تحلیلی بر رویکرد جدید آمریکا در مورد توافق برجام

فرارو- دولت "بایدن" به تازگی و همزمان با نزدیک شدن به ضرب الاجل هسته‌ای ایران، از رویکرد جدید خود به توافق برجام پرده برداری کرده و سعی نموده با نشان دادن ابتکار عمل در این زمینه، خود را مشتاق به دیپلماسی و تعامل جلوه دهد و در جبهه مقابل، به نوعی توپ را به زمین ایران بیندازد و از هرگونه اقدام تقابلی هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران (که در واکنش به بدعهدی‌های طرف‌های غربی انجام می‌شود) مشروعیت زدایی کند.

در این راستا اخیرا، "پایگاه خبری دیپلماتیک" در موضع گیری از نیت احتمالی بایدن جهت بازگشت به برجام در جریان "کنفرانس امنیتی مونیخ" خبر داده و منابع آگاه نیز از صرف نظرِ دولت بایدن جهت فعال سازی "مکانیسم ماشه" علیه ایران و بازگرداندنِ کلیه تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه تهران، اطلاع داده اند.

با این حال، اینطور به نظر می‌رسد که این نوع از اقدامات دولت بایدن، صرفا نمایشی هستند و جز اهداف سیاسی و تغییر فضای بین المللی علیه ایران، هدفی را دنبال نمی‌کنند. در این راستا، "پاتریک وینتور" تحلیلگرِ گاردین به تازگی در گزارشی به تحرکات اخیر اروپا و آمریکا در رابطه با توافق برجام و تعامل هسته‌ای با ایران پرداخته و تاکیدکرده که هنوز تعادل کافی در رابطه با برجام، میان ایران و غرب شکل نگرفته است. وینتور در این رابطه می‌نویسد:

«بحث و مناظرات در مورد توافق برجام، با موضع گیری اخیر دولت آمریکا در قبال آن و تاکید برتمایل واشنگتن جهت انجام مذاکرات مستقیم با تهران در مورد نحوه بازگشت دو طرف به این توافق و عمل به تعهداتشان، وارد مرحله جدیدی شده است.

واشنگتن تمایل خود را در جریان یک بیانیه که اخیرا و به طور مشترک با تروئیکای اروپایی صادر شده، اعلام کرده است (بیانیه توسط "آنتونی بلینکن" وزیر خارجه آمریکا و وزرای خارجه سه کشور اروپاییِ طرفِ برجام صادر شده است). این بیانیه همچنین بر استقبال تروئیکای اروپایی از روند بازگشت ایران و آمریکا به توافق برجام نیز اشاره کرده و آن را مقدمه‌ای جهت رفع دغدغه‌ها و نگرانی‌های امنیتی گسترده‌تر توصیف کرده است.

به گزارش فرارو، در این میان، تهران عمیقا با صرفِ بازگشت به توافق برجام، بدون انجامِ اقدامات کاملا محسوس و عملیاتی (نظیر لغو تحریم‌ها علیه ایران)، کاملا مخالف است. دیپلمات‌های اروپایی و آمریکا به ایران هشدار داده‌اند که سعی نکند با انجام پیشروی‌های هسته‌ای و محدودسازی بازرسی‌های بین المللی، فشار‌ها بر واشنگتن را افزایش دهد، زیرا یکچنین مساله ای، تصمیمی بسیار خطرناک از جانب ایران خواهد بود که تبعات زیادی را برای آن به همراه خواهد داشت و می‌تواند فرصت تعامل دیپلماتیک میان ایران و غرب را نیز که با آمدنِ دولت جدید آمریکا ایجاد شده، از بین ببرد.

ایران پیشتر تهدید کرده که در صورت انجام نشدنِ اقدامات عملی از سوی طرف‌های غربی در مساله برجام، بازرسی‌های بین المللی را کاهش و حتی روند اجرای پروتکل الحاقی را هم متوقف خواهد کرد. انتظار می‌رود که آمریکا تحت تاثیر تهدیدات ایران، پیشنهادات جدیدی را به آن ارائه کند تا از انجام پیشروی هسته‌ای از سوی ایران و توقف اجرای پروتکل‌الحاقی از سوی تهران، جلوگیری کند.

پارلمان ایران پیشتر با تعیین یک ضرب الاجل در مورد بازگشت سریع آمریکا به برجام و لغو تحریم‌ها علیه این کشور، سعی داشته تا به نوعی دولت جدید آمریکا به ریاست جمهوری جو بایدن را تحت فشار قرار دهد و امتیاز‌های خود را از آن اخذ کند. بایدن در جریان تبلیغات انتخاباتی خود بار‌ها و بار‌ها تاکید کرده بود که بازگشت به برجام را در دستورکار دارد و از آن کوتاه نخواهد آمد.

"جواد ظریف" وزیر امور خارجه ایران تاکید داشته که خروج ایران از پروتکل الحاقی که به صورت داوطلبانه آن را پذیرفته، امری کاملا جدی است. ایران عملا با این اقدام خود (پذیرش پروتکل الحاقی)، بازرسی‌های ورای حالتِ معمولی از تاسیسات اتمی خود را پذیرفته است. "حسن روحانی" رئیس جمهور ایران نیز در موضع گیری که به نوعی پیام به بایدن بوده می‌گوید: "تسلیم شدن در برابر قانون خطا نیست و نباید مایه خجالت باشد. آنچه خطاست، تسلیم شدن در برابر حرف زور است".

قرار است "رافائل گروسی" روز شنبه در دیدار با مقام‌های ایرانی، در مورد نظام بازرسی از تاسیسات اتمی ایران، با مقام‌های ایرانی تعامل و گفتگو کند. تحرکات ایران که در واکنش به بدعهدی‌های طرف‌های غربی انجام شده اند، نظیرِ افزایش میزان غنی سازی به ۲۰ درصد، استفاده از سانتریفیوژ‌های پیشرفته و راکتور آب سنگین، و همچنین کاهش احتمالی میزان بازرسی‌ها از تاسیسات اتمی ایران، همه و همه نشانه‌هایی هستند که در نوع خود برای کشور‌های غربی، ایجاد دغدغه کرده اند.

بیانیه وزرای خارجه سه کشور اروپایی به همراه آمریکا، از ایران می‌خواهد تا هر چه سریع‌تر پیشروی‌های هسته‌ای اش را متوقف کند و به طور خاص از تولید "اورانیوم فلزی" نیز که به زعم آن‌ها نوعی حرکت به سمت دستیابی به تسلیحات اتمی است نیز دست بردارد.

تاکنون هیچگونه مذاکره مستقیمی میان دولت ایران با دولت جدید آمریکا انجام نشده است و با این حال، آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا قبل از سفر وزیر خارجه قطر به ایران، با وی رایزنی کرده و او را با پیام‌های خاصِ واشنگتن به تهران فرستاده است. از سویی، "آنگلا مرکل" صدراعظم آلمان نیز چهارشنبه شب گذشته با حسن روحانی رئیس جمهور ایران به صورت تلفنی گفتگو کرده و از وی خواسته تا ایران از میزان بازرسی‌های بین المللی در مورد تاسیسات اتمی اش، نکاهد.

ایران عمیقا از رویه‌های دولت بایدن در مورد توافق برجام ناراضی است. دولت بایدن می‌تواند با یک فرمان اجرایی، کلیه تحریم‌های ترامپ علیه ایران را لغو کند و بار دیگر چهارچوب برجام را احیا کند. با این حال، بایدن سعی دارد تا میوه فشار‌های ترامپ علیه ایران را بچیند و آنچه مطلوب خود است را با ذکر بهانه‌های واهی از تهران بگیرد. همین مساله موجب شده تا ایران واکنشی قاطع را از خود نشان دهد. در برهه کنونی، ایران به نوعی بر این باور است که طرف‌های غربی در حال خریدنِ وقت هستند و در مورد توافق برجام جدیت لازم را ندارند. "چارلز میشل" رئیس شورای اروپا در گفتگوی تلفنی اخیر خود با حسن روحانی تاکید کرده که در مرحله کنونی، برداشتن قدم‌های مثبت، کاملا ضروری است و باید از فضا و جو تعامل و مذاکره در برهه کنونی، حمایت شود.

با این همه باید توجه داشت که ایران در آستانه انتخابات ریاست جمهوری خود قرار دارد و امکان دارد رئیس جمهور آتی این کشور، فضا و عرصه‌ای جدید را در رابطه با غرب و تعامل در مورد توافق برجام در پیش گیرد. امری که می‌تواند حتی بر میزان چالش‌ها میان ایران و غرب در مورد برجام بیفزاید. از سویی، تهران قاطعانه تاکید کرده که در مورد نفوذ منطقه‌ای و مساله موشکی خود گفتگو نمی‌کند و حتی قائل به ایجاد تغییرات اندک در مورد توافق برجام نیز نمی‌باشد.

ایران در برهه کنونی عمیقا منتظر است تا دولت آمریکا پیشنهاد ویژه خود در موردتوافق برجام را ارائه کند. در این رابطه، جواد ظریف وزیر خارجه ایران به دولت آمریکا هشدار داده که پنجره تعامل و دیپلماسی، برای همیشه باز نیست. به نظر می‌رسد که جو بایدن باید طرح مشخصی جهت تعامل مستقیم میان تهران و واشنگتن داشته باشد تا معمای هسته‌ای ایران حل شود.

بایدن نه فقط دیدگاه‌های کنگره آمریکا را باید مد نظر قرار دهد، بلکه باید موضعِ متحدان منطقه‌ای آمریکا نظیر اسرائیل و عربستان سعودی را نیز درنظر گیرد. بایدن اخیرا و برای نخستین بار پس از برگزاری مراسم تحلیف خود، با "بنیامین‌نتانیاهو" صحبت کرده است. نتانیاهو نیز در این تماس، مخالفتِ جدی خود را با هرگونه بازگشت آمریکا به برجام اعلام کرده است. باید منتظر ماند و دید که دولت بایدن به چه طریقی، تنش‌ها با ایران را مدیریت می‌کند و آیا دو طرف به سمت تعامل و حل مشکلاتشان پیش خواهند رفت یا خیر؟»