چرخش تجارت خارجی از امارات به قطر و تركيه

سفیر ایران در قطر هفته گذشته درباره تغییر استراتژی تجاری ایران در منطقه خلیج‌فارس و جایگزینی قطر به جای امارات به عنوان پایگاهی برای سرمایه‌گذاری ایرانی‌ها و در مرحله بعد صدور کالاهای ایرانی به این کشور سخن گفت. 

چند روز پس از اظهارات سفیر ایران در قطر، سفیر ایران در آنکارا نیز از سیاست‌های جدید تجاری خبر ‌داد. به گفته وي، تاثيرپذيري مقامات اماراتي از سياست‌هاي آمريكا عليه ايران موجبات نارضايتي تهران را فراهم كرده است و ايران قصد دارد بخش قابل توجهي از مبادلات تجاري خود را از طريق بنادر تركيه انجام دهد. 

سفیر ایران در قطر هفته گذشته درباره تغییر استراتژی تجاری ایران در منطقه خلیج‌فارس و جایگزینی قطر به جای امارات به عنوان پایگاهی برای سرمایه‌گذاری ایرانی‌ها و در مرحله بعد صدور کالاهای ایرانی به این کشور سخن گفت.
 
این اظهارات از آنجا اهمیت می‌یابد که براساس آمار رسمی امارات همچنان شریک اصلی وارداتی ایران در هشت ماه نخست سال‌جاری بوده و بیش از 5/12 میلیارد دلار کالا از طریق این کشور وارد ایران شده که نشانگر سهم 17/31 درصدی آن در کل ارزش واردات کالا به کشور است. 

وقتی جویای نظر مسوولان سازمان توسعه تجارت در زمینه احتمال محدودیت مبادلات تجاری با امارات شدیم، به این نتیجه رسیدیم که اظهارات سفیر ایران در قطر با دیدگاه مدیران این سازمان هماهنگ است هر چند تغییر مدیریتی اخیر در این سازمان که به عنوان خانه اول – دولتی- تجار کشور از آن یاد می‌شود مدیران این سازمان را در بیان مواضع و نظراتشان محتاط تر از گذشته کرده است، اما قراین نشان می‌دهد پس از امارات، سرمایه‌های ایرانی به جای کیش، قشم و سایر مناطق آزاد کشور قرار است به قطر منتقل شوند. 

این در حالی است که چند روز پس از اظهارات سفیر ایران در قطر، گفته‌های سفیر ایران در آنکارا نیز تامل برانگیز بود و از سیاست‌های جدید تجاری خبر می‌داد. 

به گفته سفير ايران در قطر؛ با پول تجار ايراني در بعضي كشورهاي منطقه ساختاري ايجاد شده كه اكنون شريك مهم تجاري ما در منطقه است، اما نسبت به منافع ما كم توجه است؛ به همين دليل ما تصميم گرفته ايم جابه‌جا شويم و بخشي از اين پتانسيل را به مناطق ديگر انتقال دهيم. 

عبدالله سهرابي با اشاره به ميزباني قطر در جام جهاني 2022 گفته است «ما آمادگي داريم با توجه به اينكه برگزاري اين مسابقات 4 ميليارد و 400 ميليون دلاري هزینه ساخت و ساز در بر دارد در حوزه صدور خدمات فني و مهندسي، مصالح ساختماني، طراحي‌ها، بيمارستان‌ها و خدمات علمي - پزشكي به قطری‌ها کمک کنیم.» آنها نیز از این پیشنهاد استقبال کرده اند. 

وي بر لغو رواديد به‌خصوص براي تجار و همچنين تسهيل اقامت تجار ايراني در قطر نیز تاکید کرده و گفته است: ايراني‌ها نقش اول را در سازندگي قطر داشته‌اند، اما الان اين گونه نيست و ما نتوانستيم در اين حوزه حضورمان را ادامه دهيم؛ چنان كه بسياري از محصولات صنعتي چيني براي قطري‌ها به صرفه‌تر از محصولات ما است كه اين به قيمت تمام شده و كيفيت محصولات باز مي‌گردد. 

هر کشور، یک استعداد برای سرمایه‌گذاری!
محمد مهدی نهاوندی، مدیر کل دفتر ترویج تجارت سازمان توسعه تجارت ایران با تاکید براینکه تلاش برای حضور در بازار قطر به منظور گسترش تعاملات تجاری در کشورهای حوزه خلیج‌فارس است اظهار داشت: هر یک از کشورهای منطقه استعدادهای خاص خود را برای سرمایه‌گذاری دارند و به نظر می‌رسد ما می‌توانیم از ظرفیت‌های کشورهایی نظیر عمان، قطر و امارات برای توسعه سرمایه‌گذاری‌هایمان استفاده کنیم. 

وی توسعه و غیر استعماری کردن روابط از یک کشور خاص به سایر کشورهای منطقه را ضروری دانست.و اما سید حسین حسینی، مدیرکل دفتر بازرگانی کشورهای عربی و آفریقایی سازمان توسعه تجارت با بیان اینکه «کشورهای پیرامونی بازارهای طبیعی ما هستند و باید توسعه روابط با این کشورها را مورد توجه قرار دهیم» گفت: اما اولویت سرمایه‌گذاری برای کشورمان در توسعه ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های مناطق آزاد است به منظور توسعه و تکمیل زیرساخت‌های تجاری ما، همه کشورهای اطراف به عنوان کانال‌های ارتباطی محسوب می‌شوند.

وی اینگونه عنوان کرد که زیرساخت‌هایمان در برخی بنادر نیاز به تکمیل و توسعه دارد و اضافه کرد: استفاده از ظرفیت کشورهای پیرامونی جنبه مثبت دارد و این در حالی است که ما باید از تمام امکاناتمان به طور همزمان استفاده کنیم و توسعه مناسبات با کشورهای پیرامونی در اولویت‌های بعدی قرار دارد.حسینی توسعه مناسبات با کشورهای منطقه را در تقویت امنیت. 

کمک به رشد همکاری‌های اقتصادی کمک کننده موثر دانست و گفت: «قطعا باید در توسعه مناسبات مان اولویت را به توسعه فضای تجاری کشورمان بدهیم». 

سرمایه‌گذاری صلاح نیست
این در حالی است که فرهاد فزونی، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران و ایران با ابراز اینکه این گونه تفکرات و اظهار نظرها در خصوص امکان سرمایه‌گذاری در کشورهای منطقه باعث ایجاد تشنج می‌شود و برخی سرمایه‌گذاران داخلی هوس می‌کنند که سرمایه‌شان را به کشورهای همسایه ببرند و بار دیگر تجربه امارات تکرار می‌شود، گفت: در شرایطی قرار داریم که ایران بیش از دیگر کشورهای منطقه نیاز به سرمایه‌گذاری دارد و سرمایه‌های دبی نیز به این راحتی قابل جمع کردن نیست. 

وی با بیان اعتراض آمیز اینکه «چه دلیلی دارد که قطر را بسازیم؟» عنوان کرد: «بازار قطر آنقدر حجم ندارد که برویم و آنجا را بسازیم، در ضمن قطری‌ها احتیاجی به سرمایه‌گذاری ندارند». 

فزونی با اشاره به اینکه ما در به در دنبال سرمایه‌گذار خارجی برای پروژه‌هایمان می‌گردیم، خاطر نشان کرد: «باید فضای کسب‌وکارمان را به صورتی در آوریم که سرمایه‌ای از این کشور خارج نشود ضمن اینکه در کشوری مانند قطر که نیروی کاری وجود ندارد سرمایه‌گذاری کار بی‌معنایی است». 

این فعال اقتصادی به صدور خدمات فنی و مهندسی نیز اشاره کرد و افزود: ما با صدور خدمات، خلاقیت، توان و مدیریت ایرانی را برای به کارگیری کارگران پاکستانی و هندی به آنجا می‌بریم در حالی که این روند اصلا منطقی نیست. صدور خدمات فنی و مهندسی نشان داده که فقط دانش و خلاقیت را می‌برند و اگر وضعیت صنعت به گونه‌ای بود که مایحتاج خود را نیز از ایران تامین می‌کردند وضعیتمان بسیار بهتر بود. 

عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران در پایان انجام سرمایه‌گذاری در کشورهایی نظیر قطر را صلاح ندانست و تاکید کرد: «می‌دانیم که قطر هم به این سادگی به ایرانی‌ها ویزا نمی دهد». 

بنادر ترک جانشین دبی می‌شود
به‌دنبال اظهارات سفیر ایران در قطر در خصوص تغییر استراتژی تجاری در منطقه، بهمن حسين پور، سفیر ایران در ترکیه نیز پس از بازدید از امكانات بنادر تركيه در سواحل درياي سياه از کاهش مبادلات ايران با طرف اصلی تجاری در خليج فارس و افزايش مبادلات از طريق بنادر تركيه خبر داد و اظهار داشت: «تـاثيرپذيري مقامات اماراتي از سياست‌هاي آمريكا عليه ايران موجبات نارضايتي تهران را فراهم كرده است و قصد دارد بخش زيادي از مبادلات تجاري خود را از طريق بنادر تركيه انجام دهد». 

طی چهار سال گذشته مسوولان دولتی بارها از جایگزینی بازارهای تجاری سخن گفته‌اند که نگاه به شرق و رویکرد به تجارت با کشورهایی نظیر چین و هند و منطقه آمریکای لاتین در همین راستا مطرح و دنبال شده است. 

اکنون به نظر می‌رسد که گفته‌های دو مقام دیپلماسی خارجی کشور می‌تواند مقدمه‌ای بر پوست انداختن تجارت با کشورهای نزدیک نیز باشد اما به نظر می‌رسد چرخش تجاری از امارات متحده عربی به ترکیه نامقدور باشد چرا که بخش عمده‌ای از تجارت کشور با کشورهای شرقی جهان صورت می‌گیرد و این رویکرد در گام اول به معنای افزودن بر طول حرکت کشتی‌ها و افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل خواهد بود.