فرارو- محمدجواد ظریف وزیر خارجه کشورمان اخیرا گفته احتمالا دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده پایبندی ایران به برجام را تایید نمی‌کند. پیش‌‌بینی ظریف شاید به خاطر طفره رفتن ترامپ از پاسخ به این سوال است که آمریکا میخواهد با برجام چه کار کند. رئیس جمهور جنجالی آمریکا البته بارها تا کنون نسبت به برجام موضع‌گیری کرده است. او اخیرا نیز در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل این توافق را «مایه شرمساری» برای آمریکا خواند. بسیاری از کارشناسان مسائل بین‌الملل نیز همچون ظریف پیش بینی می‌کنند ترامپ میخواهد اعلام کند ایران به برجام پایبند نبوده است. در واقع رئیس جمهور آمریکا با این اقدام توپ را به زمین کنگره خواهد انداخت؛ کنگره‌ای که در زمینه برجام مانند ترامپ فکر میکند. اما در نهایت چه میشود؟
حسن بهشتی‌پور، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت و گو با فرارو ابراز امیدواری میکند که اروپایی‌ها با تصمیم ترامپ همسو نخواهند شد و ایران میتواند برجام را با طرح 1-6 دنبال کند.
ترامپ به امتیاز گرفتن بیشتر از ایران فکر میکند
بهشتی‌پور معتقد است: مواضع و رفتاری که ترامپ در زمینه برجام از خود نشان داده است به خوبی نشان دهنده زیادی‌خواهی‌های این کشور است. آمریکا میخواهد فشار بیشتری به ایران وارد کند تا ایران دوباره پای میز مذاکره بنشیند. ترامپ با خود فکر میکند اگر ایران دوباره پای میز مذاکره بیاید این کشور میتواند امتیازاتی را به دست بیاورد که در مذاکرات قبلی نتوانست کسب کند. بنابراین از فضای مطبوعاتی و فضایی که در دولت ترامپ وجود دارد، می‌‌توان پیش بینی کرد که آمریکایی‌ها مدعی نقض برجام از سوی ایران می‌شوند. این در حالی است که آژانس بین المللی انرژی اتمی که مرجع رسیدگی به این موضوع است حدود هشت مرتبه پایبندی ایران به توافق هسته ای را تایید کرده است.
آمریکا درباره کشورهای دیگر نمی‌تواند تصمیم‌گیری کند
بهشتی‌پور می‌گوید: بعد از اینکه ترامپ مدعی میشود ایران توافق هسته‌ای را نقض کرده کنگره وارد تصمیم‌گیری میشود. کنگره از ابتدا دنبال این بود که بتواند درباره توافق هسته‌ای تصمیم‌گیری کند و آن را کنار بگذارد. در مجلس نمایندگان و سنای آمریکا لابی صهیونیستی قدرتمند است. صهیونیست‌ها نیز که برخلاف میل خود نتوانستند جلوی برجام را بگیرند حالا دنبال جلوگیری از اجرای آن هستند. اما اگر تصمیم‌گیری درباره برجام به کنگره واگذار شود ماجرا اصطلاحا «کش‌دار» میشود.
این کارشناس مسائل بین‌الملل ادامه می‌دهد: در نهایت می‌‌توان گفت آمریکایی‌ها فقط درباره خود می‌‌توانند تصمیم‌گیری کنند نه درباره بقیه کشورهای دنیا. منافع کشورهای جهان به ویژه کشورهای طرف تجاری با ایران اجرای توافق هسته‌ای است. از طرف دیگر هیچ شواهد و قرائنی دال بر اینکه ایران برجام را نقض کرده وجود ندارد. با در نظر گرفتن همه این جنبه‌ها آمریکا در نهایت نمی تواند کشورهای دیگر را با خود همسو کند. البته ممکن است آمریکا به کشورهای دیگر نیز فشار وارد کند مثلا پیام دهد رابطه با ایران به معنای قطع روابط با آمریکاست. اما در این زمینه هم بعید به نظر می‌‌رسد به موفقیت دست پیدا کند.
بعضی جمهوری‌خواهان منتقد سیاست ترامپ هستند
او معتقد است: در بین بعضی اعضای کنگره این عقلانیت وجود دارد اما چون اکثریت نمایندگان تحت نفوذ لابی صهیونیستی هستند همچنان بر طبل تحریم می‌‌کوبند تا بتوانند امتیازات بیشتری بگیرند. در داخل خود آمریکا هم البته نسبت به این سیاست انتقادات زیادی وجود دارد و جالب است بدانید این انتقادها فقط از سوی دموکرات‌ها نیست. اما گوش شنوایی وجود ندارد.
اما بعضی از سیاستمداران و دیپلمات‌ها معتقدند هرکشوری یا جناحی که برجام را کنار بگذارد منزوی میشود. از بهشتی‌پور درباره چرایی این سخن پرسیدیم. او معتقد است: در 1996 وقتی آمریکایی‌ها تحریم های داماتو را وضع کردند کشورهای اروپایی با ایالات متحده همراهی نکرد. کشورهایی مثل کره جنوبی، هند و چین نیز مبادلات خود با ایران را ادامه دادند. اما در سالهای 2002 به بعد به خاطر پرونده سازی هسته ای و برخی موضع‌گیری‌ها باعث اتحاد نامقدس آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها علیه ایران شد. اکنون اما فضا تغییر کرده است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که یک مرجع بین‌الملی دارای صلاحیت برای سنجش پایبندی ایران به برجام است تایید میکند که کشور ما پایبند برجام بوده، از این رو بر اساس شواهد و قرائن بعید به نظر می‌‌رسد اروپایی‌ها و طرف‌های تجاری ایران مثل کره جنوبی، چین و هند با آمریکا همسو شوند. از این منظر است که می‌گویند آمریکا با کنار گذاشتن برجام منزوی میشود. اما باید این نکته را هم در نظر داشته باشیم که در عالم سیاست هیچ چیز غیرممکن نیست.
اجماع بر سر مذاکره نکردن
حسن بهشتی‌پور درباره رفتار ایران در صورت کنار گذاشتن برجام از سوی آمریکا می‌گوید: در ایران هیچ کس به دنبال مذاکره مجدد بر سر برجام نیست چون همه به خوبی می‌‌دانند اگر قرار بود آمریکا به توافقی پایبند باشد، به همین برجام متعهد می‌ماند. آمریکا تنها در رابطه با برجام چنین سیاستی از خود نشان نداده. دولت ترامپ همین رفتار را درباره توافق‌نامه محیط زیستی پاریس هم از خود نشان داده است. اما آمریکا به گونه‌ای عمل کرده است که گویا با آمدن هر دولتی باید مذاکرات جدیدی صورت بگیرد! این موضوع هم موجب بی‌آبرویی ایالات متحده است. آمریکایی‌ها ابتدا باید به تعهدات خود در رابطه با برجام عمل کنند سپس از مذاکرات جدیدی سخن بگویند، چرا که چنین صحبتی کاملا بیهوده است و در ایران نیز هیچ کس از مذاکرات مجدد استقبال نمی‌کند.
طرح 1-6 پیش روی ایران قرار می‌گیرد
بهشتی‌پور درباره شرایط خروج ایران از برجام می گوید: ایران زمانی برجام را کنار می‌گذارد که این توافق‌نامه بی‌خاصیت شود. با بیرون رفتن آمریکا از برجام، این توافق بی‌خاصیت نخواهد شد. اگر آمریکا از برجام خارج شود این سوال وجود دارد که آیا روسیه، چین و کشورهای اروپایی به برجام متعهد خواهند ماند یا نه. اگر این کشورهای به برجام متعهد بمانند ایران رسما میتواند طرح 1-6 (یعنی کشورهای طرف مذاکره ایران منهای آمریکا) را پیش ببرد. این موضوع شدنی و قابل بررسی است. با این حال اگر کشورهای اروپایی هم با واشنگتن همسو شوند اجماعی در تهران شکل می‌گیرد تا ایران از برجام خارج شود. چون در این حالت برجام بی خاصیت خواهد شد اما برنامه انرژی هسته ای خود را همچنان طبق NPT دنبال خواهد کرد.
این کارشناس مسائل خارجی نیز درباره احتمال بازگشت تحریم‌های هسته‌ای می‌گوید: بازگشت تحریم‌های هسته‌ای بستگی به شرایطی دارد که با خروج همه کشورها از برجام ایجاد خواهد شد. اما معتقدم با خروج کشورها از برجام به جای برقراری دوباره تحریم‌ها گفت‌وگوهای سیاسی صورت خواهد گرفت. چون برخلاف گذشته این‌بار ایران دست بازتری دارد. این دست باز ایران به خاطر تعهدی است که تهران تا کنون برای اجرای برجام از خود نشان داده است.