پایان یافتن سال جهانی نجوم

اتحادیه بین المللی نجوم با پایان یافتن سال جهانی نجوم اقدام به بررسی پروژه های این سال و سهم هر کشور در معرفی علم نجوم کرده است. 

سالیان پیش دانش بشر نسبت به نجوم محدود به افسانه هایی بوده است که از پدران خود شنیده بود ولی امروزه به دلیل وجود ابزار پیشرفته نجومی می دانیم که جهان ما از میلیاردها کهکشان تشکیل شده است که در حدود 7/13 میلیارد سال پیش به وجود آمده است. همچنین می دانیم علاوه بر زمین، 8 سیاره دیگر در منظومه شمسی وجود دارند که به دور خورشید می گردند و سحابی ها توده هایی از ابرهای متراکم گاز و غبار بین ستاره ای هستند که منشا وجودی ستارگان هستند.

امروز نیز به کمک این دانسته ها درصدد هستیم تا کشف کنیم که چگونه حیات برای نخستین بار شکل گرفته است. اگر در صد سال پیش ما تنها به وسیله تلسکوپهای نوری و صفحه های عکاسی دنیای بالای سرمان را جستجو می کردیم اما امروز جهان و فضا در حصاری از امواج رادیویی و پرتو‌های گاما قرار داد تا با ابزارهای پیشرفته ا‌ی که در اختیار داریم راز حیات را رمزگشایی کنیم. از این رو بود که سال 2009 سال جهانی نجوم نامگذاری شد که فرصتی باشد تا محققان دانسته های خود را با علاقه مندان به اشتراک بگذارند و جشن جهانی باشد برای بزرگداشت محققانی که در سایه پنهان عالم علم به اکتشاف دنیای ناشناخته ستارگان و اجرام آسمانی می پردازند.

ایران در سال جهانی نجوم

اتحادیه بین المللی نجوم به مناسبت 400 امین سال رصد تلسکوپی گالیله سال ۲۰۰۹ را با شعار "جهان برای کشف از آن تو" به عنوان سال جهانی نجوم برگزید. سال جهانی نجوم بر خلاف سالهای جهانی ریاضی و فیزیک با پشتوانه 6 ساله و برنامه ریزی دقیق و مدون، نمونه بسیار خوبی از فعالیتهای جهانی است چرا که گمانه زنی ها برای برگزاری سال جهانی نجوم از سال 2003 آغاز شد و در سال 2007 نقشه راه تدوین شد. سال 2008 به فراهم کردن مقدمات و آماده سازی اختصاص یافت و در نهایت با آغاز سال 2009 سال جهانی نجوم رسما آغاز و به مرحله اجرا در آمد.

سال جهانی نجوم به دنبال آن است تا با کمک به شهروندان سراسر جهان، جایگاه خود را در کیهان از دریچه آسمان روز و شب بیایند و همچنین حس شگفتی و کشف جهان را در آنها شکوفا سازند. از این رو در این سال پروژه های مختلفی با همکاری عاملهای ملی، سازمانهای منطقه ای و فرامنطقه ای‌ در سراسر جهان برگزار شد.

پروژه های سال جهانی نجوم در راستای یکی از اهداف هشتگانه این سال همچون افزایش آگاهی علمی، ترویج فراگیر دانش نو و تجارب رصدی، استحکام انجمنهای نجومی در کشورهای در حال توسعه، پشتیبانی و ارتقای آموزشهای علمی رسمی و غیر رسمی و ارتقای توازن دانشمندان زن و مرد در تمامی سطوح، ترویج و دربرگیری وسیع تر اقلیتهای علمی و حرفه ای،
کمک به حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی جهان از دریچه آسمان تاریک و اماکن نجومی تعریف شد.

پروژه های جهانی نجوم به دو گروه پروژه های بنیادی و پروژه های ویژه تقسیم شدند که پروژه‌های بنیادی شامل 11 پروژه است که کمیته برگزاری سال جهانی نجوم آنها را طرح ریزی، ایجاد، ساماندهی و اجرا کرده است. پروژه های بنیادی، عناصر کلیدی موفقیت سال جهانی نجوم در جهان هستند و پس از اتمام سال جهانی نجوم مورد بازبینی قرار می گیرند تا میزان اثربخشی سال جهانی نجوم مورد ارزیابی قرار گیرد.

پروژه جهانی ویژه پروژه هایی هستند که از سوی منجمان آماتور یا حرفه ای در سراسر جهان به صورت مستقل، طرح ریزی و پیشنهاد می شود و در صورت موافقت کمیته برگزاری سال جهانی نجوم برای تکمیل دستاوردهای سال جهانی نجوم پذیرفته می شوند که در این راستا 9 پروژه جهانی ویژه معرفی شدند و به طور کلی 20 پروژه در دو بخش در دنیا اجرا شد.

سهم مشارکت مستقیم ایران در میان این 20 پروژه، اجرای جهانی سه پروژه ویژه جهانی شامل "100 ساعت نجوم"، "صلح ستارگان" و "جهان در شب" است که کلیه سازمان دهندگان آن ایرانی هستند.

100 ساعت نجوم

پروژه بنیادی جهانی 100 ساعت نجوم شامل برنامه ای 100 ساعته ای بود که از 13 تا 16 فروردین سال جاری (2 تا 5 آوریل 2009) اجرا شد و در طی آن منجمان آماتور سراسر جهان در 4 شبانه روز برنامه هایی را چون رصد آسمان، ماه و سیارات در معابر پرتردد، برگزاری سمینارها و برنامه های علمی با مخاطب نجومی و همچنین، پخش زنده اینترنتی از 100 رصدخانه برتر دنیا را اجرا کردند.

صلح ستارگان

پروژه ویژه جهانی صلح ستارگان از دیگر پروژه های ایرانی سال جهانی نجوم است. "صلح ستارگان" سال جهانی نجوم را با برگزاری شب رصد عمومی و مشترک در قشم و دبی در دو سوی آبهای نیلگون خلیج فارس آغاز کرد. تاکنون 11 گروه نجومی از 9 کشور جهان به جمع برگزارکنندگان این پروژه پیوسته اند. پروژه ویژه صلح ستارگان به همت انجمن نجوم ایران و انجمن صلح آسمانی در سراسر جهان برگزار می شود.

پروژه صلح ستارگان با حمایت اتحادیه بین المللی نجوم و یونسکو به صورت جهانی برگزار می شود و گروه برگزار کننده مراسم جهانی "شب یوری" نیز حمایت خود را از این پروژه ویژه اعلام کرده است.

اجرای پروژه "جهان در شب"در ایران و 25 کشوردنیا

پروژه "جهان در شب" (The World In The Night) در ایران و 25 کشور برگزار شد. در این پروژه عکاسان نجوم از پدیده های آسمانی عکسبرداری کردند. پروژه "جهان در شب" جزء اولین پروژه های نجومی بود که به تصویب انجمن جهانی نجوم رسید. این پروژه از سوی انجمن منجمان بدون مرز با شعار "یک مردم، یک آسمان" هدایت و برگزار می شود.

رصد مشتری به مناسبت روز جهانی صلح

در تقویمهای جهانی روز 21 سپتامبر مصادف با 30 شهریور ماه هر سال به نام روز جهانی صلح و در ایران به نام روز "گفتگوی تمدنها" نامگذاری شده است. از این رو انجمن صلح آسمانی در سال جهانی نجوم اقدام به رصد سراسری سیاره مشتری با حضور 10 کشور عضو کرده است.

در این پروژه کشورهایی چون نیوزیلند، ایالات متحده آمریکا، هند، سریلانکا، ایران، رومانی، چین، مالزی و عمان حضور داشتد. رصد این سیاره از شرقی ترین کشور یعنی نیوزیلند آغاز شد و پس از آن در چین، هند و ایران ادامه و در غربی ترین کشور خاتمه یافت.

پروژه شبهای گالیله و رصد مشتری

پروژه شبهای گالیله یکی از پروژه های سال جهانی نجوم است که به مناسبت کشف سیاره مشتری و قمرهای آن توسط گالیله برگزار شد تا با برپایی تلسکوپهایی در کنار خیابانهای شهرها و برگزاری رصدهای عمومی زیباییهای آسمان برای مردم به نمایش گذاشته شود. این پروژه در روزهای اول و دوم آبان ماه مصادف با 23 و 24 اکتبر 2009 برگزار شد.

به گزارش مهر، سال جهانی نجوم هر چند با پایان سال میلادی 2009 به پایان رسید اما این سال همچنان در ایران با برنامه های متنوع تا پایان سال 1388 ادامه می یابد.