درون چادرهای طرفداران صدر چه می‌گذرد؟

فرارو- آلیسا جی. روبین، روزنامه نگار آمریکایی برنده جایزه پولیتزر است که در حال حاضر به عنوان رئیس دفتر بغداد برای نیویورک تایمز فعالیت می‌کند. او اکثر سال‌های فعالیت حرفه‌ای خود را صرف پوشش جنگ‌های عراق، افغانستان و بالکان کرده است. او در سال ۲۰۰۹ میلادی رئیس دفتر نیویورک تایمز در کابل بود. او در ۱۶ آگوست ۲۰۱۴ میلادی در جریان یک سانحه سقوط بالگرد در شمال عراق به شدت مجروح شد. او برای گزارش درباره وضعیت زنان افغانستان در سال ۲۰۱۶ میلادی برنده جایزه پولیتزر شد. او در سال ۲۰۱۵ میلادی جایزه دانشکده روزنامه نگاری کلمبیا را برای ۳۵ سال گزارشگری در مورد عراق، افغانستان و بالکان دریافت کرد.

به گزارش فرارو به نقل از نیویورک تایمز، رهبران سیاسی عراق ۱۰ ماه گذشته را با تلاش ناموفق برای تشکیل دولت سپری کردند کشورشان در مواجهه با خشکسالی فزاینده، فساد فلج کننده و زیرساخت‌های در حال فروپاشی به شکل عمیق‌تری در فلج سیاسی فرو رفته است.

در ماه ژوئن گفتگوها با شکست همراه شد. اکنون در حالی که جناح‌های سیاسی اصلی عراق برای دست برتر پیدا کردن رقابت می‌کنند، تقلا برای کسب قدرت وجود دارد.

مقتدی صدر روحانی قدرتمند مسلمان شیعه که بزرگترین بلوک پارلمان را رهبری می‌کند با ناامیدی از مذاکرات کناره گیری کرد سپس از پیروان خود خواست برای رسیدن به آن چه می‌خواهند به خیابان‌ها بیایند. با توجه به فراخوان او آنان چادری برپا کردند که بیش از دو هفته است که دسترسی به پارلمان را مسدود کرده تا از رای دادن به دولت جلوگیری شود.

این نخستین باری نیست که صدر برای رسیدن به اهداف سیاسی خود از تهدید درباره توسل به خشونت سخن می‌گوید. او شورش مسلحانه شیعیان علیه اشغال عراق توسط آمریکا را از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۹ رهبری کرد و کارشناسان می‌گویند اکنون نگران هستند که عراق بار دیگر در خشونت و بی‌ثباتی فرو رود.

صدر و رقبای سیاسی شیعه‌اش طرفدار نوعی از نظام سیاسی هستند که قدرت بیش‌تری را به روحانیون مذهبی در امتداد یک حکومت دینی به سبک ایرانی اعطا کند. «رابرت فورد» دیپلمات سابق آمریکایی در عراق و اکنون عضو دانشگاه ییل و موسسه خاورمیانه است می‌گوید: «ما به آغاز پایان نظم سیاسی مورد حمایت آمریکا در عراق نگاه می‌کنیم».

برای دهه ها، عراق از بحرانی به بحران دیگر می‌چرخد، چرخه‌ای که هیچ نشانه‌ای از فروکش کردن را نشان نمی‌دهد. پس از تهاجم ایالات متحده در سال ۲۰۰۳ میلادی برای سرنگونی صدام حسین جنگ داخلی و سپس تصرف بخش‌های وسیعی از عراق توسط داعش رخ داد.

در نتیجه، عراق علیرغم دارا بودن ذخایر عظیم نفت، هم چنان در میان هرج و مرج سیاسی با اقتصاد در رکود و جوانانی بیکار و آسیب‌پذیر در برابر جذب شدن در گروه‌های افراطی و سرمایه گذارانی محتاط برای سرمایه گرفتار مانده است.

فورد می‌گوید: «آمریکایی‌ها به نوعی امیدوار بودند که اتحادهای بین فرقه‌ای و سیاست محور‌تر بین جناح‌های سیاسی وجود داشته باشد اما در نهایت این اختلافات فرقه‌ای و قومی بودند که غلبه کردند. در عوض، نزاع بین و درون جوامع فرقه‌ای و قومی درباره نحوه تقسیم پول نفت عراق دیده می‌شود».

بر اساس گزارش بانک جهانی، حدود ۸۵ درصد از بودجه دولت عراق از درآمد نفت تامین می‌شود. تحت نظام سیاسی کنونی هر جناح سیاسی اصلی در پارلمان دست کم یک وزارتخانه دولتی را تحت کنترل دارد و به همراه آن از مشاغل حمایتی و فرصتی برای رشوه گیری نیز برخوردار می‌باشد.

از آنجایی که سیاستمداران بیش‌تر بر منافع و قدرت شخصی خود تمرکز کرده‌اند تا منافع ملی قدرت‌های خارجی راحت‌تر توانسته‌اند تعدادی از رهبران سنی، کرد و شیعه را متقاعد کند تا از سیاست‌هایی آنان حمایت کنند.

بحرانی که اکنون عراق را فراگرفته، صدر و حامیان عمدتا شیعه او را در برابر ائتلافی از احزاب شیعه با شبه نظامیان در یک جنگ سخت قدرت قرار داده است. دولت موقت از ترس بروز خشونت تمایلی به برهم زدن محاصره پارلمان توسط طرفداران صدر نداشت و به او اجازه داد کشور را در گروگان فهرست گسترده‌ای از خواسته‌هایش نگه دارد: انحلال پارلمان، انتخابات جدید، تغییر در قانون انتخابات و احتمالا قانون اساسی. با این وجود، «مصطفی کاظمی» نخست وزیر روز سه شنبه از همه احزاب دعوت کرد تا در کاخ ریاست جمهوری برای یافتن راه حلی به منظور خروج از بحران سیاسی فعلی جمع شوند.

«محمود عثمان» نماینده سابق پارلمان که به هیچ حزب سیاسی وابسته نبود درباره محاصره پارلمان توسط طرفداران صدر می‌گوید: «به نظر می‌رسد یک کودتای مسالمت‌آمیز یا یک انقلاب مسالمت‌آمیز است. من می‌گویم مسالمت‌آمیز چون پیروان او اسلحه حمل نمی‌کنند. صدر از اسلحه قوی‌تر است. او اکنون مرد قوی خیابان است و اراده خود را به دیگران تحمیل می‌کند».

محاصره پارلمان تاکنون خشونت‌آمیز نبوده است. چندین هزار نفر از طرفداران صدر چادرهایی را اطراف پارلمان برپا کرده و به صورت شیفتی حضو دارند. آنان سرگردان هستند و به سخنان روحانیونی گوش می‌دهند که فساد دولتی را محکوم می‌کنند. آنان شاورما، انگور و هندوانه‌های اهدایی طرفداران صدر را می‌خورند. آنان در گرمای روز در چادرها استراحت می‌کنند و منتظر دستورات بعدی صدر از طریق توئیتر هستند که به ابزار ارتباطی مورد علاقه صدر تبدیل شده است.

در داخل منطقه سبز بغداد حامیان مقتدی صدر روحانی شیعه عراقی به «نیویورک تایمز» گفتند که تا زمانی که او به آنان بگوید در آنجا خواهند ماند. در این میان، سنی و کردها در حاشیه باقی مانده‌اند.

ایالات متحده و اکثر کشورهای همسایه تا حد زیادی در مورد هرج و مرج در عراق سکوت کرده اند. تنها ایران تلاش کرده که مداخله کند و با مخالفان شیعه صدر ملاقات نماید و طرفین را به مذاکره تشویق کند حتی اگر صدر در سالیان اخیر خود را به عنوان یک چهره ملی گرا با مواضع شدیدا ضد ایرانی نشان داده باشد.

واقعیت آن است که ایران هرگز نمی‌خواهد شیعیان با یکدیگر بجنگند چرا که تضعیف قدرت آنان باعث کاهش نفوذ و قدرت تهران در عراق خواهد شد.

صدر در برخی موارد از نظر مواضع با تهران همسو است. هر دو طرف می‌خواهند ۲۵۰۰ سرباز باقی مانده آمریکایی را مجبور به ترک عراق کنند هر دو طرف با هرگونه تعامل عراق با اسرائیل مخالف هستند.

صدر پیش‌تر به تظاهرات گسترده متوسل شده بود اما این بار از اعتراضات خیابانی استفاده می‌کند تا کشور را مجبور کند که نتایج انتخابات اکتبر گذشته را نادیده بگیرد و انتخابات تازه‌ای برگزار کند که می‌تواند باعث راه یافتن نمایندگان مورد حمایت او به پارلمان و قدرت گرفتن آنان شود.

انتخابات پارلمانی ۱۰ ماه پیش برای صدر به خوبی پیش رفت و نمایندگان مورد حمایت او بیش‌ترین کرسی‌ها را کسب کردند و تقریبا یک ائتلاف دولتی با حمایت شرکای کرد و سنی تشکیل داده بودند. گام بعدی این بود که آن را برای تصویب به رای بگذارند.

رقبای شیعه صدر اما از حضور در جلسه پارلمان خودداری ورزیدند و حد نصاب لازم برای رای گیری را از وی سلب کردند. صدر که ناامید شده بود از نمایندگان‌اش در پارلمان خواست به نشانه اعتراض استعفا دهند.

احزاب عمدتا شیعه رقیب او که آرای کم‌تری به دست آورده بودند پس از استعفای نمایندگان مورد حمایت صدر کرسی‌های آنان را پر کردند و به طور بالقوه کنترل وزارتخانه‌ها و اداره‌های دولتی را در دست گرفته و صدر را کنار گذاشتند. او در پاسخ به این اقدام محاصره پارلمان برای جلوگیری از رای گیری در مورد دولت جدید را در دستور کار قرار داد.

«رند الرحیم» سفیر سابق عراق در ایالات متحده می‌گوید: «بنابراین این زمانی بود که مقتدی صدر تصمیم گرفت که اگر رویه‌های دموکراتیک اجازه نمی‌دهند او را خود را به نمایش بگذارد پاسخی انقلابی را نشان دهد».

در چادر نشینی فضا کاملا شیعی است. هفته گذشته، پیروان صدر عاشورا را گرامی داشتند که یادآور شهدت سومین امام شیعیان است.

همه جا نشانه‌هایی از حمایت از آرمان صدر دیده می‌شود. حتی برخی از فقیرترین افراد برای پرداخت هزینه چادر یا وعده‌های غذایی وارد عمل شدند. یک شرکت آب هر روز به اندازه کافی برای پر کردن مخازن بزرگی که چادرنشینان را تامین می‌کند کمک ارائه کرده است. بازارهای شهرک صدر منطقه فقیرتر بغداد مملو از وفاداران صدر، جعبه‌هایی از گوجه فرنگی، پیاز، خرما، انگور و سیب فرستادند. برخی از معترضان برای مقابله با گرمای شدید در روز پنکه‌های بزرگ یا کولرهای هوا نصب کردند که به برق ۲۴ساعته پارلمان متصل بودند.

«فیض قاسم» یک سازمان دهنده طرفدار صدر که معمولا به عنوان کارگر روزمزد کار می‌کند، می‌گوید: «این اولین بار است که ۲۴ ساعت شبانه روز برق داریم. اکثر بخش‌های بغداد از قطع روزانه برق رنج می‌برند».

حامیان صدر از جنوب عراق روزانه دیگ‌های بزرگ خورشت تهیه می‌کردند. یک روز غذا جوجه بود و روز دیگر گاوی را که به یک دکل تلفن همراه بسته شده بودند تا آن را ذبح کنند. اندکی جلوتر عده‌ای در حال هندوانه خوردن بودند. تقریبا هیچ زنی در چادرها حضور ندارد. طرفداران صدر می‌گویند: «قدرتمندان با پا گذاشتن پشت بیگناهان به قدرت رسیدند و عراق به خاطر آنان رنج کشید. بسیاری از مردم دست خود را دراز کرده‌اند، در خیابان‌ها گدایی می‌کنند و در میان زباله‌ها به دنبال غذا می‌کردند. صدر می‌گوید امریکا و اسرائیل پول و سلاح دارند اما ما چه داریم؟ الله اکبر».