فرارو- ایستگاه متروی نواب- ساعت 13 و 25 دقیقه- حدود چهل سال داشت. نمیشد حدس زد، چه در سر دارد. دقایقی بعد خود را مقابل قطار پرت کرد و در دم جان باخت. حاضران با حیرت به این صحنه نگاه میکردند. چند خانم جیغ کشیدند. یکی دو نفر اما...
به گزارش فرارو؛ روز گذشته خانمی، خود را مقابل قطار مترو پرت کرد و به این ترتیب به زندگی خود خاتمه داد. این حادثه در حالی رخ داد که طی یک سال گذشته، این اتفاق چند بار در ایستگاه متروی تهران رخ داده است. خودکشی مردی میانسال، پسری نوجوان و دختری جوان از این جمله بوده است.
اما این تنها راه پایان دادن به زندگی نیست. برخی راههای دیگری را برمیگزینند. سال گذشته، تعدادی دانشجو سعی کردند با خوردن قرص، خودکشی کنند. این دانشجویان اغلب از دانشگاههای معتبر کشور، به ویژه دانشگاه صنعتی شریف بودند که حتی در مقاطع بالاتر از کارشناسی درس میخواندند. افراد دیگری هم بودند؛ برای مثال خانم پرستاری که بعد از اخراج از کار، با قرص برنج خودش را کشت یا خودکشی یک فارع التحصیل کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی با قرص، موارد بسیار دیگری نیز در همین یک سال گذشته رخ داده است که ذکر تمامی آنان دشوار است.
آمار و اما و اگرها
مدیرکل آسیبهای اجتماعی سازمان بهزیستی اعلام کرده بود که آمار خودکشی در ایران در هر صدهزار نفر بین شش تا هفت نفر است و ایلام در این میان رکوردار بالاترین میزان خودکشی است. این مقام سازمان بهزیستی به اینکه میزان خوکشی در استان ایلام به حد نگرانکنندهای رسیده است، اشاره کرده و از میزان بالای خودکشی دختران زیر سی سال از راه خودسوزی در استانهای ایلام و کرمانشاه خبر داده است.
با این حال بسیاری از کارشناسان و آسیبشناسان اجتماعی این آمار را بسیار کمتر از حد واقعی تخمین میزند. گفته میشود یکی از دلایل نامشخص بودن آمار خودکشی این است که بسیاری خودکشی را تصادف یا موضوعات دیگر جلوه میدهند؛ چرا که از اینکه انگ خودکشی به اعضای خانوادهشان زده شود، احساس شرمندگی میکنند.
یک روانپزشک و روانکاو در زمینه آمار خودکشی در ایران، گفته است: «متاسفانه ما از میزان خودکشی آمار دقیقی نداریم، نه رسمی و نه غیر رسمی. درحالی که برای هرگونه اقدام، چه پیشگیری، چه درمان و چه شناخت نیاز به اطلاعات لازم، کافی و درست است.»
آمارهایی که هر از گاه توسط نیروی انتظامی یا سازمان پزشکی قانونی اعلام میشود، این مشکل را دارد که تنها تعداد خودکشیهای موفق را شامل میشود و موارد اقدام به خودکشی به حساب نمیآید. در حالی که خودکشیهای موفق میزان بسیار محدودی از اقدامات به خودکشی را نشان میدهد.
فشارهای اجتماعی، یک دلیل مهم
یک استاد استاد دانشگاه علوم توان بخشی خودکشی را برگ جریمهای میداند که به محیط داده میشود. وی بر این عقیده است که معضل خودکشی با ظاهر افسردگی، ناامیدی، افزایش آمار طلاق، اعتیاد، بیکاری و ... بارها هشدار داده است اما توجهای به آن نمیشود.
دکتر شهلا اعزازی، استاد رشته جامعهشناسی نیز یکی از دلایل اصلی میزان خودکشی بالا در ایران را فشارهای اجتماعی میداند و اینکه برای فردی به فکر خودکشی میافتد، امکاناتی وجود ندارد تا از فکر یا جبر خودکشی خارج شود.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی این نکته را حائز اهمیت بسیار میداند که دانشجویان در حال تحصیل، گروهی هستند که نیابد بینشان خودکشی باشد، حال آنکه میزان خودکشی بین این قشر بسیار بالا است.
به گفته دبیر سمینار بررسی رفتارهای خودکشی و راهکارهای پیشگیری از آن در ایران، خودکشی تأثیرات عمیق روانی و اجتماعی از خود به جای میگذارد و به ازای هر خودکشی دستکم شش نفر درگیر میشوند و چنانچه خودکشی در مکانهای جمعی مانند مدرسه و دانشگاه رخ دهد، صدها نفر را درگیر میکند.
تفاوت خودکشی در ایران و جهان
بر اساس اظهارات دکتر نوربالا، استاد دانشگاه، در سطح جهانی خودکشی موفق در مردان چهار برابر بیش از زنهاست اما زنها چهار برابر بیش از مردان اقدام به خودکشی میکنند. در ایران این آمار متفاوت است به طوری که خودکشی موفق در مردان دو برابر زنان است و اقدام به خودکشی در زنان دو برابر بیش از اقدام به خودکشی در مردان است.
تأهل عامل حفاظتی در برابر خودکشی است. در همه جای دنیا در افراد مجرد و تنها، نرخ خودکشی دو برابر افراد متاهل است و در مقابل طلاق و مرگ همسر میزان خودکشی را بالا میبرد. اما پژوهشهایی که در کشورمان انجام شده نشان میدهد اختلالات روانی در افراد متاهل بیش از افراد مجرد است. به این ترتیب به نظر می رسد که نهاد خانواده، خود نهادی آسیب زا شده است.
بر اساس دستورالعملی که چندی پیش در وزارت بهداشت مطرح شد، برای انعکاس اخبار خودکشی توسط رسانهها، محدودیتهای خاصی درنظر گرفته شد؛ حال آن که با وجود فراوانی عوامل زمینهساز خودکشی در جامعه نمیتوان رسانهها را به دلیل انعکاس واقعیتها مقصر دانست.
جامعهشناسان بر این عقیدهاند عواملی بسیاری بر خودکشی تأثیرگذار هستند؛ عواملی همچون دلایل اقتصادی، جنسیت، سن و میزان همبستگی با اطرافیان، فشارهای روحی و اجتماعی و ... دکتر قرایی، یکی از جامعهشناسان کشور است که بر اساس تحقیقاتش عامل اقتصادی را مهمترین دلیل خودکشی در کشور میداند. بر این اساس گفته میشود که سانسور اخبار این پدیده اجتماعی تنها پاک کردن صورت مسئله است و تا زمانی که وضعیت اقتصادی بهبود نیابد، معضل خودکشی نه تنها کاهش نیافته، بلکه سال به سال بیشتر میشود.