«تنها 115 پله براي سومين صعود تاريخي شاخص بورس از ارتفاع 26 هزار واحدي باقي مانده است.»
اين مهم‌ترين رخدادي است كه به احتمال بسيار زياد با ادامه روند كنوني بازار امروز يا روزهاي آينده در بازار سرمايه ايران رخ خواهد داد. در حال حاضر بورس تهران يكه‌تاز ميدان اقتصاد كشور است و از بسته سياستي – نظارتي بانك مركزي گرفته تا ركود نسبي بازارهاي رقيب و ... دست به دست هم داده‌اند تا بازار سرمايه ايران پررونق‌ترين بازار سال 90 براي سرمايه‌گذاري لقب بگيرد.
هر چند اين بازار در دو سال گذشته نيز به عنوان برترين بازار براي سرمايه‌گذاري خودنمايي كرده بود، اما صعودهاي خيره‌كننده شاخص بورس و رونق كنوني بازار سهام آن هم در روزهاي نخستين سال در طول تاريخ حيات بورس بي‌سابقه بوده و در عمل از چشم‌انداز بسيار متفاوت بازار سرمايه ايران در روزها و ماه‌هاي آينده حكايت دارد.
ركوردهاي جديد بورس
شاخص بورس تهران در آخرين روز معاملاتي هفته گذشته رقم 25 هزار و 885 واحد را ثبت كرد تا با عبور از مرز تاريخي 26 هزار واحد تنها 115 پله فاصله داشته باشد. ارزش بورس تهران نيز در حال حاضر به بيش از 124 هزار ميليارد تومان رسيده كه براساس دلار هزار و 40 توماني معادل 119 ميليارد دلار است.
اين در حالي است كه ارزش بورس تهران در ابتداي سال 111 هزار و 600 ميليارد تومان بود، به آن معني كه بورس تهران تنها در 9 روز كاري خود در سال جديد با رشد 1/11 درصدي ارزش بازار (رشد 12 هزار و 500 ميليارد توماني) روبه‌رو بوده است.افزون‌بر اين، شاخص بورس كه اين روزها مقامات اجرايي كشور از آن به عنوان دماسنج اقتصاد كشور نيز ياد مي‌كنند، رشد خيره‌كننده 2 هزار و 590 واحدي را در اين 9 روز به ثبت رسانده است كه معادل رشد ميانگين 288 واحدي روزانه شاخص در اين 9 روز كاري است.
از سويي ديگر، بورس تهران از ابتداي سال‌جاري تاكنون 1/11 درصد بازدهي داده است، به آن معني كه اين بازار به طور ميانگين روزانه 2/1 درصد بازدهي به سرمايه‌گذاران داده است.
از بورس 88 تا بورس 90
اما آنچه كه موجب شده تا بورس تهران به عنوان پربازده‌ترين و پررونق‌ترين بازار طي دو سال گذشته شناخته شود، آمارهاي خيره‌كننده‌اي است كه اين بازار طي 24 ماه گذشته ثبت كرده است. رصد وضعيت بورس از 24 ماه گذشته تاكنون از آن جهت با اهميت است كه فروردين 88 (24 ماه پيش) مصادف است با پايان بحران اقتصاد جهاني و آغاز رونق‌ها و بازدهي‌هاي رويايي بورس تهران.
شايد باور اين موضوع سخت باشد كه بورس تهران از 24 ماه گذشته تاكنون (از ابتداي سال 88 تا هفدهم فروردين 90) به سرمايه‌گذاران 225 درصد بازدهي داده است. همچنين بازدهي بازار در سال 89 نسبت به سال 88 نيز قابل‌توجه بوده است، تا جايي كه بورس در سال 88 معادل 4/57 درصد بازدهي داشته، اما در سال 89 بازدهي 8/85 درصدي را نشان داده است.با اين حال، ميانگين قيمت سهام در بورس تهران طي 2 سال گذشته بيش از 3 برابر شده است و P/E بازار در شرايط كنوني روي عدد 6/8 مرتبه ايستاده است، حال آن كه نسبت P/E بازار از ابتداي سال‌جاري تاكنون 7/7 مرتبه بود.
ركوردهاي بورس زير ذره‌بين كارشناسان
اما گرچه بورس تهران از نگاه آماري با رشدهاي باورنكردني قيمت سهام، شاخص و ديگر متغيرها روبه‌رو است، ولي ادامه اين وضعيت با توجه به اين امر كه در سودآوري شركت‌هاي بورسي اتفاق خاصي رخ نداده و قيمت سهام نيز متغير بازگوكننده سودآوري شركت‌ها است، از نگاه گروهي از تحليلگران و كارشناسان بازار نگران‌كننده شده است. در واقع برخي كارشناسان در شرايط فعلي معتقدند كه ارزش سهام تعدادي از شركت‌ها بالاتر از ارزش ذاتي آنها است.
بدون شك اتفاقاتي همچون كاهش نرخ سودهاي بانكي طبق بسته سياستي – نظارتي سال 90 و ركود بازارهاي رقيب، جذابيت بازار سرمايه را در مقابل بازار پول، مسكن، ارز و ... بيشتر كرده است، ولي عدم عرضه سهام جديد در بازار، عدم افزايش سرمايه شركت‌ها و استفاده از ابزارهاي نوين مالي سبب شده تا فشار نقدينگي وارد شده به بازار، به خريد سهام شركت‌هاي حاضر در بازار متمركز شود و اين فشار تقاضا تا آنجا پيش رفته كه در برخي از نمادها، قيمت‌ها حتي از ارزش ذاتي و بنيادي شركت‌ها هم فراتر رود.
اين فشار نقدينگي هم تا حدي است كه در ركوردي جديد، ارزش معاملات بورس در روز چهارشنبه گذشته به 207 ميليارد تومان رسيد كه بيش از 60 درصد آن مربوط به معاملات حقيقي‌ها بود. افزون‌بر اين، اين فشار نقدينگي در رصد آمار ابتداي سال تاكنون، خود را بيشتر نشان مي‌دهد تا جايي كه ارزش معاملات خرد و بلوك از ابتداي سال تاكنون به 947 ميليارد تومان بالغ شده است، در حالي كه ارزش معاملات بازار در سال 89، معادل 22 هزار ميليارد تومان بوده است كه 13 هزار ميليارد تومان آن معاملات خرد و بلوك بوده و 5 هزار ميليارد تومان آن نيز معاملات عمده بوده است و مابقي آن نيز مربوط به معاملات رد ديوني و سهام عدالت بوده است.
حال در اين شرايط، حتي شائبه ايجاد حباب قيمتي در بازار نيز در برخي محافل مطرح مي‌شود و براي فعالان بازار سرمايه و معامله‌گران آن نيز در شرايط كنوني دانستن تحليل‌هاي كارشناسان ارشد بازار و حتي گردانندگان اين بازار درخصوص وضعيت فعلي بازار بسيار مهم تلقي مي‌شود.
آهنگ رشد با ارزش ذاتي منطبق نيست
در اين حال، عضو هيات‌مديره شركت بورس با اشاره به شرايط فعلي بورس با دسته‌بندي كردن شركت‌هاي بورسي به چند گروه گفت: شاخص بورس مي‌تواند رو به رشد باشد، اما آهنگ رشد آن زياد بوده و با ارزش ذاتي بازار منطبق نيست.
محمدرضا رهبر در گفت‌و‌گو با فارس در برابر اين سوال كه با توجه به افزايش 2 هزار و 590 واحدي شاخص در دو هفته كاري بازار سهام و ثبت دو ركورد، چه تحليل و نظري درباره شرايط روز بازار وجود دارد؟ پاسخ داد: با در نظر گرفتن ظرفيت‌هاي موجود بازار سهام كشور، عملكرد بسيار مناسب آن در سال گذشته و همچنين وجود بسترهاي قانوني و راه‌اندازي ابزارها و نهادهاي مالي جديد، در مجموع شاخص بورس مي‌تواند همچنان روندي رو به رشد و جلو داشته باشد، اما آهنگ رشد آن زياد بوده و منطبق با ارزش ذاتي نيست.
رهبر با بيان اينكه در حال حاضر سهام شركت‌هاي بورس را مي‌توان به دو دسته كلي تقسيم كرد، ادامه داد: برخي از شركت‌هاي فعال در صنايع پتروشيمي، فلزي و معدني به دليل برخورداري از آينده مناسب قيمت محصولات در بازارهاي جهاني با شرايط مطلوبي روبه‌رو بوده و حبابي هم نيستند.
وي افزود: سهام اين دسته از شركت‌ها با تكيه بر توليد محصول و افزايش قيمت‌ها و مزيت‌هاي نسبي جا براي رشد دارند و از موقعيت و بررسي‌هاي بنيادي مناسبي هم برخوردارند.
اين مقام مسوول خاطرنشان كرد: دسته دوم سهامي كه با اقبال بازار مواجه شده‌اند مربوط به شركت‌هايي است كه جنبه خدماتي و تجهيزاتي دارند كه اين دسته از شركت‌ها هم به دو گروه تقسيم مي‌شوند. دسته اول شركت‌هاي حاضر در صنعت انفورماتيك و فناوري اطلاعات هستند كه با توجه به تاسيس چند بانك در سال گذشته و سال‌جاري و همچنين توسعه خدمات بانكداري الكترونيكي، طبق ميزان كاري كه دارند با رشد قيمت سهام روبه‌رو شده‌اند.
رهبر ادامه داد: اما دسته ديگري هم هستند كه از نظر بنيادي موقعيت خوبي ندارند و توسط گروهي از سرمايه‌گذاران قيمت سهامشان رشد مي‌كند. بنابراين سهامداران بايد دقت بيشتري در معاملات اين گونه سهام به عمل آورند، چرا كه اين گروه از سهام كه از چشم‌انداز مطلوب و توليد و پروژه خاصي برخوردار نيستند بدون دليل خاصي با رشد نسبت P/E مواجهند.
عامل اصلي رونق بازار چيست؟
وي در واكنش به اين سوال كه عامل يا عوامل اصلي رونق بازار سهام در سال جاري چيست؟ توضيح داد: آنچه كه موجب رشد بازار و رونق بورس در سال گذشته و روزهاي آغازين سال جديد شده، افزايش اعتماد مردم به اين بازار است.
رهبر افزود: طبق آخرين آمارهاي موجود، 62 درصد از خريداران افراد حقيقي يعني مردم و 10 درصد هم صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري مشترك هستند كه اين آمار نشان دهنده جلب اعتماد مردم به بورس است و بايد به آن بها داد. اين درحالي است كه خوشبختانه اطلاعات شركت‌ها از طريق استفاده از شبكه اطلاع‌رساني كدال شفاف‌تر شده و سرمايه‌گذاران نبايد فكر كنند پشت اين اطلاعات، چشم‌انداز بهتري نهفته است.
اين عضو هيات‌مديره شركت بورس عامل ديگر بهبود شرايط بازار سهام را توجه ويژه نهاد ناظر بازار سرمايه يعني سازمان بورس و اوراق بهادار بر پيش‌بيني سود شركت‌ها دانست و گفت: با توجه به اين وضعيت، نسبت P/E شركت‌ها هم مطلوب شده است و سرمايه‌گذاران با توجه به نسبت P/E مثلا 5 مرتبه‌اي مي‌توانند 20 درصد بازدهي كسب كنند، اما با توجه به وجود ريسك در بازار سهام بايد وقت بيشتري به عمل آورند.
رهبر همچنين به سهامداران حقيقي توصيه كرد: در جريان معاملات سهام حتما از مشاوران خبره استفاده كرده و چشم بسته اقدام به خريد سهام نكنند و اصطلاحا بي‌گدار به آب نزنند، بلكه با تكيه بر اطلاعات شركت‌ها و تحليل آنها و بررسي چشم‌اندازها تصميم‌گيري كنند.
چگونه بازار را متعادل كنيم؟
اين مقام مسوول در بخش ديگري از اظهارات خود در واكنش به اين پرسش كه با توجه به تقويت شديد طرف تقاضا و عدم عرضه سهام شركت‌هاي جديد از سوي سازمان خصوصي‌سازي در اين شرايط چه اقدامي بايد انجام شود؟ توضيح داد: همواره قيمت‌ها محل تلاقي عرضه و تقاضا است و با در نظر گرفتن شرايط سال گذشته و هفته‌هاي اخير بورس ، فرصت طلايي براي دولت ايجاد شده تا اقدام به فروش شركت‌هاي مشمول واگذاري كند.
وي افزود: از طرف ديگر بخش خصوصي كشور هم مي‌تواند با پذيرش شركت‌ها در بورس نسبت به تامين آسان منابع مالي مبادرت كند، چرا كه مديران و متوليان بخش خصوصي فكر نكنند كه كيك كوچك بهتر از كيك بزرگ است. اين در حالي است كه با توجه به برنامه دولت براي ايجاد 5/2 ميليون شغل، بورس نقش مهمي در تامين منابع مالي دارد و مالكان شركت‌ها مي‌توانند از اين فرصت استفاده كنند. وي با بيان اينكه سازمان و شركت بورس و فرابورس هم آماده تسهيل پذيرش شركت‌ها در بازار سهام هستند، ادامه داد: راه دوم اين است كه انگيزه‌هاي مالي و پولي بيشتري از لحاظ مواردي چون تعرفه گمركي و بازرگاني و تسهيلات بانكي براي شركت‌هاي حاضر در بورس ايجاد شود و سياست‌هاي دولت به گونه‌اي باشد كه موجب افزايش تمايل شركت‌ها براي حضور در بورس شود.
حباب قريب‌الوقوع در بورس تهران
از سويي ديگر، محمدعلي احمدزاده اصل ديگر كارشناس بازار سرمايه نيز با بيان اينكه بازار حبابي نيست، اما به سمت حبابي شدن در حال حركت است، گفت: در حال حاضر قيمت سهام برخي از شركت‌هاي حاضر در گروه خودرويي، معدني و تجهيزاتي با آهنگ بسيار سريعي رشد قيمت را تجربه كرده‌اند كه اين افزايش قيمت‌ها مبناي بنيادي ندارد.
وي افزود: در گروه معدني سهام برخي از نمادهاي غيرسيماني با ارزش جايگزيني خود فاصله بسيار دارند و رشد قيمت سهام هم بسيار سريع اتفاق افتاده است، ضمن اينكه سهام برخي از تجهيزاتي‌ها هم به دليل شايعات و اخبار غيررسمي، بدون مبناي منطقي رشد كرده است.
وي در گفت و گو با دنياي اقتصاد، با اشاره به فرابورس ايران نيز گفت: به نظر مي‌رسد كه در اين بازار حباب در حال شكل‌گيري است؛ چراكه شركت‌هاي حاضر در اين بازار شفافيت كمتري نسبت به شركت‌هاي بورسي دارند و بعضا در عرضههاي اوليه صورت گرفته در اين بازار، سهام شركت‌ها چندين برابر قيمت عرضه رشد كرده است. در اين شرايط نظارت بر اين بازار مهم‌ترين اصل در جهت شفافيت و جلوگيري از حباب محسوب مي‌شود. اين كارشناس بازار سرمايه با اشاره به فعال شدن سهامداران حقيقي در بازار گفت: در حال حاضر حقيقي‌ها در بازار پيشرو شده‌اند و بيش از 60 درصد ارزش معاملات طبق آمار روزهاي گذشته مربوط به حقيقي‌ها است، در شرايطي كه حقوقي‌هاي قديمي با درك شرايط موجود در برخي اوقات نسبت به عرضه سهام در بازار اقدام مي‌كنند.
وي ضمن هشدار نسبت به ايجاد حباب در برخي از نمادها گفت: به عقيده من در شرايط كنوني نهاد ناظر با خواستن اطلاعيه‌هاي شفاف‌سازي از شركت‌ها و همچنين ابزار كنترلي خود مي‌تواند به حكمفرما شدن منطق در بازار و جلوگيري از رفتار هيجاني كمك كند.احمدزاده اصل به نقش عرضههاي اوليه در جلوگيري از ايجاد حباب در بازار سرمايه اشاره كرد و گفت: عرضههاي اوليه مي‌تواند فشار نقدينگي موجود در بازار سرمايه را به سمت خود بكشاند و روند رشد قيمت سهام ديگر شركت‌ها را نيز آهسته‌تر كند، در اين شرايط مي‌توان گفت كه بورس در شرايط منطقي، پررونق است.
بازار حبابي نيست، سهام عرضه كنيد
در همين حال، حسين خزلي خرازي ديگر كارشناس بازار سرمايه نيز درخصوص احتمال ايجاد حباب قيمتي در بازار گفت: در شرايطي كه نرخ سود سپرده بانكي 10 تا 12 درصد محاسبه مي‌شود، نمي‌توان گفت كه حباب قيمتي در بازار ايجاد شده و مي‌توان گفت كه حتي P/E 10 مرتبه براي بازار مناسب است.
وي در گفت و گو با دنياي اقتصاد، با رد حركت بازار به سمت حباب قيمتي گفت: در شرايط كنوني P/E بورس از حبابي بودن بازار حكايت ندارد؛ چراكه ارزش ذاتي شركت‌ها براساس شرايط موجود، تنزيل و محاسبه مي‌شود و حتي شركت‌ها سودهاي خود را محافظه‌كارانه اعلام كرده‌اند. بر اين اساس مي‌توان گفت كه مبناي ارزش ذاتي بايد به طور دقيق‌تري در بازار محاسبه شود و اين كه بگوييم قيمت سهام از ارزش ذاتي شركت‌ها بالاتر است، حرف درستي نيست.
ركوردهاي بورس سابقه تاريخي دارد
خرازي درباره دلايل رونق روزافزون بورس در شرايطي كنوني گفت: از سال 69 به بعد يعني 20 سال گذشته همواره بورس در 3 سال پاياني عمر دولت‌ها با رونق روزافزون مواجه شده‌اند، به طوري كه از سال 72 تا 73 و از سال 81 تا 83 نيز بورس تهران همواره با رشد شاخص‌ها و قيمت سهام مواجه بوده است كه دليل آن نيز استراتژي دولت‌هاي مستقر به تقويت اقتصاد به دور از امور سياسي و پي بردن دولت‌ها به اهميت بورس و نقش آن در رونق اقتصاد و تامين مالي بوده است.
بر اين اساس، در سال‌هاي كنوني نيز رونق بورس از يك سابقه تاريخي برخوردار است.وي گفت: در سال 82 دبيركل وقت بورس در شرايطي كه ارزش بازار 35 ميليارد دلار بود از بورس 100 ميليارد دلاري سخن مي‌گفت، حال پس از گذشت 7 سال به بورس100 ميليارد دلاري رسيديم و در شرايط كنوني رييس سازمان بورس از بورس هزار ميليارد دلاري سخن مي‌گويد كه به نظر مي‌رسد با آمدن شركت‌هاي جديد به بازار سرمايه، افزايش سرمايه و استفاده از ابزارهاي نوين مالي به بورس هزار ميليارد دلاري خواهيم رسيد.
خرازي افزود: به عقيده من از بورس بايد در شرايط كنوني نهايت استفاده را كرد و در شرايطي كه ارزش معاملات از روزانه 2 ميليارد تومان سال 85 به 200 ميليارد تومان در شرايط كنوني رسيده است، بايد به تقاضاي موجود پاسخ گفت و با پذيرش شركت‌هاي جديد و افزايش سرمايه‌ها براي تامين مالي استفاده كرد. وي تاكيد كرد: ادامه شرايط كنوني مي‌تواند آينده بازار را با نگراني‌هايي مثل بالا رفتن قيمت سهام از ارزش ذاتي و تشكيل حباب مواجه كند، اما عرضههاي اوليه و راهكارهاي ديگر، سال خوبي را براي بورس تهران رقم خواهد زد.
