جامعه‌شناسان بی‌کاری در روستاها را یکی از مهم‌ترین دلایل رشد حاشیه‌نشینی در آذربایجان غربی می‌دانند.
به گزارش روزنامه وقایع اتفاقیه، زندگي در حاشيه شهر قاعده و قانون ندارد. مردمي که آرامش روستا را رها کرده‌اند و با اميد برخورداري از امکانات روانه شهرها شده‌اند اما در نهايت بيشترين نصيب آنها از زرق و برق شهرنشيني همان آلونک‌هاي ناايمن است. نه آب آشاميدني سالم دارند و نه طعم لوله‌کشي گاز و برق شهري را مي‌دانند. تنها براي فرار از روستا يا شهرهاي کوچک به حاشيه شهرهاي بزرگ پناه مي‌آورند.
احداث اين سرپناه‌ها رشد قارچ‌گونه داشته و سرانجام مناطقي را در حاشيه شهرها به وجود آورده است که امروز از آنها به‌عنوان حاشيه‌نشيني ياد مي‌شود. به اعتقاد بسياري از کارشناسان، هر پديده اجتماعي علتي دارد و حاشيه‌نشيني در آذربايجان‌غربي همچون بسياري از مناطق ديگر کشور، حاصل نبود توسعه متوازن و بي‌توجهي به روستاها در طول چند دهه گذشته است.
ارتباط معنادار حاشيه‌نشيني با برخي از آسيب‌هاي اجتماعي از جمله اعتياد، قاچاق، سرقت و... قابل بررسي است زيرا پایين‌بودن سطح برخورداري از رفاه اجتماعي و فردي، محله‌هاي حاشيه شهر را به مناطقي مستعد براي انواع ناهنجاري‌هاي اجتماعي تبديل کرده و بيکاري و انباشته‌شدن خواسته‌ها روي هم در ساليان متمادي از ساکنان اين مناطق افرادي ناراضي ساخته است. بهداشت، آموزش‌وپرورش، خدمات شهري و عمومي و برخورداري از حداقل‌هاي زندگي از جمله نيازهاي ساکنان مناطق حاشيه‌نشين محسوب مي‌شود و درواقع اين مناطق حاشيه‌اي در جست‌وجوي متن زندگي است.
بيکاري عامل اصلي مهاجرت به شهر
يک حاشيه‌نشين در اروميه معتقد است که اگر زمينه‌هاي اشتغال در مناطق روستايي فراهم شود علاوه بر روستايياني که به حاشيه شهرها مهاجرت کرده‌اند، برخي از شهرنشينان در جست‌وجوي کار نيز ممکن است به مهاجرت از شهر به روستا دست بزنند. او که نخواست نامش برده شود، افزود: پدرم در دولت دهم از نوسان قيمت اقلام براي دادوستد در شهر استفاده مي‌کرد و به‌همين‌خاطر از يکي از روستاهاي اطراف نقده به اروميه مهاجرت کرديم و در حاشيه شهر ساکن شديم اما در زمان حاضر از بابت مهاجرت به شهر پشيمان هستيم.
نماينده مردم ماکو، شوط، پلدشت و چالدران در مجلس شوراي اسلامي معتقد است که فرصت‌هاي شغلي مناسبي براي رفاه حال مردم مناطق روستايي و عشايري ايجاد نشده و حاشيه‌نشيني ناشي از مهاجرت روستایيان به يکي از معضلات جدي آذربايجان غربي تبديل شده است. عين‌الله شريف‌پور به ايرنا مي‌گويد: نبود فرصت‌هاي شغلي در روستاها و مناطق عشايرنشين موجب مهاجرت ساکنان آنان به شهرها و به‌ويژه مرکز استان شده است و ناهنجاري‌هاي اجتماعي از جمله پيامدهاي شوم حاشيه‌نشيني به شمار مي‌رود.
شريف‌پور ادامه داد: با افزايش حاشيه‌نشيني، هزينه‌هاي عمومي هم بالا مي‌رود و اين درحالي است که فراهم‌کردن بسترهاي اشتغال، راه‌اندازي صنايع کوچک و کارگاه‌هاي زودبازده مي‌تواند روستایيان را در روستا ماندگار کند. شريف‌پور با بيان اينکه آذربايجان‌غربي داراي ظرفيت‌هاي بالقوه‌اي براي ايجاد اشتغال روستايي است، گفت: هنوز از اين ظرفيت‌ها در عرصه‌هاي مختلف اقتصادي به‌خوبي استفاده نشده است.
نماينده مردم ماکو در خانه ملت اظهار کرد: با وجود افزايش درآمد کشاورزان در دولت يازدهم، هنوز به‌دليل پایين‌بودن ارزش افزوده محصولات کشاورزي، درآمد در حد قبولي نصيب آنان نمي‌شود. شريف‌پور ادامه داد: با تغيير الگوي کشت، قيمت تمام‌شده افزايش يافته و کشاورز و دامدار به درآمد و سود مناسب خود دست مي‌يابد و تمامي اين موارد پس از گذشت چندين دهه از پيروزي انقلاب اسلامي، در دولت يازدهم مورد توجه قرار گرفته است.
فرهنگ کار نهادينه شود
او با بيان اينکه پشتيباني از فرهنگ کار در جامعه بايد نهادينه شود، افزود: متأسفانه در اين خصوص مقداري سستي شده است و به‌عنوان مثال مروجان کشاورزي در انتقال روش‌هاي نوين به کشاورزان موفق نبوده‌اند. شريف‌پور ادامه داد: وقتي چنين اقدامي صورت نگيرد، بدون ترديد کشاورز نيز نمي‌تواند چاره‌اي براي مشکلات خود بيابد و مجبور به مهاجرت از روستا به شهر مي‌شود.
نماينده مردم اروميه در مجلس شوراي اسلامي نيز قانون‌‌گريزي، زمين‌خواري و تفکيک غيرمجاز اراضي توسط سودجويان و دلالان و مهاجرت‌هاي بي‌‌رويه به‌ويژه مهاجرت از روستاها به شهرها با هدف يافتن کار و زندگي بهتر را ريشه اصلي ظهور و گسترش حاشيه‌نشيني در شهرهاي استان عنوان کرد و گفت: اين مشکل و معضل نيز بايد به‌صورت ريشه‌اي حل شود. سيدهادي بهادري ادامه داد: ارائه خدمات به مناطق حاشيه شهرها و توجه به مشکلات اهالي آن هر چند کاهش آسيب و معضلات اجتماعي و فرهنگي را در پي دارد اما از‌سوي‌ديگر، مشکل حاشيه‌نشيني را در شهرها دامن مي‌زند و در‌اين‌راستا بايد اين معضل به‌صورت ريشه‌اي و اصولي حل شود.
وي با تأکيد بر اجراي قانون براي جلوگيري از توسعه حاشيه‌نشيني، گفت: آگاهي نداشتن مردم به قوانين فرصت را براي عده‌اي از افراد سودجو فراهم مي‌کند و آنان با تصرف زمين‌هاي اطراف شهرها و تبديل آن به سکونتگاه‌هاي غير‌رسمي که فاقد هرگونه آيين‌نامه و ضوابط شهرسازي است، ضمن برهم‌زدن کالبد شهر، مديريت شهري را با مشکلات متعددي مواجه مي‌کنند. به گفته وي، بايد با تعيين دقيق محدوده و حريم شهرها و آگاه‌سازي مردم از قوانين، مانع شکل‌گيري و گسترش چنين مناطقي در شهرهاي بزرگ شد.
مديرکل امور اجتماعي و فرهنگي استانداري آذربايجان‌غربي نيز گفت: پس از پيروزي انقلاب اسلامي در روستاهاي استان امکاناتي از قبيل آب، برق و تلفن ايجادشده اما فرصت شغلي به وجود نيامده است. هوشنگ عطاپور افزود: تنها منبع درآمد روستایيان در زمان حاضر کشاورزي است و اگر با دقت به اين مهم نگاه کنيم، کشاورزي نيز به علت سنتي‌بودن نمي‌تواند منبع درآمد مناسبي براي کشاورزان و روستانشينان باشد.
وي با اشاره به اينکه نبود شغل و درآمد مناسب از محل کشاورزي، روستاييان را وادار به مهاجرت مي‌کند، اظهار کرد: تک‌محصولي بودن اقتصاد روستا و وابسته‌بودن آن به کشاورزي، نبود واحدهاي توليدي و کارگاه‌هاي مختلف باعث مي‌شود تا روستایيان براي امرارمعاش و کسب درآمد ناچار به ترک روستا شوند.
وي افزود: وقتي بستر مناسبي براي اشتغال روستایيان فراهم نشود و کشاورزي از سنتي به مدرن تغيير نکند، شاهد خالي‌شدن روستاها، ازبين‌رفتن کشاورزي و افزايش حاشيه‌نشيني خواهيم بود. رضا قلي‌پور، کارشناس مسائل اجتماعي نيز معتقد است حاشيه شهرها در بيشتر موارد به محل تجمع کودکان کار و کارتن‌‌خواب‌هايي تبديل مي‌شود که براي فرار از قانون و همکاري‌نکردن با مأموران انتظامي با هم متحد مي‌شوند.
به گفته او، جامعه‌شناسان نيز بر اين عقيده هستند که فقر و ناتواني يا تمايل نداشتن بازار رسمي اقتصاد شهر به جذب حاشيه‌نشينان، آنان را به بازار فعاليت‌هاي غير‌رسمي مي‌کشاند و بخشي از نتيجه آن در زمره امور ممنوع و بزهکارانه بروز مي‌کند. معاون سياسي و امنيتي استاندار آذربايجان‌غربي نيز گفت: مقام معظم رهبري پيوسته درباره ضرورت توجه و مقابله با آسيب‌هاي اجتماعي و فرهنگي تأکيد دارد و ازاين‌رو، مقابله با حاشيه‌نشيني اولويت نخست مديران دولتي در آذربايجان‌غربي است.
به گفته عليرضا رادفر، بايد تمام تلاش و توان دولت براي مقابله و کاهش آسيب‌هاي اجتماعي و به‌ويژه موضوع مقابله با اعتياد و حاشيه‌نشيني به کار گرفته شود. استاندار آذربايجان‌غربي نيز چندي پيش در برنامه زنده تلويزيوني پايش شبکه يک سيما با اشاره به معضل حاشيه‌نشيني در اين استان گفته بود که حاشيه‌نشيني يکي از معضلات جدي شهرهاي بزرگ آذربايجان‌غربي و به‌ويژه شهر اروميه است که تبعات زيادي نيز دارد و اميدواريم براي بهبود اين وضعيت تدابير بهتري انديشيده شود.
