فرارو- ارزش سهام عدالت ۵۳۲ هزار تومانی از ۲۱ میلیون تومان زمان اوج خود فاصله گرفته و در حال حاضر چیزی حدود ۱۱ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان ارزش دارد. پارسال بعد از ۱۳ سال، مشمولان سهام عدالت اجاره پیدا کردند مدیریت سبد سهام عدالت خود را به دست بگیرند و حتی آن را بفروشند. آن روزها، دوره اوج بورس بود، اما همین که شاخص در شراشیبی افتاد و سقوط کرد، وضع صاحبان سهام عدالت هم پبچیده شد. کار به‌جایی رسید که خود عملیات آزادسازی سهام عدالت هم زیرسوال رفت و از مدت‌ها پیش در عمل کسی نمی‌تواند سهام عدالت خود را بفروشد.
به گزارش فرارو، با این حال هر روز جمعیتی مشتاق گوگل را باز می‌کنند و از آن درباره ارزش سبد‌های مختلف سهام عدالت سوال می‌کنند. مثل پدر و مادری که بعد از زایمان مجبور هستند بچه را توی دستگاه بگذارند و از پشت شیشه زایشگاه با نگرانی تماشایش کنند. کاهش ارزش سهام عدالت، تنها نگرانی این دسته افراد نیست. دولت و مجلس در طول یک سال گذشته چند مرتبه برای خروج سهام عدالت از بن‌بست تلاش کردند، اما هیچ‌کدام آن‌ها افاقه نکرد.
شماره یک| واریز پول فروش سهام عدالت
فروش سهام عدالت از ۱۰ خردادماه سال ۹۹ آغاز شد. از این تاریخ مشمولانی که روش مستقیم را انتخاب کرده بودند، می‌توانستند با مراجعه به بانک‌ها و سامانه کارگزاری‌ها سفارش خود را برای فروش ۳۰ درصد از سهام عدالت ارسال کنند. اولین مشکلات سهام عدالت درست در همان روزها به سراغ مشمولان آمد. کارگزاری‌ها نمی‌توانستند سهام هر کدام از مشمولان را جداگانه بفروشند و همین موضوع باعث می‌شد فرآیند فروش سهام عدالت بسیار طولانی شود. اولین واریزی‌ها در فرآیند فروش سهام عدالت از حدود یک ماه بعد شروع شد. معلوم نبود بانک یا کارگزاری کدام سهام را در چه تاریخی و به چه قیمتی فروخته و نهایتا بعد از مدت‌ها چند پیامک واریز برای مشمولان ارسال شد تا به آن‌ها بگوید فروش سهام عدالتشان موفقیت‌آمیز بوده. از همان روزهای اول، فرآیند فروش سهام عدالت چند هفته طول می‌کشید و بعد از گذشت زمان عملا فروش سهام عدالت غیرممکن شد.
شماره دو| فروش سهام در روش مستقیم
مشمولان سهام عدالت که روش مستقیم را برای مدیریت سبد دارایی‌شان انتخاب کردند، در ابتدا تنها می‌توانستند ۳۰ درصد سهام خود را بفروشند و از ۱۸ مردادماه مدیریت ۳۰ درصد دوم را در اختیار گرفتند. سامانه کارگزاری‌ها برای مدیریت سهام عدالت روز به‌روز توسعه پیدا کرد و بعد از مدتی مشمولان توانستند بین سهامی که در اختیار دارند هرکدام که خواستند را برای فروش انتخاب کنند. با این وجود شرایط بازار طوری پیش رفت که در حال حاضر کمتر کسی به فروش سهام عدالت امیدوار است. از این طرف ریزش بورس باعث شد ارزش سهام عدالت از اوج ۲۱ میلیونی به ۹ میلیون تومان برسد، اما این عدد در حال حاضر برای سبد ۵۳۲ هزار تومانی به حدود ۱۱ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان افزایش پیدا کرده است. در طول مدتی که کارگزاری‌ها می‌توانستند سهام عدالت را بفروشند، گاهی از نبود خریدار گلایه داشتند و در برخی مواقع هم خود سازمان بورس برای حمایت از بازار جلوی فروش سهام عدالت را گرفت. هر کدام از این موارد تبدیل به مانعی برای مشمولان سهام عدالت شد تا نتوانند سهامشان را بفروشند. آخرین آمار‌های شرکت سپرده‌گذاری مرکزی نشان می‌دهد حدود سه میلیون و ۲۰۰ هزار نفر بخشی از سهام عدالت خود را فروخته‌اند. این تعداد تنها شش درصد جمعیت ۵۰ میلیون نفری مشمولان سهام عدالت را تشکیل می‌دهد.
شماره سه| فروش سهام در روش غیرمستقیم
مشمولان سهام عدالت که روش غیرمستقیم را انتخاب کردند، سهامدار شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی به حساب می‌آیند. ورود این شرکت‌ها به بورس حدود سه ماه طول کشید و نهایتا ۲۶ مردادماه معاملات اولین شرکت سرمایه‌گذاری استانی متعلق به مشمولان سهام عدالت در خراسان جنوبی با نماد وسخراج آغاز شد. هنوز خیلی از شرکت‌ها از جمله شرکت سرمایه‌گذاری استان تهران به بورس نیامده، اما همان شرکت‌هایی که نمادشان در بورس درج شده هم شاهد معاملات قابل توجهی نیستند. روزانه شاید یکی دو نفر بتوانند سهام شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی را بفروشند و همین مورد باعث شده فروش سهام عدالت در روش غیرمستقیم هم به بن‌بست برسد. در حال حاضر قیمت سهام هر کدام از شرکت‌های استانی متفاوت است و هر روز شاهد تشکیل صف فروشنده‌های سهام عدالت غیرمستقیم هستیم. از آنجایی که معامله‌ای در این نماد‌ها انجام نمی‌شود، قیمتشان هم تغییری نمی‌کند. برای مثال قیمت سهام شرکت سرمایه‌گذاری استانی خراسان جنوبی از مهرماه پارسال تا کنون بدون تغییر مانده است.
شماره چهار| اعطای کارت اعتباری سهام عدالت
یکی از طرح‌هایی که در ابتدای فرآیند آزادسازی سهام عدالت مطرح شد، صدور کارت اعتباری برای مشمولان بود. نقل‌قول‌هایی از مسئولان شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و سازمان خصوصی‌سازی وجود دارد که در خردادماه وعده داده بودند ظرف یکی دو هفته واگذاری کارت اعتباری خرید با ضمانت سهام عدالت امکان‌پذیر می‌شود، اما عملی شدن این وعده تا هفته آخر بهمن‌ماه طول کشید. سهامداران زیادی که به امید دریافت کارت اعتباری، سهام عدالت خود را نگه داشته بودند در آن تاریخ هم چیز زیادی دستشان را نگرفت، چون تنها دو بانک ملی و تجارت برای صدور کارت اعتباری سهام عدالت اعلام آمادگی کردند. با گذشت حدود چهار ماه آمار‌های رسمی نشان می‌دهد تعداد کمی موفق شده‌اند با این روش سهام عدالت خود را وثیقه کنند و کارت اعتباری بگیرند. اگر آمار اعلامی دو بانک را معیار قرار دهیم تعداد این افراد نهایتا به ۳۵ هزار نفر می‌رسد که در مقایسه با رقم ۵۰ میلیون مالکان سهام عدالت ناچیز است و به کمتر از یک درصد جمعیت ۵۰ میلیون نفری مشمولان سهام عدالت می‌رسد. در نهایت هفته پیش بانک مرکزی اعلام کرد این طرح با عنوان کارت رفاهی پیگیری خواهد شد و پنج بانک به مشمولان سهام عدالت تسهیلات می‌دهند، ولی در آینده!
شماره پنج| برگزاری انتخابات شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی
۴۰۰ هزار میلیارد تومان از مجموع دارایی‌هایی سهام‌عدالت در اختیار شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی است. ورود این شرکت‌ها به بورس چالش‌های زیادی به همراه دارد که یکی از بزرگترین آن‌ها می‌تواند مقررات معمول بورس باشد. شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی برای حضور در بورس باید انتخابات مجمع عمومی سالانه برگزار کنند و پس از معرفی اعضای هیئت مدیره قدم در بورس بگذارند. اعضای هیات مدیره این شرکت‌ها مدیریت ۴۰۰ هزار میلیارد تومان دارایی را برعهده خواهند گرفت. از آنجا که این شرکت‌ها سهامدار عمده ندارند و سهامشان بین مشمولان هر استان به طور مساوی تقسیم شده، هیچ‌کدام از شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی نتوانستند در موعد مقرر و طبق برنامه‌ریزی قبلی مجمع عمومی رسمی برگزار کنند. چراکه تعداد شرکت‌کنندگان به حدنصاب نمی‌رسید و برگزاری مجامع به مراحل دوم موکول شد. قرار بود انتخابات هیئت مدیره شرکت‌های استانی در بهمن و اسفند و بدون رعایت حد نصاب برگزار شود، اما این موضوع هم به بن‌بست رسید. هنوز تکلیف مدیریت شرکت‌ها مشخص نیست و بر اساس آخرین تصمیم قرار است تا پایان شهریورماه این شرکت‌ها زیر نظر سازمان خصوصی‌سازی فعالیت خواهند کرد. با این حساب می‌توان گفت همچنان مدیریت سهام عدالت در اختیار دولت است.
شماره شش| آزادسازی ۴۰ درصد باقیمانده سهام عدالت
آزادسازی سهام عدالت مرحله به‌مرحله انجام شده است. در ابتدا کسانی که روش مستقیم را انتخاب کرده بودند، توانستند ۳۰ درصد سهام خود را بفروشند. مرحله دوم آزادسازی مطابق برنامه و ۱۸ مردادماه انجام شد و از آن روز مشمولان سهام عدالت در روش مستقیم مدیریت ۳۰ درصد دیگر از دارایی خود را در اختیار گرفتند، اما مرحله سوم تا اینجای کار عملی نشده. قرار بود ۲۲ بهمن‌ماه آزادسازی ۴۰ درصد باقیمانده انجام شود تا مشمولان سهام عدالت بتوانند کل سهام خود را بفروشند، اما شرایط بازار سرمایه اجازه این کار را نداد. موردی که نشان می‌دهد با وجود گذشت بیش از یک سال از شروع فرآیند آزادسازی سهام عدالت همچنان مدیریت کل سهام به مشمولان واگذار نشده است.
شماره هفت| پرداخت سود سالانه سهام عدالت
سود سالانه سهام عدالت شاید عجیب‌ترین مشکلی باشد که در یک سال اخیر سراغ سهامداران آمده. از سال ۹۶ مشمولان سهام عدالت هر سال سود عملکرد شرکت‌ها را بدون دردسر دریافت کردند، اما امسال این موضوع چنان گره خورده که هنوز معلوم نیست کی سود سهام عدالت به حساب مشمولان واریز می‌شود. مرحله اول سود سهام عدالت در آخرین روزهای اسفند ۹۹ پرداخت شد. آن‌هایی که سهام عدالت ۵۰۰ هزار تومانی دارند ۱۰۰ هزار تومان و آن‌هایی که سهام عدالت یک میلیونی دارند حدود ۲۰۰ هزار تومان سود دریافت کردند. در ابتدا قرار بود نیمه دوم سود سهام عدالت تا قبل از شروع ماه رمضان یعنی هفته سوم فروردین‌ماه پرداخت شود، اما این اتفاق نیافتاد. بعد از آن مسئولان شرکت سپرده‌گذاری مرکزی عید فطر و پایان ماه رمضان را به عنوان زمان جدید واریز باقیمانده سود سالانه سهام عدالت اعلام کردند ولی با گذشت چند هفته از پایان ماه رمضان، همچنان مرحله دوم سود سهام عدالت به حساب مشمولان واریز نشده است. عامل این تاخیر شرکت‌هایی هستند که هنوز سود عملکرد خود را به شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی و سازمان خصوصی‌سازی پرداخت نکرده‌اند و این موضوع باعث شده مشمولان نتوانند به سود سالانه خود برسند. خبرگزاری ایرنا گفته احتمال دارد سود سهام عدالت دوباره مرحله‌بندی شود و بخشی از آن در اختیار سهامداران قرار بگیرد.
