علت سکوت سنگینِ روس‌ها در برابر حملات اسرائیل به سوریه چیست؟

فرارو- پایگاه خبری "آسیاتایمز" در گزارشی ضمن پرداختن به حمله سنگین اخیر جنگنده‌های اسرائیلی به "بندر لاذقیه" سوریه، به طور خاص سعی کرده به رمزگشایی از این نکته بپردازد که چرا سامانه‌های پدافندی پیشرفته اس ۴۰۰ روسیه که در استان لاذقیه مستقر بودند، به این حمله و دیگر حملات اسرائیل به اقصی نقاط خاک سوریه، واکنشی نشان نمی‌دهند؟ جدای از این ها، آسیاتایمز سعی کرده که به این سوال نیز پاسخ دهد که چرا در جریان حمله اخیر اسرائیل به لاذقیه، پدافند هوایی ارتش سوریه نیز هیچ واکنشی به این مساله نشان نداده است؟

آسیاتایمز در این رابطه می‌نویسد: «روسیه سامانه‌های پدافند هوایی پیشرفته خود موسوم به اس ۴۰۰ را در خاک سوریه مستقر کرده با این حال، اینطور به نظر می‌رسد که این تسلیحاتِ پیشرفته، علیه جنگنده‌های اسرائیلی اقدامی انجام نمی‌دهند.

در مدت اخیر این نکته روشن شده که روسیه به عنوان متحد و یار نزدیک دولت سوریه و البته ایران، عملا به اسرائیل اجازه می‌دهد تا نیرو‌های وابسته به هر دو گروه را در خاک سوریه هدف قرار دهد و در این رابطه سکوت می‌کند. کمک هوایی روسیه در جریان جنگ داخلی سوریه به دولت این کشور، به نظام سیاسی سوریه این امکان را داد تا معادله جنگ را تا حد زیادی به نفع خود تغییر دهد. در این راستا باید این سوال را پرسید که چرا مسکو به تل آویو اجازه می‌دهد تا آزادانه در حریم هوایی سوریه هر آنچه می‌خواهد را انجام دهد؟

به گزارش فرارو، در تاریخ ۲۸ دسامبر سال ۲۰۲۱، جنگنده‌های اسرائیلی به یک مجتمع کانتینری در بندر لاذقیه حمله کردند. منطقه‌ای که روسیه پایگاه دریایی اصلی خود در خاک سوریه را در آن مستقر کرده است. اسرائیلی‌ها ادعا کرده اند که در جریان این حمله، یک محموله تسلیحاتی ایران را که برای دولت سوریه ارسال شده بود، هدف قرار داده اند.

این حمله، دومین تلاش اسرائیل جهت نابودی این محموله ادعایی بوده است. اولین تلاش در تاریخ ۷ دسامبر رخ داد با این حال، ظاهرا میزان موفقیت آن چندان زیاد نبوده است. در شبِ حمله مذکور، نه سامانه‌های پدافندی اس ۴۰۰ روسیه و نه سامانه‌های پدافندی ارتش سوریه تلاشی جهت هدف قرار دادن جنگنده‌های اسرائیلی انجام ندادند. واقعیت این است که روسیه سامانه‌های پدافندی خود را هیچگاه جهت هدف قرار دادن جنگنده‌های اسرائیلی، فعال نخواهد کرد. یکچنین انفعالی به احتمال زیاد تنها بخشی از یک توافق گسترده تر میان دو طرف (اسرائیل و روسیه) است.

پس از آنکه دولت روسیه کارزار نظامی خود را در سوریه در سال ۲۰۱۵ آغاز کرد، در همان ابتدا با رژیم اسرائیل به یک توافق دست یافت: "اسرائیل قول داد تا امنیت شهروندان روسی و تاسیسات نظامی روسیه در خاک سوریه در جریان حملات خود به مواضع گوناگون در سوریه را حراست کند. در عوض، روسیه نیز قول داد تا از تسلیحات خود جهت دفع کردن حملات اسرائیل به بخش‌های مختلف سوریه استفاده نکند".

با این همه، باید این سوال را مطرح کرد که چرا پدافند هوایی ارتش سوریه، واکنشی به حمله هوایی اسرائیل در تاریخ ۲۸ دسامبر به بندر لاذقیه از خود نشان نداد؟

بر اساس آنچه مقام‌های دولت روسیه اعلام کرده اند، ظاهرا یک هواپیمای نظامی ترابری روسیه در زمانی که جنگنده‌های اسرائیلی به لاذقیه حمله کرده اند، در تلاش برای نشستن روی باند پایگاه هوایی حمیمیم سوریه بوده است (این پایگاه هوایی در ۲۵ کیلومتری بندر لاذقیه قرار دارد). از این رو، سامانه‌های پدافندی ارتش سوریه جهت دفع حمله اسرائیلی‌ها در آن زمان فعال نبوده اند. بدون تردید روس‌ها نمی‌خواهند که اتفاقاتی نظیر آنچه در سال ۲۰۱۸ رخ داد و در قالب آن، یک هواپیمای روسیه با ۱۵ نیروی روسیِ حاضر در آن، به اشتباه از سوی سامانه موشکی سطح به سطح اس ۲۰۰ ارتش سوریه هدف قرار گرفت، رو به رو شوند. در آن زمان، دولت روسیه مقصر اصلی حادثه مذکور را اسرائیل معرفی کرد و تاکید نمود که جنگنده‌های اسرائیلی به عمد، هواپیمای روسی را در معرض موشک‌های پدافندی ارتش سوریه قرار داده اند. روس‌ها به این نکته نیز اشاره کردند که اسرائیلی‌ها هشدار‌های لازم را به فرماندهی نظامی روسیه در مورد حمله احتمالی خود به خاک سوریه نداده بودند.

در آن دوران، حتی گمانه زنی‌هایی دال بر این مساله منتشر شد که احتمالا هواپیمای روسی، توسط جنگنده‌های اف ۱۶ اسرائیلی هدف قرار گرفته است. با این حال، روسیه در آن دوره، پا را فراتر از محکوم کردنِ لفظی اقدام اسرائیلی‌ها نگذاشت.

البته که این حادثه تراژیک، تاثیر چندانی بر روابط اسرائیل با روسیه نگذاشت. اگرچه نیرو‌های نظامی روسیه که در خاک سوریه مستقر هستند، از توانمندی کافی جهت خنثی سازی حملات اسرائیل به مواضع نیرو‌های وابسته به ایران و دولت سوریه در خاک سوریه برخوردارند، با این حال، روس‌ها همیشه چشم بر فعالیت‌های مخرب اسرائیل علیه سوریه بسته اند. در این رابطه، حمله سنگین اخیر اسرائیل به بندر لاذقیه نیز نباید به عنوان یک استثنا در نظر گرفته شود.

البته که این مساله چندان مورد رضایت ایران و سوریه نیست. در سال ۲۰۱۰، مسکو از تحویل سامانه‌های پدافندی اس ۳۰۰ به ایران به دلیل فشار‌های اسرائیل و آمریکا خودداری می‌کرد. در سال ۲۰۱۹ نیز روسیه بار دیگر درخواست ایران مبنی بر خرید سامانه پدافندهوایی اس ۴۰۰ را رد کرد. در این راستا، برخی این استدلال را ارائه کرده اند که روس‌ها به این دلیل این درخواست را رد کرده اند، زیرا از تشدید تنش‌های احتمالیِ ناشی از فروش تسلیحات پیشرفته به ایران در خاورمیانه، هراس داشته اند.

حتی در شرایط کنونی که تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت سازمان ملل متحد جهت فروش سلاح به ایران، دیگر از موضوعیت برخوردار نیستند، اقدام احتمالی مسکو در فروش سامانه‌های اس ۴۰۰ به تهران، با شک و تردید‌های زیادی همراه است. کرملین به احتمال زیاد این دغدغه را دارد که شاید اگر این تسلیحات مدرن را به ایران بفروشد، اسرائیل هم اقدام به فروش پهپاد‌های جدید به اوکراین (رقیب روسیه) کند.

از این رو، روسیه با به خظر نینداختنِ پیوند‌های خود با اسرائیل، به احتمال فراوان از انجام همکاری‌های نظامیِ عمیق‌تر با ایران خودداری خواهد کرد.

رویکرد انفعالی روسیه در رابطه با حملات گاه و بیگاهِ اسرائیلی‌ها به خاک سوریه، به وضوح نشان می‌دهد که کرملین مایل به آسیب زدن به روابط خود با اسرائیل نیست. تنها چند روز قبل از انجام حمله هوایی اسرائیل به لاذقیه، "ولادیمیر پوتین" رئیس جمهور روسیه و همتای اسرائیلی اش "اسحاق هرتزوگ" تماس تلفنی داشتند و روابط دوجانبه را مورد بررسی قرار داده بودند.

روابط اسرائیل و روسیه از حیث تاریخی تا حد زیادی حول محورِ: جنگ جهانی دوم، تاسیس رژیم اسرائیل و مهاجرت شماری از یهودیان روسیه جهت زندگی در قلمرو اشغالی اسرائیل، تعریف شده است.

در شرایط کنونی، قریب به یک و نیم میلیون یهودی روس زبان در اسرائیل زندگی می‌کنند و برخی الیگارش‌های روس نظیر "میخائیل فریدمن"، شهروندی اسرائیل را دارا هستند. با توجه به این نکته که الیگارش‌های روسیه نقش بسیار مهمی در عرصه سیاست این کشور بازی می‌کنند و مسکو بر آن است تا از روابط خوبِ خود با تمامی بازیگران حاضر در خاورمیانه حراست کند، انتظار می‌رود که روسیه همچنان به تلاش‌های خود جهت قانع کردن دولت سوریه مبنی بر پاسخ ندادن به اقدامات اسرائیل در خاک سوریه، ادامه دهد. در این راستا، روسیه در معادله سوریه، تا حد زیادی تلاش می‌کند تا توازن میان "محور مقامت" و اسرائیل را حفظ کند».