بایدن با سناریویی جدید به عراق آمد

جو بایدن، معاون باراک اوباما، رئیس جمهوری ایالات متحده عصر دوشنبه 30 اوت در یک سفر از پیش اعلام نشده، وارد عراق شد تا ضمن اعلام رسمی پایان عملیات رزمی نیروهای امریکایی در عراق و نظارت بر خروج نیروهای امریکایی از این کشور، راه حلی هم برای پایان دادن به بحران خلاء تشکیل حکومت در عراق بیابد.

علی دباغ، سخنگوی رسمی دولت عراق در این باره گفت: «بایدن برای این به عراق آمده تا شاهد خروج کامل نیروهای امریکایی از عراق باشد و همچنین مناقشات جاری میان سران فهرست‌های پیروز انتخابات برای تشکیل حکومت را نیز بررسی کند.»

قرار است بایدن با ایاد علاوی، رئیس فهرست العراقیه و نوری مالکی، رئیس فهرست دولت قانون که پافشاری‌اش بر تداوم نخست‌وزیری‌اش عامل اصلی تاخیر در تشکیل دولت شده، نیز به طور جداگانه دیدار داشته باشد. بایدن همچنین با جلال طالبانی، رئیس جمهوری عراق نیز دیدار خواهد داشت.

ظاهرا این بار سناریوی تازه‌ای برای تشکیل دولت در عراق در ذهن معاون رئیس جمهوری امریکا است. به خصوص این که جفری فلتمن، معاون وزیر امور خارجه امریکا، به هنگام خروج از عراق به این باور رسیده بود که تداوم حکومت نوری مالکی چندان مفید نخواهد بود و می‌تواند بحران‌ساز باشد و این موضوع را پس از بازگشت به واشنگتن به اطلاع وزارت امور خارجه و دفتر ریاست جمهوری امریکا رساند.

جفری فلتمن، نزدیک به دو هفته پیش به عراق آمده بود و با سران تشکل‌های سیاسی این کشور مذاکرات مفصلی انجام داده بود. بدترین این دیدارها مذاکره با نوری مالکی، رئیس فهرست دولت قانون بود. مالکی در این دیدار العراقیه را ائتلافی صرفا سنی دانسته بود و بر این که باید قدرت صرفا در اختیار شیعیان باشد، پافشاری کرده بود. به کار بردن چند باره واژه‌های شیعه و سنی باعث ناخرسندی فلتمن شده بود به گونه‌ای که وی احساس کرد مالکی به جای آن که از تمامیت قومی عراق دفاع کند، صرفا نگاهی طایفه‌ای دارد. 

فلتمن پس از مذاکره با مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق قانع شد که مالکی نمی‌تواند گزینه مناسبی برای نخست‌وزیری باشد.

پس از آن که ایاد علاوی نیز رسما مخالفت خود را با ائتلاف با مالکی اعلام کرد و ائتلاف ملی نیز به صراحت گفت که به هیچ وجه حاضر به پذیرفتن نخست‌وزیری مالکی نیست، گویا سناریوی تازه‌ای برای عراق ترسیم شده است. این سناریو را روزنامه الشرق الاوسط منتشر کرده است. این روزنامه در شماره روز سه‌شنبه 31 اوت خود نوشت: منابع مطلع از فهرست العراقیه به رهبری ایاد علاوی خبر می‌دهند که مذاکرات میان ائتلاف ملی و العراقیه به سمتی می‌رود که این دو ائتلاف هم‌پیمان شوند و توافق کرده‌اند که پست نخست‌وزیری را به صورت توافقی با هم تقسیم کنند.

به گزارش روزنامه الشرق‌ الاوسط، اکنون بحث بر سر این است که عادل عبدالمهدی، از طرف ائتلاف ملی دو سال نخست‌وزیری را بر عهده بگیرد و دو سال دیگر را نیز ایاد علاوی نخست‌وزیر شود. گفته می‌شود این سناریو را جو بایدن نیز در جریان است و قصد دارد در عراق با رهبران عراقی بر سر آن مذاکره کند.

اگر چنین پیمانی شکل گیرد، پیمان ملی که متشکل از ائتلاف ملی و دولت قانون است از هم خواهد پاشید. اما مسئله این است که مجلس اعلا اعلام کرده است که قطعا نخست وزیری از پیمان ملی خواهد بود. نکته‌ای که نوری مالکی نخست‌وزیر عراق هفته گذشته پس از افطاری‌اش با سران مجلس اعلا نیز بر آن تاکید کرد.

در این میان دو نکته‌ وجود دارد که نشان می‌دهد که اگر این ائتلاف میان العراقیه و ائتلاف ملی شکل نگرفت نیز نباید چندان تعجب کرد. ائتلاف ملی به فهرست العراقیه چندان خوش‌بین نیست و از این که اندیشه‌های بعثی‌گرایی افرادی چون صالح المطلک و ظافر العانی بر آن مستولی است، به شدت نگران است. نکته دیگر به تاسیس پست جدید موسوم به سازمان استراتژیک سیاسی که امریکایی‌ها معمار آن هستند و وظیفه‌اش هماهنگی میان رئیس جمهوری، نخست‌وزیری و ریاست پارلمان است باز می‌گردد. مشکل این سازمان این است که از اختیارات نخست‌وزیری کاسته می‌شود و به اختیارات رئیس این سازمان افزوده می‌شود. ائتلاف ملی پست نخست وزیری را حق شیعیان می‌داند و کاستن از اختیارات آن را به مثابه گرفتن حقوق شیعه از یک سو و افزایش اختلاف‌های سیاسی در آینده می‌داند. در حالی که فهرست العراقیه نظری عکس ائتلاف ملی دارد و نه تنها موافق کاهش اختیارات نخست‌وزیری است بلکه خواستار بازگرداندن سران سازمان امنیت دوران صدام حسین به پست‌هایشان و انجام تصفیه‌های گسترده در وزارت‌خانه‌های کشور و امنیت، ارتش و قوه قضائیه است.

بدین ترتیب هنوز نمی‌توان به آینده عراق خوشبین بود. پیش‌بینی می‌شود مناقشات سیاسی همچنان ادامه داشته باشد و لااقل تا پایان سفر بایدن به عراق چیزی حاصل نشود.