خطرِ گفتگوهای پرتنش هسته‌ای با ایران

فرارو- اگر قرار باشد طرف های غربیِ برجام (مخصوصا آمریکا)، در جریان مذاکرات هسته ای وین و تعامل با ایران، هیچ اقدامی انجام ندهند، آن وقت باید انتظار هر بحران و اتفاق ناخوشایندی را داشت.

فرارو-، "پایگاه خبری-تحلیلی نشنال اینترست" در گزارشی به مذاکرات جاری هسته ای در وین میان ایران و طرف های بین المللی "برجام" پرداخته و به طور خاص به ایالات متحده آمریکا هشدار داده که عدمِ کنش ورزی موثر از سوی آن و بی توجهی به واقعیت ها در چهارچوب معادله برجام، می تواند هزینه هایی را به دنبال داشته باشد که در راستای منافع هیچکدام از بازیگران برجامی نیست.

نشنال اینترست در این رابطه می نویسد:

پس از چند روز تنش و سکون در جریان مذاکرات هسته ای ایران و غرب، برخی امیدها جهت حصول پیشرفت در مسیر احیای توافق برجام و بازگشت آمریکا و ایران به تعهدات برجامیشان، بار دیگر قوت گرفته‌اند. تهران و واشنگتن اخیرا تعاملات و رایزنی هایِ غیرمستقیم خود را با وساطت دیگر قدرت های عضوِ برجام، در رابطه با نحوه احیای توافق مذکور، از سرگرفته اند. در این رابطه، دو گروهِ کاری نیز تشکیل شده که یکی معطوف به لغو تحریم های هسته ای ایران و دیگر ناظر بر معکوس سازی رویه های جبرانی تهران و بازگشت این کشور به توافق برجام و پذیرش مجدد محدودیت ها(محدودیت های برجامی) بر برنامه هسته ای آن است.

بدون تردید تشکیل این گروه های کاری، خبر بسیار خوبی است. با این حال، وضعیت در برهه کنونی، پیچیده تر از آن چیزی است که ممکن است در نگاه اول به نظر برسد. این مساله (پیچیدگی وضعیت در چهارچوب معادله برجام)، صرفا ریشه در اقدام اخیر اسرائیل در حمله به تاسیسات اتمی نطنز ندارد. مشکل و چالش اصلی این است که دولت آمریکا به ریاست جمهوری "جو بایدن" همچنان تاکید و اصرار دارد که اول باید ایران به تعهدات برجامی خود بازگردد و سپس از آمریکا انتظار انجام اقدام مشابه را داشته باشد. این مساله به خودیِ خود، مانعی جدی بر سر راهِ مذاکرات هسته‌ای ایران به حساب می‌آید و به نظر می رسد تهران و واشنگتن بایستی چاره‌ای اساسی برای آن بیندیشند.

جو بایدن چه در زمان کارزار انتخاباتی خود و چه هنگامی که قدرت را به دست گرفت، همواره بر بازگشت آمریکا به توافق برجام تاکید داشته است. با این حال، وی یک شرط نیز برای این مساله تعیین کرده: ایران باید کاملا در چهارچوبِ مفاد توافق برجام قرار گیرد و سپس آمریکا نیز چنین خواهد کرد. این در حالی است که اساسا اول دولت آمریکا (دولت ترامپ) بوده که از توافق مذکور خارج شده است. ایران پس از انعقاد برجام، کاملا در چهارچوب این توافق قرار داشت و از آن تبعیت می‌کرد. این مساله هم از سوی آژانس بین المللی انرژی اتمی و هم دولت آمریکا، مکررا تایید شده است.

در این راستا، دولت ترامپ به صورت ناگهانی در سال 2018 از برجام خارج شد و تحریم های وسیعی را علیه ایران وضع کرد. تحریم‌هایی که حتی در پاسخ به ابتکار دولت هایی نظیر فرانسه در سال 2019 جهت احیای برجام، تشدید هم شدند. از این منظر، واشنگتن باید جایگاه خود را بداند: این آمریکا بوده که در ابتدا عهد شکنی کرده است نَه ایران.

پیشنهاد ابتداییِ ایران مبنی بر بازگشت همزمان تهران و واشنگتن به توافق برجام که تنها اندکی پس از حضور بایدن در کاخ سفید مطرح شد، یک پیشنهادِ کاملا منطقی و درست بود. البته که ایران خلاقیت‌های خاص خود را نیز در ارائه پیشنهاد مذکور داشت. با این حال، دولت بایدن این مساله را رد کرد و به نحوی غیرمنطقی بر کنش ورزیِ ابتدایی ایران در چهارچوب معادله برجام، تاکید نمود.

"نِد پرایس" سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز در جریان مذاکرات هفته پیش در وین بر این موضع تاکید کرد: "آنچه من می توانم بگویم این است که در برهه کنونی، آمریکا، امتیازهای یک جانبه ای را در رابطه با برجام ارائه نخواهد کرد و در عین حال، اقدامات پیش دستانه‌ای (قبل از اقدامات ایران) را نیز انجام نمی دهد. فرمولِ اساسی در رابطه با برجام این است که آمریکا به صورت تدریجی اقدام به لغو تحریم های ایران کند و در نقطه مقابل، ایران نیز محدودیت های همیشگی و قابلِ راستی آزمایی را بر برنامه هسته ای خود بپذیرد".

پرایس در انتهای موضع گیری خود، عملا موضعِ اصلی بایدن در روند احیای برجام را تکرار می کند: "لغو تحریم‌ها تنها پس از بازگشت کامل ایران به تعهدات برجامی اش عملیاتی خواهد شد". در شرایط کنونی، ایران و آمریکا به همراه دیگر طرف‌های برجام، در وین در حال همکاری و رایزنی هستند. با این حال، اگر دولت بایدن بخواهد همچنان بر یکجانبه گرایی‌های خود تاکید کند، اجرای تعهداتِ احتمالی توافق شده، نه به صورت همزمان، بلکه بر این اساس خواهد بود که اول یک دولت باید کاری انجام دهد و سپس دیگری پاسخ آن حرکت را بدهد. امری که چندان سازنده نیست و با واقعیت های کنونیِ حاکم بر تعاملات هسته ای ایران و غرب نیز هموانی ندارد.

مساله اصلی در این چهارچوب این است که ایران قویا با ایده مذکور، مخالفت می کند. دولت ایران نیز همچون دولت آمریکا مصمم است که اقداماتی را به صورت ابتدایی و اولیه جهت احیای برجام انجام ندهد. در این رابطه عباس عراقچی مذاکره کننده ارشد ایران در وین می گوید: "لغو کلیه تحریم های هسته ای علیه ایران، قدم لازم و ضروری در زمینه احیای توافق برجام است". وی ادامه می گوید: "ایران کاملا آمادگی دارد تا بلافاصله پس از لغو تحریم ها علیه خود و راستی آزمایی این مساله، در قیدِ محدودیت های برجامی بر برنامه هسته ای خود قرار گیرد".

اگر قرار باشد طرف‌های غربیِ برجام (مخصوصا آمریکا)، در جریان مذاکرات هسته‌ای وین و تعامل با ایران، هیچ اقدامی انجام ندهند، آن وقت باید انتظار هر بحران و اتفاق ناخوشایندی را داشت. این مساله به طور خاص با هدفِ اصلی انعقاد توافق برجام که کاستن (از) و تخفیف تنش‌ها میان ایران و غرب بود، کاملا در تضاد است. از این منظر، خطر و تهدیدِ عدم انعقاد توافق میان ایران و غرب (مخصوصا آمریکا) ، واقعا جدی است و باید تا جای ممکن از آن فاصله گرفت.

در این چهارچوب، تنها توصیه عاقلانه و منطقی به طرف های مختلف برجام این است: نباید از معادله برجام کنار بکشید، باید به این توافق بازگردید، دیپلماسی را اساس کار خود قرار دهید، و صلح و ثبات را حراست کنید.