آیا پوتین ایران را قربانی می‌کند؟

فرارو- پس از خروج آمریکا از برجام، کشور‌های اروپایی و چین و روسیه از این اقدام ایالات متحده انتقاد کردند. با این حال عزم ترامپ برای تحت فشار قرار دادن ایران جزم است و حتی مخالفت جدی اروپا هم نتوانسته مانعی در برابر افزایش فشار‌ها به ایران ایجاد کند. در این میان برخی معتقدند که ایران نباید خیلی به اروپا دلخوش کند و باید سعی کند با همکاری با روسیه و چین دوران محاصره اقتصادی از سوی آمریکا و متحدانش را سپری نماید. اما در مقابل برخی می‌گویند چین و به خصوص روسیه شرکای قابل اطمینانی نیستند.

به گزارش فرارو، اجلاس اخیر اوپک به ذهنیت‌های منفی درباره روسیه دامن زده است. منتقدان می‌گویند که این کشور با همکاری عربستان سعی داشت توافق بر سر تثبیت تولید نفت را بشکند و نفت بیشتری را به بازار عرضه نماید، سیاستی اشکارا با منافع ایران همخوانی نداشت.

در این رابطه حتی بیژن زنگنه وزیر نفت نیز از روسیه انتقاد کرد.

از طرف دیگر مدتی است اخباری از مواضع مقامات روسی درباره خروج ایران از سوریه منتشر می‌شود که از سوی برخی تحلیلگران نشان دهنده موضع فرصت طلبانه این کشور است.

این تحلیلگران می‌گویند روسیه به ایران به چشم کارت معامله با آمریکا و غرب نگاه می‌کند و هر وقت لازم ببیند این کارت را خرج می‌کند در نتیجه نمی‌توان به این کشور به عنوان شریکی قابل اطمینان نگاه کرد.

---

حالا در این شرایط قرار است به زودی دونالد ترامپ با ولادیمیر پوتین دیدار کند.

جان بولتون، مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهوری آمریکا، پس از سفر امروز خود به اروپا برای دیدار با مقام‌های روس، راهی مسکو می‌شود. بنا بر برخی گمانه‌زنی‌ها سفر جان بولتون به روسیه، با هدف آماده‌سازی زمینه دیدار احتمالی میان پوتین و ترامپ انجام می‌شود.

مایک پومپئو، وزیر خارجه ایالات متحده، در روز‌های آخر هفته میلادی گفته بود احتمال دارد "در آینده‌ای نه‌چندان دور" دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آن کشور، با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، دیدار کند.

هنوز محل این دیدار احتمالی مشخص نیست، اما برخی مقام‌ها می‌گویند شاید وین، پایتخت اتریش، محل برگزاری آن باشد. یک روزنامه اتریشی گزارش داده‌است که هیئت‌هایی از هر دو کشور آمریکا و روسیه به وین رفته‌اند تا مقدمات دیدار رهبران دو کشور در ۲۴ تیر ماه، را آماده کنند.

احتمالا یکی از موارد مهم مورد بحث ترامپ و پوتین ایران خواهد بود. باید دید این دیدار چه نقش و تاثیری در مواضع روسیه در قبال ایران خواهد داشت.

با وجود انتقادات فراوانی که به کیفیت عملکرد و نگاه روسیه نسبت به ایران در داخل کشور وجود دارد، اما برخی تحلیلگران این وضعیت را طبیعی می‌دانند.

شعیب بهمن تحلیلگر مسائل روسیه در باره کم و کیف روابط ایران و روسیه به خبرنگار فرارو گفت: «اتفاق ویژه‌ای در روابط ایران و روسیه رخ نداده است، اما در معادلات بین المللی تاحدی روابط ایران و روسیه تحت تاثیر قرار گرفته است. به این دلیل که از گذشته روابط تهران و مسکو همواره تحت تاثیر یک عامل سوم بوده است. قطب‌های موجود در نظام بین الملل بر روابط ایران و روسیه اثر داشته اند. در دوره‌ای بریتانیا نقش داشته و در دوران جنگ سرد آمریکا ضلع سوم این روابط بوده است.»

او افزود: «بنابراین با وجود اینکه تغییر قابل توجهی در سطح و ماهیت تهران مسکو اتفاق نیافتاده است، اما این رابطه همواره از بازیگران بین المللی و عناصر نظام بین الملل تاثیر پذیرفته است. در حال حاضر تصمیماتی که آمریکا در خروج از برجام و بازگشت مجدد تحریم‌های علیه ایران گرفته می‌تواند در این موضوع موثر باشد. در گذشته هم هنگامی که آمریکا و جامعه بین الملل ایران را تحریم کرده بودند، این تحریم بر بخشی از همکاری‌های ایران و مسکو سایه انداخت.»

این تحلیلگر مسائل روسیه درباره اینکه گفته می‌شود روسیه در زمان‌های حساس از ایران به عنوان یک کارت سیاسی در مذاکرات خود با غرب استفاده می‌کند، معتقد است: «روس‌ها مثل هر کشور دیگری بر مبنای منافع ملی خود عمل می‌کنند و قاعدتا منافع ملی خود را فدای رابطه با هیچ کشور دیگری نمی‌کنند. اما در مورد روابط ایران و روسیه صادر کردن این حکم کلی و قطعی چندان درست نیست بلکه بایستی پرونده به پرونده مسئله را بررسی کرد. مثل پرونده نیروگاه بوشهر، اس ۳۰۰، همراهی روسیه با قطعنامه‌های ضد ایرانی شورای امنیت و... همه این‌ها دلایل و شرایط خاص خود را دارند و باید جداگانه بررسی شوند. پس از آن می‌توان قضاوت کرد که روس‌ها کی و در چه شرایطی پشت ایران را خالی کرده اند و از ایران به عنوان کارت معامله استفاده کرده اند.»

بهمن گفت: «واقعیت این است که این رویکرد به روابط ایران و روسیه نه تنها رویکرد درستی نیست بلکه همین نگاه به رابطه تهران و مسکو هم ضربه می‌زند. این نگاه مانع توسعه روابط دو کشور شده است. اساسا در برابر این نگاه باید این سوال را مطرح کرد که روس‌ها چقدر ظرفیت دارند که بخواهند از ایران به عنوان کارت معامله استفاده کنند. آیا ایران اساسا کارتی در دست روس‌ها است یا خیر؟ این موضوع واقعا جای بررسی دارد که ایران چقدر خود را در دست روس‌ها قرار داده است که حالا آن‌ها بخواهند از موقعیت استفاده کنند؛ بنابراین این نگاه بیش از آنکه دقیق و موشکافانه باشد بیشتر ساخته و پرداخته رسانه‌هایی است که نگاه مثبتی به روابط تهران و مسکو ندارند و تمایلی ندارند که این رابطه گسترش پیدا کند.»

این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی اظهار کرد "نکته مهم این است که ما باید به سطح روابط ایران و روسیه هم نگاه کنیم. سطح این روابط چه در حوزه سیاسی و چه در حوزه اقتصادی بسیار پایین است. روابط اقتصادی دو کشور در طول سال‌های گذشته زیر دو میلیارد دلار بوده است. در دنیایی که اقتصاد تعیین کننده اصلی رویکرد کشور‌های به یکدیگر است با این سطح روابط اقتصادی پایین اصلا نباید انتظار داشت که روسیه همه جا پشت ایران باشد. در شورای امنیت قطعنامه‌های ضد ایرانی را وتو کند و یا در فضای بین المللی کاملا به نفع ایران عمل نماید. به هر حال مراودات اقتصادی و سیاسی و نگاه مسئولان و مقامات بر جهت گیری روس‌ها موثر است. متاسفانه همه این مسائل روند منفی دارد و چشم انداز روشنی در رویکرد‌ها و مراودات اقتصادی دیده نمی‌شود. به همین دلیل نباید انتظار داشت که روس‌ها به نفع ایران موضع گیری کنند آن‌ها به اندازه منفعت روابطشان با ایران عمل می‌کنند. "

شعیب بهمن درباره دیدار احتمالی ترامپ با پوتین و همچنین سفر جان بولتون به روسیه و احتمال اخذ تصمیمات تازه درباره ایران در این مذاکرات گفت: «به رغم تمامی انتقاداتی که از روسیه در ایران می‌شود، اگر موضع روس‌ها را در مسائل مهم بین المللی درباره ایران بررسی کنیم متوجه می‌شویم که آن‌ها تا به امروز دست کم به نفع ایران موضع گرفته اند، مثلا در قضیه برجام روسیه خروج آمریکا را از توافق محکوم کرد. آن‌ها خواستار پایبندی آمریکا با این توافق نامه شدند و آن را نقض عهد بین المللی دانستند. روسیه بعد از خروج آمریکا همچنان تاکید کرد که این توافق باید پابرجا بماند. در خصوص مسئله موشکی در حالیکه اروپا و آمریکا از محدود کردن ایران سخن می‌گویند روس‌ها تا به امروز موضع منفی نگرفتند و حتی موضع حمایتی داشته اند و پیشرفت‌های موشکی ایران را در راستای سیاست‌های دفاعی ارزیابی کرده اند. در خصوص نفوذ منطقه‌ای ایران هم برخلاف غربی‌ها که حضور ایران در منطقه را مخرب می‌دانند، روس‌ها بار‌ها اعلام کرده اند که چنین رویکردی را نمی‌پذیرند و اوضاع نابسامان منطقه ارتباطی با ایران ندارد و ایران از نظر روسیه یکی از بازیگران مهم مبارزه با تروریسم در منطقه است.»

او تاکید کرد: «بنابراین رویکرد روس‌ها نسبت به ایران تا به امروز از رویکرد غربی‌ها متفاوت بوده است. اما واقعیت این است که در مذاکرات احتمالی پوتین و ترامپ هم مسئله ایران مورد بحث قرار می‌گیرد، روس‌ها تلاش می‌کنند موضع متفاوت خود را ابراز کنند، اما این نکته را باید در نظر گرفت که هم روس‌ها و هم آمریکایی‌ها در سطح نظام بین الملل نیازمند همکاری با یکدیگر هستند و بسیاری از مسائل جهان با همکاری این دو کشور حل و فصل می‌شود پس این احتمال وجود دارد که توافقاتی هم در مورد آینده مسائل مرتبط با ایران بین دو طرف صورت گیرد.»

بهمن معتقد است: «موضوع مهمی که وجود دارد این است که روس‌ها تمایل دارند که ایران به عنوان بازیگر معارض با آمریکا همچنان در منطقه باقی بماند و تغییر کلی در سیاست ایران اتفاق نیافتد، اگر چه ممکن است روس‌ها مایل باشند که ایران در برخی مسائل انعطاف‌هایی از خود نشان دهد.»

این تحلیلگر مسائل روسیه درباره خبر‌هایی مبنی بر برای تمایل روسیه به خروج ایران از سوریه گفت: «بحث حضور ایران در سوریه مرتبط و وابسته به روسیه نیست. ایران پیش از حضور مستقیم نظامی روسیه در سوریه حضور داشت و این حضور به دعوت دولت سوریه انجام گرفته است؛ بنابراین تا زمانی که دولت سوریه دعوتش را پس نگیرد ایران حضور خواهد داشت. ضمن اینکه نفوذ و حضور ایران در سوریه و کل منطقه با مبنا‌های روسیه انجام نگرفته است. این حضور ماهیت دیگری دارد و حتی اگر روس‌ها هم خواستار خروج ایران باشند – البته بعید است این درخواست را مطرح کنند- باز هم راه به جایی نخواهند برد. شرایط ایران در منطقه به گونه‌ای است که حتی خود روس‌ها را هم وادار به همکاری با ایران می‌کند. البته ممکن است که روسیه با سایر طرف‌های درگیر در منطقه مذاکراتی انجام داده باشد، اما این مذاکرات به معنای دور زدن ایران نیست.»

او درباره مسئله نفت و مذاکرات اخیر اوپک و انتقاداتی که ایران از همراهی روسیه با عربستان برای افزایش سطح تولید نفت اوپک داشت، اظهار کرد: «در این باره دو نکته را باید در نظر گرفت اول اینکه از زمانی که طرح تثبیت تولید نفت بین اعضای اوپک و کشور‌های خارج از اوپک تصویب شد، مقرر گشت زمانیکه قیمت نفت افزایش پیدا کرد کشور‌ها می‌توانند از این توافق خارج شوند و تولید خود را افزایش دهند.»

بهمن افزود: «نکته دوم که متاسفانه توسط رسانه‌های ایرانی باز تولید می‌شود این است که روس‌ها با افزایش تولید می‌خواهند جای ایران در بازار نفت را پر کنند. این گزاره اصلا درست نیست، به این دلیل که مقصد نفت صادراتی روسیه با مقصد نفت صادراتی ایران کاملا متفاوت است. روسیه اساسا به بسیاری از کشور‌هایی که ایران نفت صادر می‌کند، صادرات ندارد و بازار نفت ایران و روسیه متفاوت است؛ بنابراین افزایش تولید نفت روسیه نمی‌تواند به معنای پر کردن جای خالی ایران در بازار‌ها باشد. ضمن اینکه در دوره قبل که ایران تحریم نفتی شد این کشور‌های عربی عربستان، امارات و قطر بودند که جای خالی ایران را پر کردند و به کشور‌های هند، کره جنوبی، ژاپن و چین صادراتشان را افزایش دادند.»