جزئیاتی از رایزنی‌های روحانی در شرق آسیا

حسن روحانی رئیس‌جمهور که به دعوت رسمی ماهاتیر محمد نخست‌وزیر مالزی و شینزو آبه نخست‌وزیر ژاپن به این دو کشور سفر کرده بود، عصر شنبه ۳۰ آذر به تهران بازگشت. سفری که به گفته روحانی دستاورد‌های دیپلماتیک مهمی برای کشور داشته است.

به گزارش ایسنا، رئیس جمهوری اسلامی ایران عصر شنبه ۳۰ آذر در فرودگاه مهرآباد در پاسخ به خبرنگاران، سفر مالزی و ژاپن را در مقطع کنونی بسیار حائز اهمیت توصیف و اظهار کرد: توافقات بسیار خوبی با چهار کشور در مالزی و در ژاپن هم با کشور ژاپن و در مجموع با این پنج کشور انجام گرفت.

رئیس‌جمهور در سفر به مالزی دیدار‌های جداگانه‌ای با ماهاتیر محمد نخست‌وزیر مالزی، رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه، شیخ تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر و سلطان عبدالله پادشاه مالزی داشت. همچنین شرکت در افتتاحیه اجلاس سران کوآلالامپور ۲۰۱۹، میزگرد اولویت‌های توسعه و چالش‌ها در اجلاس کوآلالامپور ۲۰۱۹، جلسه جمع‌بندی میزگرد توسعه و چالش‌های جهان اسلام و دیدار با ایرانیان مقیم مالزی از دیگر برنامه‌های روحانی در سفر به کوآلالامپور بود.

رئیس‌جمهور در بازگشت به تهران درباره سفر به مالزی گفت: اجلاس مالزی و کوآلالامپور یک شیوه نوین برای اجتماع مسلمان‌ها و متفکرین اسلامی با حضور شماری از سران کشور‌های اسلامی بود و در واقع مبنای این اجلاس همکاری کشور‌های اسلامی برای دستیابی به یک توسعه مطلوب در شرایط امروز بود.

اجلاس مالزی و کوالالامپور برای اولین بار به ابتکار ماهاتیر محمد نخست‌وزیر مالزی از چهارشنبه ۲۷ آذر تا جمعه ۲۹ آذر برگزار شد. متفکرین و صاحب‌نظران از حدود ۸۰ کشور به این اجلاس دعوت شده بودند و حدود ۲۰۰۰ میهمان در این اجلاس حضور داشتند و از سران کشور‌های اسلامی هم ایران، ترکیه، قطر و مالزی به عنوان میزبان به این دیدار رفتند.

به گفته روحانی، در کنار سخنرانی در اجلاس عمومی، در عصر روز نخست اجلاس کوآلالامپور یک جلسه بحث نیز در این باره برگزار شد که چگونه باید در دنیای اسلام به توسعه رسید.

نشست سران کشور‌های مالزی، ایران، ترکیه و قطر هم در حاشیه این اجلاس برگزار شد. در این نشست تصمیماتی برای همکاری چهار کشور اتخاذ و تصمیم گرفته شد که از کشور‌های دیگر هم برای مساله توسعه به ویژه در زمینه همکاری در فناوری‌های نو و صنعت دعوت شود.

همچنین رئیس‌جمهور درباره روابط ایران و مالزی بیان کرد: علاوه بر این اجلاس، توسعه روابط با کشور دوست مالزی برای ما اهمیت دارد و خوشبختانه از ابتدای دولت یازدهم روابط دو کشور نسبت به قبل گرم‌تر و صمیمانه‌تر شده و در دورانی که آقای دکتر ماهاتیر محمد مسئولیت نخست‌وزیری را بر عهده گرفتند، روابط بسیار نزدیک‌تر شد. در این مدت کوتاه، ۴-۳ بار با هم گفتگو و بحث داشتیم و راجع به روابط دوجانبه تصمیمات بسیار خوبی گرفتیم.

در دیدار‌های روحانی و ماهاتیر محمد، تصمیم گرفته شد که به زودی اجلاس مشترک همکاری‌های دو کشور تشکیل شود. همچنین دو کشور تصمیماتی برای همکاری در زمینه صنعت و مخصوصا در بخشی از زمینه‌های مهم صنعتی اتخاذ کردند و در زمینه مسائل اقتصادی و مالی- بانکی نیز بحث‌هایی صورت گرفت. ضمن اینکه ماهاتیر محمد ابراز علاقه کرده است که در آینده نزدیک از تهران بازدید داشته باشد.

در اجلاس کوآلالامپور ۲۰۱۹ پیشنهاد ایران در موضوع اقتصاد دیجیتال و بازار مشترک در این زمینه، ایجاد صندوق مشترک برای فناوری‌های نو و شرکت‌های دانش‌بنیان و همچنین مساله رمز ارز‌ها و همکاری در هوش مصنوعی و امنیت سایبری مطرح شد که این پیشنهادات مورد توجه حاضران قرار گرفت و سران کشور‌های حاضر موافقت کردند که در این راستا همکاری‌های عملی طراحی و برنامه‌ریزی شود.

رئیس‌جمهور در حاشیه این اجلاس و در روز پنج‌شنبه ۲۸ آذر با رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه ملاقات کرد. در این دیدار روابط دوجانبه و همچنین مسائل منطقه از جمله سوریه مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

همچنین روحانی در همان روز با شیخ تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر دیدار جداگانه‌ای داشت که در این دیدار درباره همکاری‌های دو کشور مخصوصا طرح صلح هرمز بحث و گفتگو صورت گرفت. طرحی که به گفته روحانی مورد استقبال قطر هم قرار گرفته است.

روحانی روز جمعه ۲۹ آذر از کوآلالامپور راهی توکیو شد و در ژاپن علاوه بر دیدار با شینزو آبه نخست‌وزیر این کشور، در نشستی با مدیران ارشد ژاپنی شرکت کرد.

رئیس‌جمهور روز شنبه ۳۰ آذر در بازگشت به تهران و در فرودگاه مهرآباد با اشاره به اهداف سفر به ژاپن خاطرنشان کرد: امسال نودمین سال روابط سیاسی دو کشور است و خوشبختانه در طول سال جاری سه ملاقات بین من و آقای آبه نخست‌وزیر ژاپن انجام گرفته است؛ یک بار در تهران که ایشان بعد از ۴۱-۴۰ سال که رئیس دولت ژاپن از ایران دیدار نکرده بود به ایران آمدند و دعوت کردند که من به ژاپن بروم.

سران دو کشور ایران و ژاپن تصمیم داشتند که اگر امکانش باشد امسال یعنی نودمین سال برقراری روابط سیاسی دو کشور، این سفر انجام شود که با سفر آبه به تهران در خرداد ۹۸ و سفر اخیر روحانی به توکیو این اتفاق افتاد. این سفر و دیدار‌ها در خصوص مناسبات دوجانبه و روابط سیاسی و اقتصادی و فرهنگی بین دو کشور صورت گرفت. ژاپن به عنوان یک کشور دوست، نود سال است که با ایران رابطه سیاسی نزدیک دارد. در دوران دولت دکتر محمد مصدق که انگلیسی‌ها نفت ایران را تحریم کردند، ژاپن اولین کشوری بود که این تحریم را شکست و به نوعی سابقه تحریم‌شکنی هم در تاریخ ایران دارد.

نکته جالب اینجاست که در شبی که روحانی میهمان آبه بود به مناسبت شب یلدا در جلسه‌ای که ایرانی‌ها با عده‌ای از ژاپنی‌ها داشتند میزبان در این مراسم با احترام به رسومات ایرانی سفره را با همان میوه‌هایی که در شب یلدا مرسوم است تزیین کرده بود. از طرفی اشتراکات فرهنگی میان ایران و ژاپن و فرهنگ شرقی و باستانی دو کشور می‌تواند زمینه‌ساز ارتباطات بهتری میان دو کشور شود.

ایران در این مدت تلاش کرده درباره کنار زدن تحریم‌های آمریکا با همه کشور‌ها رایزنی کند که این رایزنی‌ها با برخی از کشور‌های اروپایی و ژاپن بیشتر بوده است. در این سفر هم روز ۲۹ آذر میان روحانی و آبه تقریبا یک ساعت و نیم جلسه خصوصی و یک ساعت جلسه عمومی برگزار شد و در شام کاری هم بیش از یک ساعت بحث مفصلی میان مقامات ایرانی و ژاپنی انجام شد که در مجموع بیشتر از سه و نیم تا چهار ساعت مذاکرات ایران و ژاپن و به خصوص تماس ۷۵ دقیقه‌ای آبه با ترامپ پس از این مذاکرات باعث ایجاد امیدواری‌هایی برای میانجی‌گری ژاپن در زمینه برجام و تحریم‌های آمریکا علیه ایران شده است.

رئیس‌جمهور در فرودگاه مهرآباد درباره دیدار‌های خود با نخست‌وزیر ژاپن، با بیان اینکه در دیدار با آقای آبه به غیر از موضوع روابط دوجانبه دو مساله دیگر نیز مورد بحث قرار گرفت، تصریح کرد: راجع به مساله تحریم برخی از کشور‌ها حساس‌تر از کشور‌های دیگر هستند البته به غیر از یکی دو کشور در دنیا همه مخالف تحریم هستند و همه هم می‌دانند که این تحریم خلاف مقررات بین‌المللی است و به جایی نمی‌رسد و آمریکایی‌ها ناچارند از این راه غلطی که رفتند برگردند و این موضوع مورد اتفاق همه کشورهاست.

روحانی ادامه داد: در اصل تحریم چیزی است که به ضرر همه کشورهاست؛ تنها به ضرر ایران نیست؛ در واقع یک تصمیم باخت- باخت است که آمریکا در این زمینه به غلط تصمیم گرفته و محاسبات غلطی داشته است. ژاپنی‌ها، اروپایی‌ها و دیگران در این زمینه فعال هستند که تحریم‌ها را بشکنند و پیشنهادات و راه‌حل‌هایی دارند که با هم در این زمینه رایزنی داریم و معتقدیم شکستن تحریم و از بین بردن توطئه آمریکا در تحریم ایران یک کار ضروری، ملی و انقلابی بوده و وظیفه همه ماست که این تحریم را بشکنیم.

در مذاکرات روحانی و آبه، هم ژاپنی‌ها و هم ایران در زمینه شکستن تحریم پیشنهادات جدیدی داشته‌اند که در این زمینه بحث و گفتگو صورت گرفت و قرار است رایزنی‌های دو کشور ادامه پیدا کند.

از طرفی موضوعی که برای ژاپنی‌ها و البته برای همه کشور‌های بزرگ آسیا و اروپا اهمیت دارد مساله امنیت انرژی و کشتیرانی در منطقه است، چرا که انرژی این کشور‌ها و نیازشان وابسته به این منطقه و امنیت آن است.

در دیدار روحانی و آبه مذاکرات خوبی در این زمینه صورت گرفته است. از طرفی ژاپن از طرح ایران یعنی طرح صلح هرمز و طرح امید حمایت کرده و در مذاکرات به صراحت اعلام کردند که از این طرح حمایت می‌کنند. از سوی دیگر ژاپن اعلام کرد که در برنامه‌ریزی‌هایی که آمریکایی‌ها برای امنیت منطقه دارند شرکت نخواهد داشت.

رئیس‌جمهور با اشاره به اینکه ژاپن می‌خواهد یک کشتی تجسسی به منطقه بیاورد که این نه در منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز بلکه در منطقه باب‌المندب و بخشی از دریای عمان است، خاطرنشان کرد: نخست‌وزیر ژاپن برنامه‌اش را در این راستا تشریح کرد و توضیح داد؛ البته به ژاپنی‌ها اعلام کردیم که نظرمان نسبت به امنیت منطقه یک نظر ثابت است؛ معتقدیم امنیت منطقه باید توسط کشور‌های منطقه تامین شود و بر همین مبنا هم طرح صلح هرمز را ارائه کردیم. در عین حال می‌دانیم که امنیت منطقه برای همه کشور‌های این منطقه از جمله ژاپن اهمیت دارد؛ بنابراین راجع به کل منطقه مباحث بسیار خوبی داشتیم.

همچنین در مذاکرات روحانی و آبه، ژاپنی‌ها اعلام کردند که قصد دارند در چابهار سرمایه‌گذاری کنند و به گفته نخست‌وزیر ژاپن، چابهار برای این کشور بسیار مهم است. از طرفی مساله ترانزیت جنوب- شمال که از چابهار تا دریای خزر و از آن طرف تا ترکمنستان و از این طرف تا اینچه برون و در آینده آستارا امتداد می‌یابد، برای ژاپنی‌ها اهمیت بالایی دارد که در مذاکرات مطرح شده است.

در دیدار روحانی و آبه، رایزنی‌هایی هم درخصوص مسائل منطقه انجام شد و درباره مساله افغانستان و مشارکت دو کشور برای صلح و بازسازی افغانستان گفتگو‌هایی صورت گرفت. همچنین بحث‌هایی در مورد سایر مسائل منطقه از جمله حقوق مردم فلسطین و مسائل مرتبط با سوریه و عراق میان روحانی و آبه انجام شد.

در این دیدار وضعیت یمن به صورت مفصل‌تری مورد بحث و گفتگو قرارگرفت و ژاپنی‌ها معتقد بودند که در یمن همه باید تلاش کنند تا صلح و ثبات مستقر شده و جنگ پایان یابد و کمک‌های نوع‌دوستانه به مردم یمن انجام بگیرد که سران دو کشور ایران و ژاپن در این زمینه تصمیم گرفتند با یکدیگر رایزنی و همکاری کنند.

رئیس‌جمهور پیش از ترک توکیو جلسه‌ای هم با نمایندگان شرکت‌های ژاپنی که در ایران فعالیت می‌کردند و هنوز هم دفترشان در تهران فعال است و روابط اقتصادی را هنوز در شرایط تحریم حفظ کرده‌اند، برگزار کرد. این شرکت‌ها بین ۵۰ تا ۷۰ سال سابقه کار در ایران دارند و در این جلسه همه آن‌ها تاکید داشتند که روابط اقتصادی را ادامه دهند؛ در این دیدار برخی از مشکلاتی که بر سر راه این روابط تجاری وجود دارد مورد توجه و بررسی قرار گرفت.

به نظر می‌رسد دستاورد‌های سفر روحانی به مالزی و به خصوص ژاپن در آینده‌ای نزدیک خود را نشان داده و راه تنفسی که از شرق برای ایران باز شده با ادامه فعالیت‌های دیپلماتیک بازتر شود.