کمی بیش از یک ماه دیگر، موعد برداشتن گام پنجم کاهش تعهدات فرا میرسد. اروپاییها بدون اینکه اقدامی جدی برای تامین منافع اقتصادی ایران انجام دهند، میگویند ایران هرکاری میتواند برای نجات برجام کند، انجام دهد. از سوی دیگر، ایران نیز نمیتواند همزمان هم تحریمها را تحمل کند و هم برجام را ادامه دهد. به خاطر همین شرایط بغرنج، کارشناسان و دیپلماتها درباره احتمال فروپاشی برجام در هفتههای آینده هشدار میدهند. چرا که از دیدگاه آنها، اقدامات بازگشتپذیر ایران در کاهش تعهدات، به تدریج کمتر میشوند.
هم اکنون پرسش اصلی این است که این بار چه تضمینی وجود دارد که اینستکس موفق شود. واقعیت این است که فعلا هیچ تضمینی دیده نمیشود. اما موفقت این سازوکار به دو مسئله عمده بستگی دارد. نخست اینکه باید دید آیا آمریکاییها با اینستکس موافقت میکنند یا خیر. فعلا آمریکاییها مخالفت میکنند. ریچارد گرنل، سفیر آمریکا در آلمان، با پیوستن شش کشور اروپایی به اینستکس مخالفت کرده است. مسئله دوم هم که به نوعی با مسئله اول ارتباط دارد، فروش نفت ایران است. آیا مشارکت کشورهای اروپایی در اینستکس به معنای تضمین فروش نفت ایران و بازگشت درآمدهای آن است؟
نرمش سعودی
طرح چهار مادهای ماکرون، هنوز به نتیجه نرسیده، اما شواهد و قراین نشان میدهد که احتمال موفقیت آن بالاست. چنانچه این طرح موفق شود، احتمال تنشزدایی میان ایران و عربستان نیز به شکل چشمگیری بالا خواهد رفت. اگر چه سعودیها تمام و کمال از کارزار فشار حداکثری کاخ سفید علیه ایران حمایت میکنند، اما آنها تمایلی به مقابله با ایران بدون حمایت آمریکا ندارند.