عکس> خون اژدها از چشمه «ماماتین» می‌جوشد

خون سیاه اژدهایی که به باور اساطیری مردم رامهرمز در جنگ با اسفندیار رویین‌تن به هلاکت رسید، هنوز از چشمه‌های قیر ماماتین می‌جوشد. بررسی لوح‌هایی که در تخت‌جمشید به دست آمده نشان می‌دهد هخامنشیان از این چشمه‌های قیر ظروف خود را می‌ساختند.

منطقه «ماماتین» در ۲۵ کیلومتری شمال شرق شهرستان رامهرمز استان خوزستان بستر میراث و ثروتی چند هزار ساله است. گاهی این ثروت اشباع شده از زمین بیرون می‌جهد تا شاید کسی آن را ببیند و از ثروت طبیعی سودی ببرد غافل از اینکه در ماماتین از زمین طلای سیاه می‌جوشد و کسی نمی‌بیند.

         

گاهی ثروت نیاکان ایرانیان در یک بنا و اثر تاریخی است و گاهی طلایی سیاه به نام نفت و قیر. در شهر رامهرمز کوهی وجود دارد که در اثر انشعاب گاز از درون حفره‌های آن آتشی به بیرون شعله می‌کشد که منظره زیبایی را در تاریکی شب پیش روی هر عابر می‌گذارد.

اما غیر از این کوه که به تشکوه معروف است در منطقه ماماتین شهر رامهرمز چشمه‌های زیادی وجود دارد که از آنها به صورت طبیعی قیر بیرون می‌آید. 10 چشمه قیر طبیعی موجود در ماماتین به شکل تنورهای نانوایی هستند و با مصالحی مانند قلوه ‌سنگ و ملات ساروج‌ در دو طرف یک مسیل کم آب قرار دارند. طلای سیاهی که با نفت ترکیب شده از چشمه‌های سیاه رنگ می‌جوشد و با آب رودخانه‌ای به نام رود زرد رامهرمز ترکیب می‌شود و در نهایت وقتی از غلظت نفت و قیر آن کم شد به زمینهای کشاورزی می‌رسد. قدیمی‌ها این رودخانه و آن قیر سیاه را خون اژدهایی می‌دانستند که در نبرد با اسفندیار رویین تن کشته شد.

     

ایرانیان از خون اژدها یا همان قیر جوشیده از زمین برای ساختن بناهای تاریخی و ظروف استفاده می‌کردند.

کشف این ظروف ساخته شده از قیر در تپه «چغامیش دزفول» مربوط به هزاره چهارم پیش از میلاد مسیح نشان می‌دهد که قیر در بعضی از بناهای تاریخی عیلامی نیز کاربرد داشته است.

ایرانیان از چشمه‌های نفت روان در اطراف آتشکده پارسوماش (مسجد سلیمان) در صنایع نظامی و روشن کردن خشاب‌ها استفاده می‌کردند و در لوح‌هایی که در تخت‌جمشید به دست آمده مطالبی آمده که نشان می‌دهد هخامنشیان از چشمه‌های قیر تشکوه ظروف خود را می‌ساختند.

         

اما اکنون اهالی روستای قالند بهبهان استان خوزستان تنها استفاده کنندگان از چشمه‌های قیر خوزستان هستند. آنها از این مواد برای اندود کردن ظروف بزرگ نگهداری نان خشک و درمان گرفتگی و شکسته بندی اعضای بدن از قیر استفاده می‌کنند.

سالها پیش برای اولین و آخرین بار مواد رودخانه قیر ماماتین توسط یک کارشناس مورد آزمایش قرار گرفت و تشخیص داده شد که این مواد بهترین ترکیب برای ساخت باند فرودگاه هستند اما دیگر هیچ نوع بهره برداری از آن نشد.

          

نمونه‌هایی از چشمه‌های قیر طبیعی که از دل زمین بجوشد در اندیکای مسجد سلیمان و منطقه اوقیلک بهبهان نیز به چشم می‌خورد اما هیچیک از این مناطق جاذبه «ماماتین» را ندارند. چون این منطقه دارای کوره‌های تبخیر آب از قیر طبیعی (مربوط به قرن 7 هجری قمری)،‌ چاه‌های اکتشافی نفت ماماتین (اواخر قاجار)،‌ پیر شاهزاده عبداله ماماتین،‌ مجموعه ابنیه انگلیسی و مجموعه ابنیه اکتشافات نفت(دوران پهلوی اول)،‌ تپه ماماتین،‌ تپه دره قیر،‌ محوطه باستانی استحصال قیر،‌ چشمه‌های قیر روان و نیز کوه آتش (تشکوه) است که تا کنون حتی یک گردشگر هم نداشته‌اند.

      

پیدایش نفت و قیر در ایران باستان به دوره ساسانیان بر می‌گردد چنانکه آثار باقی مانده از یکی از سدهای شوشتر در مسیر رودخانه کارون و شوشتر نشان می‌دهد در ساخت آن از قیر استفاده شده و به همین دلیل در میان خوزستانی‌ها به بند قیر معروف است.

     

وجود بقایای یک شهر قدیمی به نام قلعه یزدگرد (قلعه تاشار) از آثار دوره ساسانی در فاصله کمی از رودخانه ماماتین که دارای حصارهای قطور سنگی بر فراز کوهی بلند و سوق الجیشی است و وجود تپه‌ای مشتعل از آتش به نام تشکوه می‌تواند در کنار رودخانه قیر طبیعی به یک مجموعه گردشگری عظیم تبدیل شود.