تغيير سياست در بازار ارز؟

در شرايطي كه نرخ دلار در آخرين روز هفته گذشته از 1300 تومان عبور كرد خبر‌ها حاكي از چرخش مديريت بازار ارز از سوي بانك مركزي است. 

در حالي كه پيش از اين بانك مركزي قصد داشت با حذف صرافي‌ها از چرخه فروش ارز رسمي به ساماندهي تقاضا با استفاده از شبكه بانكي بپردازد، خبر‌ها حاكي از فروش مجدد ارز به صرافي‌ها با نرخي نزديك به قيمت بازار است.
 
علاوه بر از سر گيري فروش ارز به صرافي‌ها، عرضه ارز مسافري در تمام شعب بانكي كشور نيز در دستور كار اين بانك قرار گرفت. روز پنج‌شنبه روابط عمومی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، از ابلاغ بخشنامه‌اي به کلیه بانک‌های دولتی و خصوصی خبر داد كه بر اساس آن، علاوه بر شعب ارزی بانک‌های ملی، ملت، صادرات در سراسر ایران و صرافی‌ها و بانک‌های مستقر در مبادی خروجی کشور (فرودگاه‌های بین‌المللی و...) شعب مرکزی سایر بانک‌ها نیز مجاز به فروش ارز مسافرتی هستند. اين بخشنامه نقض‌كننده بخشنامه يك ماه قبل اين بانك بود كه فروش ارز مسافري را محدود به بانك‌هاي ملي، ملت و سپه كرده بود. 

تغيير راهبردها پس از 47 روز
اواخر مرداد ماه معاون ارزي بانك مركزي كه به تازگي بر اين مسند تكيه زده بود در جمع خبرنگاران حاضر شد و از سه راهبرد اين بانك براي حذف شكاف ارزي سخن گفت.سید علی‌ با اشاره به منطقی‌ نبودن شکاف ارزی در کشور به دلیل وفور ذخایر ارزی بانک مرکزی بیان داشت که بررسی‌‌های بانک مرکزی نشان‌دهنده رفتار درست این بانک در توزیع ارز است.
 
معاون ارزی بانک مرکزی از ۳ تدبیر این بانک برای از بین بردن شکاف ارزی در اواخر مرداد ماه سخن گفت. معاون ارزي بانك مركزي درباره كفايت ذخاير ارزي براي جوابگويي به تقاضا گفت:« براساس آخرين آمار، فروش نفت ما پارسال 70 ميليارد دلار بوده است. 20 ميليارد دلار نيز فرآورده‌هاي نفتي فروخته‌ايم و حدود 30 ميليارد دلار نيز ارز حاصل از صادرات غيرنفتي بوده است. 

به اين ترتيب ما حدود 120 ميليارد دلار در سال درآمد ارزي داريم حال آنكه كل فروش ارز ما در سال 88 معادل 49 ميليارد دلار، در سال 89 معادل 64 ميليارد دلار و در 4 ماهه اول امسال معادل 24 ميليارد دلار بوده است. پيش‌بيني مي‌كنيم تا پايان امسال فروش ارز ما به 70 ميليارد دلار برسد. بنابراين مي‌بينيد كه منابع ارزي ما بسيار بيشتر از مصارف و فروش ارز است.»
 
او به هم خوردن توازن بازار‌های فرعی و اصلی‌ در کشور را به عنوان اصلی‌‌ترین دلیل عمیق شدن شکاف ارزي بازار داخل دانست، پدیده‌اي که به نظر سید علي از سال ۸۱ تا مهر ماه ۸۹ به درستی انجام مي‌شد، اما پس از آن بانک مرکزی نتوانست کنترل آن را در دست داشته باشد. معاون ارزی بانک مرکزی به ۳ تدبیر بانك مركزي براي رفع اين نقيصه اشاره كرد.
 
اضافه شدن سقف حواله‌های ارزي بانک مرکزی از ۱۰۰ هزار دلار به ۵۰۰ هزار دلار اولين تدبیر بانک مرکزی برای کنترل شکاف ارزی بود. او با اشاره به اینکه این روشی‌ مناسب برای جوابگويی به تقاضای بازار خواهد بود گفت، در نتیجه این اقدام و پاسخگویی کامل بانک مرکزی به نیاز وارد کنندگان به ارز، کنترل بازار ارز برای این بانک مقدور مي‌شود. وی همچنین ارائه ارز مسافرتی‌ با نرخ مرجع را تدبیر دیگر بانک مرکزی برای کنترل شکاف ارز دانست و گفت: براساس تدابير جديد همه ارزهايي كه به 36 سرفصل خدماتي مانند مسافر، پزشكي، دانشجويي، ثبت‌نام همايش‌ها و... قابل پرداخت است، از اين پس با مراجعه به سيستم بانكي و با نرخ مرجع دريافت خواهد شد.
 
وي همچنين ادامه داد، در مورد ارز مسافرتی‌، قرار است ارز مرجع توسط سه بانک به مسافرانی كه حقیقتا قصد خروج دارند، ارائه شود.سید علی‌ با اشاره به فعال کردن ريفاینانسينگ به عنوانه سومین تدبیر بانک مرکزی برای هدایت تقاضای ارز از بازار فرعی به اصلی، گفت : براساس قرارداد ريفاینانسينگ خریدار مي‌تواند با پیش پرداخت ۲۰ درصدی جنسی‌ را از فروشنده خریداری کند؛ در حالی‌ که بانک۸۰ درصد بقیه قیمت جنس را به فروشنده می‌پردازد و خریدار نیز در طول يك سال این ۸۰ درصد را به بانک بازمي‌گرداند. 

بازار در مقابل سياست‌هاي بانك مركزي
اما نکته جالب روند شدیدا رو به رشد دلار در تنها ۴۷ روز گذشته از این سخنان معاون ارزي بانک مرکزی است. نرخ دلار در حالی‌ روزپنج‌شنبه رکورد ۱۳۰۰ تومان را شکست که این نرخ در اول شهریور ماه امسال برای اولین بار به ميزان ۱۲۰۰ تومان رسیده بود. این به این معنا است که به‌رغم تدبیر بانک مرکزی برای کنترل شکاف در بازار ارز، نرخ دلار در ۳۸ روز اخیر ۱۰۰ تومان رشد داشته که فاصله نرخ مرجع را از نرخ بازار به حدود ۲۳۰ تومان می‌رساند.
 
اما رفتار بانک مرکزی در واکنش به افزایش شکاف ارزی، به‌رغم تدبیر کنترلی این بانک، شایان توجه است. در ماه گذشته عرضه ارز مسافرتی‌ تنها محدود به سه بانک صادرات، ملی‌ و ملت بوده است. این در حالی است که انتظار مي‌رفت بانک مرکزی با تدبیر تازه خود رویکرد آزادتری در توزیع ارز مسافرتی‌، بر مبنای سخنان معاون ارزي این بانک داشته باشد. 

همچنین این بانک از عرضه ارز به صرافی خودداری کرده است، بنا به این استدلال که صرافي‌هاي داخل، مانند تمام صرافي‌هاي كشورهاي ديگر، بايد نیاز ارزی خود را از بازار فرعی تامین کنند. امري كه خود به تنهايي در انتقال تقاضا از بازار اصلي به بازار فرعي كم تاثير نمي‌تواند باشد. 

چرخش بانك مركزي
به نظر می‌رسد که قضیه کنترل شکاف ارز در چند ماه اخیر بانک مرکزی را به طور جدی سردرگم کرده است. خبر می‌رسد که بانک مرکزی از هفته گذشته از طریق بانک توسعه صادرات و بانک ملی‌ اقدام به فروش ارز تا سقف ۳۰۰ هزار دلار و با نرخ تعادلی به صرافی‌ها کرده است. 

همچنین گفته مي‌شود این نرخ مبادله بین بانک مرکزی و صرافی‌ها از هفته گذشته با ۱۲۵۰ تومان شروع شده و در روز چهارشنبه به ۱۲۸۱ تومان رسیده است. این اقدام تا حدي نشان دهنده نگرانی شدید بانک مرکزی از تشدید فاصله ارزی در بازار کشور است که این بانک را مجبور به تزریق دلار در بازار کرده است. 

همچنین بانک مرکزی دیروز اعلام کرد که ارز مسافرتی‌ از طریق تمامی بانک‌های کشور در اختیار مسافران قرار خواهد گرفت. همانطور كه اشاره شد، این اقدامات بانک مرکزی پس از مدتی‌ سختگیری ارزی نشان‌دهنده نگرانی این بانک از شدت گرفتن فاصله ارزی و هجوم تقاضا به سمت بازار فرعی است. 

ديگر ارز‌ها
یورو با ۶ تومان افزایش در بازار داخل معادل ۱۷۷۸ تومان مبادله شد. اما این افزایش در مقابل افزایش دلار کمتر بود و به این دلیل یورو در مقابل دلار تضعیف شد. همچنین پوند انگلستان در بازار ۲ تومان افزایش داشت. ریال عربستان و لیرترکیه نیز به ترتیب ۱۰ و ۵ تومان افزایش را تجربه کردند. دلار کانادا در پنج‌شنبه تغییری نداشت و با قیمت ۱۲۸۵ تومان به فروش رفت. این امر برای دلار استرالیا نیز صادق بود و این ارز نيز با همان نرخ روز چهارشنبه؛ یعنی‌ ۱۳۱۰ تومان به فروش رسید. 

بازار سكه
اما سکه در بازار داخل تغییر نشان نداد. این در حالی است که اونس جهانی‌ در ادامه روند کاهشی خود روزجمعه با ۳۰ دلار کاهش به رقم ۱۶۲۰ رسید. این امر در قیمت سکه بانکي بی‌ تاثیر نبود و باعث کاهش قیمت سکه بهار آزادی به ميزان ۵۲۰۰ تومان شد. سکه بهار آزادی در روز پیش نرخ بانکی معادل ۵۶۶۲۰۰ تومان داشت. این در حالی است که نیم سکه در پنج‌شنبه کاهش ۲۰۸۰ تومانی را تجربه کرد و به قیمت ۲۶۸۲۳۰ تومان رسید. قیمت ربع سکه بهار آزادی نیز رقم ۱۴۰۴۰۰ تعیین شد که کاهش ۱۰۴۰ تومانی را نشان مي‌دهد. همچنین سکه گرمی با ۵۲۰ تومان کاهش ۷۲۲۸۰تومان رد و بدل شد.
 
تغيير در نرخ‌هاي مرجع
اما بانک مرکزی تغيیراتی‌ را در نرخ مرجع به وجود آورد. بانک مرکزی با کاهش ۲ تومانی نرخ دلار مرجع، این نرخ را به ۱۰۷۴ تومان رسانید. نرخ دلار استرالیا نیز روز پنج‌شنبه توسط بانک مرکزی ۸ تومان کاهش یافت تا به رقم ۱۰۵۳ تومان برسد.