تیرمن: برجام فرصتی برای رهایی اتحادیه اروپا است

جان تیرمن با اشاره به نادیده انگاشتن درخواست اروپا توسط ترامپ برای باقی ماندن در توافق هسته ای ایران و تعمیق شکاف میان اتحاد آمریکا و اروپا گفت: این یک فرصت طلایی برای اتحادیه اروپا است تا این اتحاد را که برای چندین دهه ایالات متحده آمریکا بر آن تسلط داشته است، دوباره متعادل کند.

دونالد ترامپ سرانجام به وعده انتخاباتی خود عمل کرد و از توافق چند جانبه هسته ای ایران خارج شد. اقدام او با مخالفت اکثریت کشورهای جهان از جمله اتحادیه اروپا، چین و روسیه مواجه شد. رئیس جمهور روحانی اعلام کرده اگر سایر اعضای توافق برجام تضمین دهند که منافع ایران حفظ شود، همچنان در توافق می ماند. اما جان بولتون، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، گفته است: "ممکن است" تحریم های ثانویه اعمال شده علیه شرکت های اروپایی در نتیجه خروج آمریکا از توافق هسته ای ایران، وجود داشته باشد.

خبرنگار پرشیا دایجست درباره آخرین تحولات توافق برجام با جان تیرمن مدیر اجرائی و پژوهشگر ارشد مرکز مطالعات بین‌الملل دانشگاه‌ ام‌آی‌تی مصاحبه کرده است. جان تیرمن مقالات متعددی درباره روابط ایالات متحده و ایران نوشته است. او به همراه عباس ملکی نویسنده و گردآورنده کتاب "سوءبرداشت های ایران و آمریکا: یک گفتگو" است. متن کامل مصاحبه پرشیا دایجست با جان تیرمن را در ادامه بخوانید.

اتحادیه اروپا حداقل در سخن همچنان خواستار حفظ برجام بوده و با اقدام ترامپ مخالفت کرده است. اما آیا آنها قادر هستند به ایران تضمین دهند که ساز و کاری ترتیب دهند که تحریم های ثانویه آمریکا نتواند در مراودات ایران با سایر کشورها تاثیر بگذارد؟

این سوالی کلیدی است. مشخص نیست که آلمان، فرانسه و بریتانیا چه خواهند کرد؛ آیا به صورت هماهنگ جلو خواهند رفت و یا جداگانه و اینکه واکنش های روسیه و چین در تصمیمات آنها چگونه تاثیر خواهد گذاشت. حدس من این است که اتحادیه اروپا سعی خواهد کرد بخش هایی از تجارت مجاز را با ایران مشخص کند. به این ترتیب که با ایالات متحده پشت درهای بسته مذاکره خواهد کرد. این که آیا ایران راضی خواهد شد یا خیر را باید دید.

برخی عنوان می کنند ترامپ با تصمیم به خروج آمریکا از برجام در واقع متحدین اروپایی خود را نادیده گرفت. در این میان طرح روی جلد نشریه اشپیگل نیز جالب توجه بود که با تیتر «خداحافظ اروپا» مزین شده بود. پیش از این تصمیم ترامپ به افزایش تعرفه واردات فولاد و آلومینیوم باعث خشم اروپا شده بود. آیا خروج آمریکا از برجام می تواند منجر به شکاف بیشتر میان اروپا و آمریکا شود؟

این یکی از نگرانی های مهم تشکیلات امنیتی در واشنگتن است و آنها حق دارند. اتحاد با اروپا منافع آمریکا را برای 70 سال به خوبی تامین کرده است. این اختلالات، بدون هیچ دلیل موجهی، بسیار زیان آور هستند، نه تنها به دلیل ذات اقدامات، بلکه به دلیل تاثیرات ناخوشایند آن بر آینده. به نظر می رسد که ترامپ با طرفداران استبداد (پوتین، اردوغان، شی جین پینگ، دوترته، بن سلمان، نتانیاهو و غیره) احساس راحتی بیشتری می کند تا با روابط پیچیده تر که شامل دموکراسی ها و متحدهای واقعی می شود. این مساله خیلی نگران کننده است.

استفن والت استاد روابط بین الملل دانشگاه هاروارد در دوم ماه می امسال در مقاله ای در فارن پالیسی، سران سه کشور اروپایی را مقصر اصلی مرگ احتمالی توافق هسته ای ایران دانسته بود. اگر اروپا همچنان با انفعال خود نتواند منافع ایران از باقی ماندن در توافق برجام را تضمین کند و باعث خروج ایران از این توافق و نابودی آن شود، به جایگاه اتحادیه اروپا در نظام بین الملل چه خدشه ای وارد خواهد شد؟

این یک فرصت طلایی برای اتحادیه اروپا است تا این اتحاد را که برای چندین دهه ایالات متحده آمریکا بر آن تسلط داشته است، دوباره متعادل کند. اروپا با طرح برنامه خود این پیام را به ترامپ و روسای جمهور آینده آمریکا می دهد که اروپا را نمی توان دست کم گرفت. این امر اتحادیه اروپا را تشویق خواهد کرد که با روسیه، اسرائیل، ترکیه و سایر سرکشان در نظام بین الملل قاطعانه تر برخورد کند. مرکل و ماکرون اعتبار لازم برای دنبال کردن این مسیر را دارند.

اگر ایران در برجام باقی بماند نفوذ و کارایی تحریم های آمریکا علیه ایران چگونه خواهد بود؟ آیا تحریم ها خواهد توانست همچون دوره قبل از توافق بر اقتصاد ایران تاثیر بگذارد؟

پیامدهای تحریم ها برای اقتصاد ایران یکی از مهمترین مسائل برای روحانی است که هنوز تکلیفش مشخص نیست؛ به این دلیل که چین و روسیه ممکن است دستورالعمل های ایالات متحده را نادیده بگیرند و احتمالا اروپا نیز چنین خواهد کرد. به خصوص چین می تواند آنچه ایران از ایالات متحده و اروپا از دست داده است را تامین کند. اما شکی نیست که به طور کلی اقتصاد ایران متحمل ضرر خواهد شد. با این حال، اگر تهران برجام را ترک کند، بیشتر از آن ضرر خواهد کرد.

آیا خروج آمریکا از توافق چندجانبه برجام، پیامدهای عینی و عملی برای این کشور خواهد داشت؟ برخی از انزوا و بی اعتباری آمریکا در میان سایر کشورها سخن می گویند. تا چه اندازه پیامدهای این تصمیم برای آمریکا واقعی و عینی خواهد بود؟

طبق معمول این مساله بستگی دارد به این که چه اتفاقی قرار است بیافتد. اگر ایران در برجام باقی بماند و اروپا با ایران تجارت کند، آسیب به ایالات متحده بر خلاف تصور، به حداقل می رسد. اگر اسرائیل و یا ایالات متحده به تاسیسات هسته ای ایران حمله کنند، این امر پیامدهای به شدت منفی علیه واشنگتن در جهان خواهد داشت. ایالات متحده به عنوان یک قدرت برتر جهانی، می تواند از بسیاری از سیاست های فاجعه آمیز و غیرانسانی (همچون جنگ در ویتنام، عراق و غیره) جان سالم بدر ببرد، اما هر کدام از اینها، اقتدار اخلاقی آمریکا را کمرنگ تر می کند. هنجارها و نهادهای بین المللی، هر چقدر هم ناکارآمد باشند، به ایالات متحده و بسیاری از کشورهای جهان به خوبی خدمت کرده اند و جایگزین های حکومت قانون، خیلی خوشایند نیستند. ایجاد اختلال مداوم در این نهادها و هنجارها بسیار مخرب تلقی خواهد شد و بار مسئولیت چنین تخریبی بر دوش ترامپ است.