شفافیت در کارکرد بانک ها، شفافیت در اعطای وام ها، انضباط بودجه ای دولت، مالیات ستانی صحیح و مهار بخش های نامولد می باشد.»

•    «دلالی و واسطه گری در حالت طبیعی خود مولد و لازمه کار تولیدی است؛ ولی نه اینکه دلالی، واسطه گری و سوداگری حرف اول را در اقتصاد بزند. یعنی دلال ها نهایت سود را ببرند و هر چه ماند به تولید اختصاص یابد. این کار اشتباه است. هیچ اقتصادی در دنیا به این شکل که در اقتصاد ما به بخش دلالی و واسطه گری و بخش های نامولد میدان داده می شود وجود ندارد.»