سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) از رتبه‌بندی دانشگاههای برتر کشور بر اساس اثرگذاری فناورانه و نوآورانه خبر داد و گفت: بر اساس این رتبه‌بندی دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه تهران و دانشگاه صنعتی شریف به ترتیب رتبه‌های نخست را در بین دانشگاههای علوم پزشکی، دانشگاههای جامع و دانشگاههای صنعتی کشور به خود اختصاص داده‌اند.
به گزارش ایسنا، دکتر محمدجواد دهقانی با اعلام این خبر اظهار کرد: تبدیل علم به ثروت و قدرت با حفظ ارزش‌های اسلامی اساس سند سیاست‌های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری را تشکیل می‌دهد.
یکی از ملزومات تحقق این اساس پیوند میان علم، فناوری و نوآوری است که نیازمند تولید علمی است که اثرگذاری فناورانه و نوآورانه داشته باشد. از سال ۱۳۷۳ شمسی، دنیا با شتاب بیشتری بدنبال تولید چنین علمی است، بنابراین تاکید یک‌جانبه و صرف بر کمیت تولید علم بدون در نظر گرفتن سایر ابعاد توسعه علمی باعث خواهد شد تا از مسیر تبدیل علم به ثروت و قدرت دور شویم.
وی افزود: تاکید یک‌جانبه بر کمیت، راهبردی اشتباه در تولید علم است و به تنهایی به توسعه علمی منجر نخواهد شد. همچنین این امر مغایر سند سیاست‌های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری است. از سال گذشته پایگاه استنادی علوم جهان اسلام تمام اهتمام خود را در جهت تبیین ابعاد مختلف این سند بکار برد. مرجعیت و دیپلماسی علمی دو بعد دیگری هستند که همزمان با افزایش کمی تولید علم باید مورد توجه قرار گیرند. بعلاوه دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی در کنار توجه به افزایش کمیت تولید علم باید برای اثرگذاری فناورانه و نوآورانه آن نیز برنامه‌ریزی کنند.
دهقانی تصریح کرد: یکی از روش‌های مرسوم برای سنجش میزان اثرگذاری فناورانه (Technological Impact) و نوآورانه علم (Innovational Impact)، «محاسبه میزان بکارگیری آن در تولیدات علمی بخش‌های تحقیق و توسعه صنایع»، «بکارگیری آن در تولید اختراعات یا نوآوری‌ها»، «مشارکت دانشگاه و صنعت در پروژه‌های تحقیقاتی»، «مشارکت با صنایع خارج از مرزهای ملی» است. بر اساس این چهار شاخص دانشگاههای کشور مورد رتبه بندی قرار گرفتند. در این رتبه‌بندی وزن این چهار شاخص به ترتیب ۳۰، ۳۰، ۱۰ و ۳۰ است.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) تصریح کرد: بخش‌های تحقیق و توسعه صنایع مختلف در سطح بین‌المللی همانند دانشگاه‌ها بخش قابل ملاحظه‌ای از نتایج پژوهش‌های خود را در معتبرترین مجلات علمی بین‌المللی نمایه‌سازی می‌کنند. برای محاسبه مقدار این شاخص نمایه تامسون رویترز (آی.اس.آی) در فاصله سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۴ مورد بررسی قرار گرفت که یک فاصله ۱۰ ساله را شامل می‌شود. تعداد استنادهای صورت گرفته توسط هر یک از این پژوهش‌ها به کمیت تولید علم دانشگاههای کشور مورد اندازه گیری قرار گرفت که در دنیا آن را تحت عنوان اثرگذاری فناورانه علم می‌شناسند.
دهقانی خاطرنشان کرد: برای سنجش اثرگذاری نوآورانه علم میزان بکارگیری علم تولید شده در اختراعات ثبت شده بین‌المللی یو.اس. پتنت (US patent) شمارش شد. نظام ثبت اختراعات یو.اس. پتنت به همراه نظام اروپا (European patent) و ژاپن (Japanese patent) از مهمترین نظام‌های بین‌المللی در این زمینه محسوب می‌شوند که از مقبولیت جهانی برخوردارند.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) تصریح کرد: بخشی از نتایج پژوهشی که به صورت مقالات پژوهشی در سطح بین‌المللی منتشر می‌شوند، ماحصل فعالیتهای مشترک بین دانشگاه و صنعت هستند. مجلات بین‌المللی که نتایج این پژوهش‌ها را منتشر می‌کنند، نشان می‌دهند که آیا این پژوهش‌ها نتیجه یک مشارکت درون مرزی هستند یا اینکه یک دانشگاه با جذب یک صنعت برون مرزی به انجام پژوهش پرداخته است. بنابراین در رتبه بندی صورت گرفته هر دو نوع همکاری مورد محاسبه قرار گرفت. باید در نظر داشت که انجام این دسته از پژوهش‌ها نیازمند وجود بخش‌های تحقیق و توسعه در بخش صنعت و همچنین قدرت دانشگاه در جذب صنایع است.
دهقانی افزود: بر همین اساس در بین دانشگاههای علوم پزشکی به ترتیب دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، دانشگاه علوم پزشکی ایران، دانشگاه علوم پزشکی مازندران، دانشگاه علوم پزشکی کرمان و دانشگاه علوم پزشکی بقیةالله (عج) رتبه‌های اول تا دهم را کسب کردند.
وی ادامه داد: در بین دانشگاههای جامع کشور به ترتیب دانشگاه تهران، دانشگاه تربیت مدرس، دانشگاه شیراز، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه شهیدبهشتی، دانشگاه رازی، دانشگاه تبریز، دانشگاه بوعلی‌سینا، دانشگاه اصفهان و دانشگاه مازندران رتبه‌های اول تا دهم را به خود اختصاص دادند.
سرپرست ISC خاطرنشان کرد: در بین دانشگاههای صنعتی به ترتیب دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، دانشگاه علم وصنعت ایران، دانشگاه صنعتی اصفهان، دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل، دانشگاه صنعت نفت، دانشگاه صنعتی سهند و دانشگاه صنعتی شاهرود بیشترین اثرگذاری فناورانه و نوآورانه را کسب کردند.
دهقانی اظهار کرد: سهم هر یک از دانشگاههای کشور از کل کمیت تولید علم و استنادهای دریافت شده کشور متفاوت است. به عنوان مثال دانشگاه علوم پزشکی تهران در فاصله سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۴، نه ممیز دو دهم درصد از کمیت علم کشور تولید کرده است و در همین فاصله زمانی ۹.۷ درصد از استنادهای کشور را دریافت کرده است.
سرپرست ISC ادامه داد: همچنین میزان استنادهای دریافت شده از بخش‌های تحقیق و توسعه صنایع و همچنین اختراعات ثبت شده در دانشگاههای مختلف با یکدیگر بنا بر نوع کمیت علمی که تولید می‌کنند، متفاوت است؛ بدین ترتیب در برخی دانشگاه‌ها علم تولید شده اثرگذاری فناورانه و نوآورانه بیشتری داشته است. به عنوان مثال ۳.۶ درصد از کل استنادهای دریافت شده توسط دانشگاه تهران از سوی بخش‌های تحقیق و توسعه صنایع صورت گرفته است و ۰.۲ درصد از استنادهای صورت گرفته از اختراعات ثبت شده توسط کشورهای مختلف دنیا در نظام ثبت اختراعات یو.اس. پتنت بوده است.
دهقانی افزود: مقالات پژوهشی تمامی تولیدات علمی دانشگاه‌ها را تشکیل نمی‌دهند، اما آنچه امروزه در سطح کشور با عنوان کمیت تولید علم مرسوم شده، عمدتا انتشار نتایج پژوهش‌ها در معتبرترین مجلات بین‌المللی را در بر می‌گیرد. با توجه به اهمیت این دسته از انتشارات نه فقط در سطح کشور، بلکه در سطح بین‌المللی نیز این بخش از تولیدات علمی دانشگاه‌ها مورد تاکید بسیار زیادی قرار می‌گیرند.
وی گفت: دانشگاههای مختلف با نسبت‌های مختلفی با بخش‌های تحقیق و توسعه صنایع همکاری می‌کنند، از همین رو سهم مقالات حاصل از مشارکت با یک بخش صنعتی از کل مقالات از یک دانشگاه به دانشگاه دیگر فرق می‌کند. به عنوان مثال سهم مقالاتی که دانشگاه صنعتی شریف با مشارکت صنایع در مجلات بین‌المللی منتشر کرده است ۲.۸ درصد از کل تولید علم این دانشگاه است و همچنین ۰.۵ درصد از کل کمیت تولید علم این دانشگاه با همکاری صنایعی از خارج از کشور صورت گرفته است.
دهقانی خاطرنشان کرد: هر چند کمیت تولید علم در طی سال‌های گذشته بیش از هر چیز به عنوان سنجه‌ای برای توسعه علمی مورد استفاده قرار گرفته است، اما دنیای علم بدنبال کمیتی علمی است که اثرگذاری فناورانه و نوآورانه نیز داشته باشد. این مساله به روشنی در سند سیاست‌های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری مورد تاکید قرار گرفته است.
بر همین اساس تمایز بین علم کاربردی و علم بنیادی از طریق شمارش میزان بکارگیری آن در بخش‌های تحقیق و توسعه صنایع یا اختراعات ثبت شده از یک طرف و میزان استفاده از آن در محیط‌های غیر صنعتی مانند دانشگاه‌ها مشخص می‌شود. در حالی که جمهوری اسلامی ایران همواره خواهان حرکت در مسیر توسعه پایدار است، توانایی تشخیص بین علم کاربردی و علم بنیادی به منظور ایجاد تعادل در تولید علم از اهمیت بسزایی برخوردار است.
