حرکت زیگزاگی قالیباف روی خط برجام

او که قول داده بود اگر به ریاست‌جمهوری برسد از برجام پاسداری کند، حالا پیام می‌دهد بازی یک‌طرفه تمام شده است. محمد باقر قالیباف بعد از تصویب کلیات طرح «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران» گفت: «مجلس این پیغام را به دشمنان ایران اسلامی داد که بازی یک‌طرفه تمام شده است»؛ درحالی‌که همین چند سال پیش و بعد از تصویب برجام گفته بود: «هر انسان منصفی موفقیت دستگاه دیپلماسی را پایه افتخار کشور می‌داند».

به گزارش شرق، رئیس فعلی مجلس که برای ۱۴۰۰ خواب نشستن بر صندلی پاستور را می‌بیند، این روز‌ها دولت و دیپلماسی را به بی‌عملی متهم می‌کند. بسیاری معتقدند مصوبه مجلس بیش از اینکه در مسیر ریل‌گذاری آتی پرونده هسته‌ای باشد، با نگاه به انتخابات ۱۴۰۰، مین‌گذاری برای اصلاح‌طلبان و جریان اعتدالی بود تا امکان یا امید هرگونه بازگشت آن‌ها به قدرت را مسدود کند.

سال ۹۵ قالیباف علنی و به‌صراحت و برخلاف دیگر اصولگریان منتقد دولت و همسو در اجتماع بسیجیان شهرداری تهران که در محل باغ‌موزه دفاع مقدس برگزار شد، گفته بود: «بنده با برجام موافق هستم، اما باید باور داشته باشیم که مذاکره با دشمن نیز به‌نوعی مبارزه است. باید باور داشته باشیم که دشمن همواره دشمن ماست، اما شیوه امروز آن مذاکره با کشور ماست. ما باید همواره به سمت امکانات، آسایش و رفاه اجتماعی حرکت کنیم».

آبان ۹۴ در نشست هم‌اندیشی دیپلماسی شهری در مسیر منافع ملی که با حضور سفرا و رؤسای نمایندگی‌های سیاسی جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور در محل برج میلاد برگزار شد، با بیان اینکه هر انسان منصفی موفقیت دستگاه دیپلماسی را پایه افتخار کشور می‌داند، گفته بود: «بنده هم به سهم خودم هر جا فرصتی شد و دستی بر قلم بردم، سعی کردم قدرشناسی کنم. البته باور دارم که مذاکره محل داد‌و‌ستد است و با توجه به شرایط بین‌المللی امروز، مجموعه برجام در نگاهی کلی بدون شک موفقیت بزرگی است. مسیری در این راه آن‌هم به‌طور ویژه برای جمهوری اسلامی ایران باز شد که این امر افتخار بزرگی است و وظیفه خود می‌دانم بابت تلاش و زحمات این عزیزان تشکر کنم».

این در حالی است که شهردار اسبق تهران چندی پیش از این اظهار‌نظر در موضع‌گیری کاملا متفاوتی، در جمع تعدادی از دانش‌آموختگان دانشگاه تهران گفته بود: «متأسفانه رویکرد مدیریتی دولت در دو سال گذشته شرایط را به‌گونه‌ای رقم زده که جامعه حس می‌کند انرژی مسئولان به‌جای حل مشکلات آنها، صرف مسئله‌سازی‌هایی می‌شود که هدف از آن وابسته‌کردن کشور به مذاکرات هسته‌ای و گریزناپذیر نشان‌دادن توافق به هر قیمت است. گویی هدف دولت برای دستیابی به توافق، رفع تحریم‌ها نیست، بلکه جلب آرای سیاسی برای پیروزی در انتخابات آتی است...».

سال ۹۸ نیز به‌صراحت اذعان کرد که شروع مذاکرات برجام اصلا ربطی به دولت روحانی نداشته و مجوز آن در زمان احمدی‌نژاد صادر شده بود. در جمعی از قالیباف سؤال شد که برجام باعث شد سپاه قدس در تنگنا قرار گرفت، پس چرا او در سال ۹۶ گفت از آن پاسداری می‌کند، گفت: «بزرگ‌ترین دروغ، راست ناقص است. از من پرسیدند اگر شما به دولت بروید آیا برجام را پیگیری می‌کنید یا نه. من گفتم برجام را دنبال می‌کنم. چرا گفتم برجام را دنبال می‌کنم، چون برجام در دولت دهم در شورای عالی امنیت ملی تصویب شده و به تأیید رهبر انقلاب رسیده بود و شده بود قانون و دولت بعد باید آن را اجرا می‌کرد.

این توضیح را هم باید بدهم که مذاکرات هسته‌ای با تأیید رهبر انقلاب در دولت قبل و در دوران آقای صالحی آغاز شد، اما دولت قبل مانع شد. دلیلش هم این بود که می‌گفت اجازه دهید مذاکرات در سطح وزرای خارجه نباشد، در سطح رؤسای جمهور باشد.

ثانیا فقط درباره هسته‌ای نباشد و درباره مسائل منطقه و همه موضوعات دیگر هم با آمریکا مذاکره کنیم که حضرت آقا مخالف بودند و فرمودند این موضوع باید در دبیرخانه شورای امنیت ملی دنبال شود و دوم اینکه سطحش فقط وزرای خارجه باشد و فقط موضوع هسته‌ای؛ بنابراین آغاز مذاکرات هسته‌ای به دلیل انتخابات ریاست‌جمهوری و رأی‌آوردن آقای روحانی نبود».

در کشاکش مناظره‌های انتخاباتی ۹۶، رقبای روحانی تأکید داشتند برجام مورد تأیید نظام است که روحانی در واکنش از رقبای خود پرسیده بود «برای اجرای برجام اگر برجام توافقی است که مورد قبول است، پس چرا در خیابان‌های تهران بیلبورد زدید؟ چرا این همه به آن‌هایی که در حین مذاکره بودند، فحاشی کردید؟ خیلی مهم است که مردم ما به این مسئله مهم توجه کنند افرادی که امروز کاندیدا هستند، باید به‌طور صریح به مردم بگویند با برجام می‌خواهند چه کار کنند و با دنیا چگونه می‌خواهند تعامل کنند؟».

گفته می‌شود که آن روز رقبای روحانی اگرچه به‌صراحت پاسخ ندادند و ترجیح دادند سکوت کنند، اما با مصوبه اخیر مجلس، جواب قالیباف به سؤال روحانی نه در حرف، بلکه در عمل داده شد.

مناظره ۸‌ساله

به نظر می‌رسد مناظره‌های انتخاباتی بین روحانی و قالیباف دارد تاریخی هشت‌ساله پیدا می‌کند و هرچه به موعد ۱۴۰۰ نزدیک می‌شویم که احتمالا فقط یکی از این دو نفر در آن انتخابات حضور خواهد داشت، شدت و تعداد گفت‌وگوی‌های شبه‌مناظره‌ای این دو نفر بیشتر می‌شود؛ مناظره‌ای که حالت پیغام‌و‌پسغام پیدا کرده است. هر دو تا جایی که بتوانند از حضور در کنار هم احتراز می‌کنند؛ مثلا روحانی به‌جز روز نخست افتتاح مجلس که رئیس جلسه سنی بود، دیگر پایش را در بهارستان نگذاشته است.

هر دو از پشت تریبون‌ها جواب هم را می‌دهند و برای اینکه تعمدا دیگری و دیگران بفهمند که این گفته پاسخ کدام سخن است، از کلید‌واژه‌های اصلی سخنان یکدیگر وام می‌گیرند. مثلا پیش‌تر روحانی غیر‌مستقیم قالیباف را متهم کرده بود که به علت عدم رعایت پروتکل‌های کرونایی، به عقل معاش توجهی ندارد و قالیباف هم در پاسخی تلویحی گفته بود در عوض به عقل معاد توجه داریم! حالا هم بعد از تصویب مصوبه مربوط به تعهدات هسته‌ای ایران که دولت با آن مخالف است، روحانی گفته: «بگذارید با حوصله، تحمل، خردورزی و آن‌هایی که تجربه بیست‌و‌چند‌ساله در این امر دارند و در دیپلماسی موفق بودند و در دیپلماسی بار‌ها و بار‌ها آمریکا را در سازمان ملل شکست دادند، کارشان را انجام بدهند.... عجله نکنیم، هول نشویم، اگر دولت موفقیتی به دست آورد، آن را به شما تقدیم می‌کنیم، پس هول نکنید. دست همه را می‌بوسیم؛ آن‌هایی که مردم و ملت را کمک می‌کنند».

قالیباف هم در پاسخ در مصاحبه‌ای تلویزیونی عمدا از واژه «هول» استفاده کرده تا حرفش را به آن کسی که می‌خواهد برساند. او گفته است: «مصوبه اخیر مجلس (قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران) اصلا دخالت در کار دولت نبود. عده‌ای می‌گویند مجلس هول شده، کسی هول نشده؛ همه ما هفت سال است منتظریم کاری انجام بدهید و مردم آرزویشان این است با دولت دوازدهم با خاطره خوش خداحافطی کند و رفع تحریم‌ها در همین دولت انجام شود. این قانون هم همین کار را انجام خواهد داد.... منظور ما این نیست که مزاحم دولت شویم، ما به دنبال مچ‌گیری از دولت نبوده و درصدد گره‌گشایی از کار دولت هستیم.... در‌حال‌حاضر برخی از مدیران با شجاعت تصمیم نمی‌گیرند و تردید دارند».