کد خبر: ۳۲۱۸۰۴
تاریخ: ۱۸ تير ۱۳۹۶ - ۱۴:۰۹
نگاهی به حمله به کوی دانشگاه
چند نکته در باب 18 تیر
وبسایت خبری - تحلیلی فرارو farau.com | @fararunews فرارو- بامداد لاجوردی؛ هجده سال از حمله به خوابگاه دانشجویان دانشگاه تهران میگذرد. موضوعی که به سرعت ابعادی جهانی به خود گرفت و اقدامی که برای مدت مدیدی التهاب آفرینی کرد.
حمله به کوی دانشگاه در 18 تیر 78 میتواند سمبلی درباره نگرش بخشی از نیروهای فشار به دانشگاه و طبقه متوسط اجتماعی آن سالها باشد. حمله به کوی دانشگاه در 18 تیر از جهتی قابل نشانهشناسی و فهم نمادین است:
1. اولین جنبه نمادین این واقعه، «زمان حمله» بود. این واقعه در سال 78 یعنی دومین سال استقرار دولت اصلاحات رخ داد. ایامی که جوانان و به ویژه دانشجویان بیشترین سهم را در پیروزی محمدخاتمی در انتخابات ریاست جمهوری سال 1376 ایفا کردند؛ انتخاباتی که ستادهای اصولگرایان دانشگاهیان را در معادلات انتخاباتی خود به حساب نمیآوردند اما زمانی که نتایج انتخابات را تحلیل کردند، از قدرت نقشآفرینی این جریان شگفتزده شدند. به همین خاطر، بعد از انتخابات76 دانشجویان به عنوان نیروی جریانساز در پهنه سیاسی-اجتماعی کشور به حساب آورده شدند و از همین رو نیروهای تمامیتخواه کشور و بخشی از اصولگرایان تندرو نسبت به تحرکات و اقدامات این نیروی اجتماعی نوظهور حساس شده و احساس خطر کرده و حساسیت جامعه را نیز بالا بردند.
2. دومین جنبه سمبلیک واقعه 18 تیر «مکان یورش» بود. محل یورش نیروهای خودسر، خوابگاه دانشجویان دانشگاه تهران بود. جایی که به زندگی دانشجویان غیربومی تعلق داشت. این دانشجویان غیربومی به مدد فضای باز سیاسی آن دوران، امکان بیان بخشی از مطالبات خود در ایام دانشجویی را پیدا کرده بودند. به همین خاطر خوابگاه دانشجویان در آن سالها تنها محل استراحت دانشجویان نبود و تبدیل به بخشی از حیات اجتماعی دانشجویان شده بود. به طوریکه در آن سالها خوابگاه آرام و قرار نداشت و جلسات بحث و گفتگو و... به طور دائمی در آن برقرار بود. بنابراین میتوان گفت خوابگاه در دهه هفتاد یک کانون جدی تحولات دانشگاه بود.
3. سومین جنبه نمادین حمله به کوی دانشگاه مسئله «طبقه اجتماعی» بود. خوابگاه و به طور کلی دانشگاه دهه هفتاد محمل طبقه متوسط جامعه بود. گروهی که مطالباتی در خصوص اصلاحات اجتماعی و سیاسی را از طریق فضای دانشگاه پیگیری میکردند. به همین دلیل جنس رخداد تیرماه 78 خاص بود و بیشتر رنگ و بوی طبقه متوسط داشت. دانشجویان به تعطیلی ناگهان و همزمان چندین روزنامه اعتراض داشتند و در این خصوص تجمع کردند. مطالبه و موضوع اعتراض آنها به خوبی بیانگر تعلق خاطر طبقاتی آن دسته از دانشجویان بود و این اقدام با واکنش نیروهای خودسر روبرو شد.
4. چهارمین جنبه سمبولیک 18 تیر ظهور «توان اجتماعی» فوقالعاده بالا در دانشگاه و حرکت آن به سمت جامعه بود. 18 تیر 78 به بسیاری از این خبر را داد که نیروی اجتماعی عظیمی در حال شکلگیری است که مطالبتش را از مسئولان کشوری طلب خواهد کرد. برخی این نیروی اجتماعی را سازنده و گروهی دیگر آن را زنگ خطر دانستند. اما هرچه بود گروهی به این تحلیل رسیدند که باید این توان اجتماعی به امنیتیترین شکل ممکن تخریب شود.
5. پنجمین جنبه نمادین حمله به کوی دانشگاه «محاکمه عاملان» بود. عاملان این حادثه تبرئه شدند و تنها یک سرباز به اتهام سرقت ریشتراش محکوم شد.
با کنار رفتن دولت اصلاحات در سال 84، در بخشی از بدنه سیاستگذاری اجتماعی و دانشگاهی کشور یک نگرانی دائمی از ظهور مجدد جنبههای نمادین دانشگاه شکل گرفت. اجرای سیاستهایی ضددانشگاهی نشان از حاکمیت نوعی نگرش امنیتی در پی حمله 18 تیر بود. از جمله این سیاستها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
1. دولت احمدینژاد با اجرای سیاستهای بومی گزینی در پذیرش دانشگاهها حیات خوابگاههای دانشجویی را از بین برد و عملا دانشگاه را به مدرسه شبیه کرد. جایی که زیست دانشجویی در آن وجود ندارد و دانشجویان تنها برای ساعات محدودی در کنار یکدیگر هستند. این در حالیست که زیست دانشجویی همواره هسته اصلی فعالیتهای دانشجویان بوده و دانشجویان غیربومی فعالترین گروه دانشگاهیان بودهاند.
2. پولی کردن دانشگاه، گران شدن قبولی در دانشگاهها به واسطه رشد کلاسهای خصوصی و مدارس غیرانتفاعی سبب شد، دانشگاه دیگر به طبقه متوسط تعلق نداشته باشد و در عوض گروهی از دانشآموزان ثروتمند که امکان دسترسی به کلاسهای کنکور گران قیمت را دارند امکان حضور در دانشگاه را پیدا کنند و تنها عده معدودی طبقه متوسط جامعه فرصت پیروزی در این رقابت را داشته باشند.
3. عمومی کردن دانشجویی و رشد کمی دانشگاهها بدون لحاظ کردن پیوستهای فرهنگی-اجتماعی دانشجویی سبب شد، دانشجو بودن تبدیل به امری عمومی و فراگیر شود و دیگر جنبه اثرگذاری خود را از دست بدهد. در کنار این سیاست، پروژه عقیم سازی دانشگاه با ترویج مدرکگرایی سبب شد، دانشگاه رنگ و بوی پیشین خود را از دست بدهد.
به طور کلی علاوه بر موارد بالا میتوان گفت که در نتیجه تحولات سریع دانشگاه در دهه هفتاد و همینطور رشد روزافزون توان اجتماعی این پایگاه در دولت اصلاحات، گروهی نگران فعالیتهای آتی این نهاد شده و پروژه امنیتی کردن محیط دانشگاه را در دستور کار خود قرار دادند.
هرچه باشد دانشگاه همچنان میتواند تسهیلگر مسائل اجتماعی باشد و دولت روحانی باید تمام تلاش خود را برای بازگرداندن شانیت اجتماعی-سیاسی دانشگاه به آن بکار گیرد.