ایران به فناوری موتور‌های رم‌جت دست یافت

تسنیم نوشت: امیر محمدرضا آشتیانی وزیر دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح روز گذشته در سخنرانی پیش از خطبه‌های نماز جمعه تهران مطالبی پیرامون دستاورد‌های وزارت دفاع در حوزه‌های مختلف بیان کرد.

وزیر دفاع در بخشی از صحبت‌های خود با اشاره به پیشرفت‌های صورت‌گرفته در حوزه موشکی اعلام کرد: تولید موشک‌های بالستیک سوخت جامد در سال‌های اخیر با رشد قابل‌توجهی روبه‌رو بوده است و نرخ تولید موشک‌های کروز هم به دو برابر افزایش پیدا کرده است، همچنین تولید موشک‌های پدافندی هم با رشد ۴۵ درصدی روبه‌رو بوده است.

علاوه بر این آن‌طور که امیر آشتیانی اعلام کرده، تولید محصولات رزم دریایی نیز با رشد قابل‌توجهی روبه‌رو شده است؛ به‌صورتی که تولید انواع شناور‌های تندرو که یکی از تجهیزات بسیار مهم نیرو‌های مسلح به‌خصوص نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است و به‌نوعی محور اصلی توان رزم در این نیرو است، ۳۰ درصد افزایش پیدا کرده است.

ایجاد ۸۵ هزار شغل در کشور و همکاری با ۶۵۰۰ شرکت در سطح ملی و کشوری با حجم ۷۹ هزار میلیارد تومان از دیگر دستاورد‌های وزارت دفاع بود که امیر آشتیانی به آن‌ها اشاره کرد.

در حوزه‌های هوایی و فضایی اما، وزیر دفاع دو خبر جدید داشت؛ ساخت مدل بهینه‌شده ماهواره‌بر سیمرغ یکی از این خبر‌ها بود.

ماهواره‌بر سیمرغ یک ماهواره‌بر سوخت مایع دومرحله‌ای است که در سال ۸۸ رونمایی شد و اولین پرتاب زیرمداری خود را در سال ۹۵ انجام داد، این ماهواره‌بر قادر است یک محموله ۲۵۰ کیلویی را در مدار ۵۰۰ کیلومتری تزریق کند. هرچند سیمرغ تاکنون پرتاب موفقی نداشته است، اما به‌نظر می‌رسد نتایج به‌دست‌آمده از پرتاب‌های قبلی منجر به این شد که در تولید نمونه بهینه این ماهواره‌بر مورد استفاده قرار گیرد.

همچنین سخنگوی فضایی وزارت دفاع گفته است: امسال پرتاب‌های فضایی خود را در نیمه دوم سال خواهیم داشت که این پرتاب‌ها شامل پرتاب کاوشی و زیرمداری برای نمونه‌برداری زیستی، داده‌برداری محموله‌ای برای اعزام موجود زنده یا انسان، مراحل نهایی آزمایش سازگاری و پرتاب‌های تثبیت ماهواره‌بر سیمرغ و ذوالجناح است.

یکی دیگر از اخبار مهم در حوزه فضایی توسط امیر رستگاری مدیرعامل صاایران اعلام شد. وی از پرتاب ماهواره طلوع ۳ از محصولات گروه فضایی شرکت صنایع الکترونیک ایران در سال جاری خبر داد و گفت: امسال که این ماهواره به فضا پرتاب شد، اطلاعات تصویری و مخابراتی را برای ایران عزیز ارسال خواهد کرد.

خبر مهم بعدی دستیابی به فناوری تولید موتور‌های رم‌جت بود. چندی پیش بود که گروه دفاعی خبرگزاری تسنیم، خبر دستیابی متخصصان صنایع دفاعی کشور به فناوری تولید موشک‌های کروز سوپرسونیک را منتشر کرد. در همان خبر اعلام شد که دستیابی به چنین فناوری می‌تواند به‌معنای دست یافتن به موتور‌های رم‌جت نیز باشد.

حالا وزیر دفاع با تأیید خبر تسنیم در حقیقت از دستیابی متخصصان کشورمان به این فناوری خبر داده است.

این خبر از آن جهت حائز اهمیت است که به‌موجب نوع عملکرد خاص موتور‌های رم‌جت، در صورت به‌کارگیری آن در موشک‌های کروز، این موشک‌ها به سرعت مافوق‌صوت بین دو تا ۵ برابر سرعت صوت دست پیدا می‌کنند که همین امر مقابله با آن‌ها توسط سامانه‌های پدافندی را بسیار مشکل می‌کند.

موتور رم‌جت که ایده اولیه آن توسط یک مهندس فرانسوی در ۱۹۱۳ داده شد، به‌طور کلی یک محفظه تقریباً خالی است که تعدادی نازل سوخت‌پاش داخل آن قرار گرفته است و به‌طور عمومی به هیچ جزء مکانیکی متحرک دیگری شامل کمپرسور، توربین، شفت و یا فن (در موتور‌های توربوفن) احتیاج ندارد، در نتیجه این نوع موتور فرایند ساخت و تولید ساده‌تری دارد، سبک‌تر و کم‌حجم‌تر است و در دوره عمر نیز هزینه‌های پایینی دارد، به‌علاوه با توجه به اینکه پس از محترق شدن ترکیب هوا و سوخت به‌خلاف موتور‌های توربین گاز که گاز داغ به توربین برخورد کرده و برای چرخاندن آن، بخشی از انرژی جنبشی خود را از دست می‌دهد، در موتور‌های رم‌جت، هیچ بخشی از انرژی جنبشی گاز حاصل از احتراق توسط هیچ جزئی گرفته نمی‌شود، زیرا قطعه متحرکی وجود ندارد که به‌واسطه توربین نیاز به چرخاندن آن وجود داشته باشد.

اما این نوع موتور‌ها دارای یک مشکل بزرگ هستند و آن اینکه برای شروع کار خود، نیاز به دریافت انرژی از منبع بیرونی دارند، به‌بیان ساده‌تر، این موتور‌ها باید توسط موتور دیگری به حرکت درآیند و پس از رسیدن به سرعت مشخصی، قابلیت کار خواهند داشت.

مشکل دیگر این موتورها، پیچیدگی‌های خاص دانشی در مرحله توسعه است تا موتوری با عملکرد بهینه حاصل شود. البته راه دیگر، استفاده از سطوح متحرک در ورودی و خروجی این موتور‌ها برای ایجاد کنترل بهتر روی فرایند تولید نیروی پیشران است.

یکی دیگر از چالش‌های توسعه موتور‌های رم‌جت، دشواری کنترل فرایند احتراق در آن‌ها نسبت به موتور‌های توربینی که از چندین محفظه احتراق بهره می‌برند است، در واقع رم‌جت‌ها تنها از یک محفظه احتراق استفاده می‌کنند که آن هم خود بدنه داخلی موتور است. مشکل دیگر همین‌جا بروز می‌کند و آن هم مسائل مربوط به انتقال حرارت داخل موتور و مواد مقاوم به حرارت است.

تفاوت موتور‌های اسکرم‌جت با رم‌جت نیز در رخ دادن فرایند احتراق در سرعت مافوق صوت در این موتور‌ها است در حالی که در موتور رمجت، سرعت هوا به زیر سرعت صوت در داخل موتور کاهش یافته و احتراق در سرعت فروصوت، ولی بالاتر از سرعت جریان در محفظه احتراق موتور‌های توربین گاز به انجام می‌رسد. همین لزوم کاهش سرعت در موتور رمجت، عامل کاسته شدن از کارایی آن است به‌طوری که در سرعت‌های بالای ۵ ماخ، موتور‌های رمجت، بازدهی بسیار پایینی دارند، زیرا باید سرعت هوا در داخل آن، به یک‌پنجم کاهش یابد. برای بهبود عملکرد در این شرایط، موتور‌های اسکرمجت توسعه یافتند.