حکومت در دین عرضی است

عضو هیئت علمی دانشگاه مفید معتقد است که حکومت در دین امری عرضی است. یعنی پیامبر(ص) خواه حکومت می‌کرد و یا نمی‌کرد هم پیامبر بود. کما اینکه پیامبرانی داشتیم که حکومت نکردند و پیامبرانی هم داشتیم که حکومت کرده‌اند.

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام و المسلمین عبدالرحیم سلیمانی، عضو هیئت علمی دانشگاه مفید در پاسخ به این پرسش که هدف دین چیست و نسبت آن با آزادی انسان، انسان مدرن و حکومت چگونه است؟ گفت: هدف دین دنیای قدیم و جدید ندارد و یک مسئله بیشتر نیست، پیام اصلی این است که انسان‌ها را متوجه عالم معنا، عقل و فطرت‌‍شان بکند.

سلیمانی ادامه داد: حکومت در دین امری عرضی است. یعنی پیامبر (ص) خواه حکومت می‌کرد و یا نمی‌کرد هم پیامبر بود. کما اینکه پیامبرانی داشتیم که حکومت نکردند و پیامبرانی هم داشتیم که حکومت کرده‌اند.

وی افزود: اگر پیامبر اکرم (ص) در مکه هم رحلت کرده و یا شهادت می‌رسید، باز هم پیامبری‌اش تمام بود، هرچند در این صورت حکومت نکرده بود. حکومت عرضی رسالت و امامت است و امام اگر حکومت بکند و نکند، امام است و در شیعه هم چنین است.

عضو هیئت علمی دانشگاه مفید افزود: اتفاقا آزادی‌ای که حقوق بشر می‌گوید بیشتر در دین است. انسان‌ها آزادند و هیچ انسانی مجبور نیست که مسلمان بشود یا دین خاصی را بپذیرید.

سلیمانی با بیان اینکه ممکن است شما مطرح کنید که مسئله ارتداد چه می‌شود، گفت: این مسئله اختلافی است و من قبول ندارم و طرفدار کسانی هستم که ارتداد را به این معنا قبول ندارند. ممکن است بگویید جهاد ابتدایی چه می‌شود، که ما باز قبول نداریم و طرفدار کسانی هستیم که می‌گویند جهاد ابتدایی در اسلام وجود ندارد و خیلی از مسائل اینگونه است و نمی‌توانیم آن‌ها را به راحتی به دین نسبت دهیم. این مسائل اختلافی است، هر چند اکثریت این مسائل را بیان کنند.

وی افزود: به هر حال باید تعریف کنیم که مقصود از آزادی در حقوق بشر چیست؟ آنچه در حقوق بشر ذیل آزادی بیان شده است، آزادی در بیان، عقیده و وجدان است و نه اینکه شما آزادید که هر کاری که می‌خواهید بکنید. محدوده آزادی در ماده ۲۹ آمده است اینکه شما آزادی دیگران را خدشه‌دار کنید؛ بنابراین برای اینکه آزادی‌ها حفظ شود باید قانون وضع کرد و گفت: محدوده آزادی تا کجاست و هیچ کس نگفته است که انسان‌ها مطلقا آزاد هستند و مطلق آزادی معنی نمی‌دهد، اینکه انسان‌ها را بکشید و یا هر که را می‌خواهید بزنید و ناسزا بگویید. آزادی تعریف و محدوده دارد.

وی تصریح کرد: عقیده در برابر خدا آزاد نیست. حقوق بشر می‌گوید من کار ندارم رابطه‌ات با خدا چگونه است، من حق ندارم عقیده‌ام را به کس دیگری تحمیل کنم. انسانی حق ندارد حق آزادی بیان دیگر کس دیگری را بگیرد و یا حق ندارد جلو تبلیغ دینی کس دیگری را بگیرد. حکومت امام علی (ع) نیز چنین حکومتی داشت و این آزادی را به رسمیت شناخته بود.

عضو هیئت علمی دانشگاه مفید ادامه داد: در روح این موارد در حقوق بشر، عدالت، مساوات و آزادی مطرح شده است که در آیه «لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ...: به راستى [ما]پیامبران خود را با دلایل آشکار روانه کردیم و با آن‌ها کتاب و ترازو را فرود آوردیم تا مردم به انصاف برخیزند...» (حدید، ۲۵) نیز آمده است و همه پیامبران برای اقامه قسط آمده‌اند و اتفاقا اعلامیه جهانی حقوق بشر می‌خواهد اقامه قسط کند و این دیدگاه مرحوم مطهری است. ایشان معتقدند روح حقوق بشر مناسبت است، این‌ها به دنبال عدالت بودند و خدمات خوبی را هم انجام داده‌اند. ایشان می‌فرمایند حقوق بشر مانند هر دستاورد بشری اگر قابل نقد نباشد با خودش در تضاد است.

وی در پاسخ به این پرسش که شما بحث عرضی بودن حکومت در دین را مطرح کردید، اگر دین یک واقعیت باشد که تحقق یافته است و بخشی از این واقعیت تشکیل حکومت توسط پیامبر (ص) است، به هر حال تقسیم واقعیات به ذاتی و عرضی از نوعی هستی‌شناسی خاص پیروی می‌کند؛ ما تا کجا می‌توانیم به عرضی بودن بخش‌هایی از دین اشاره کنیم؟ گفت: عرضی آن چیزی است که اگر نباشد هم لطمه‌ای به کیان چیزی نمی‌زند. ذاتی چیزی است که اگر نباشد اساس از بین می‌رود. ما یک ذاتیات و عرضیاتی داریم. رنگ پوست من از عرضیات، لهجه و نوع زبان من از عرضیات من است، اما عاقل بودن و حیوان بودن من از ذاتیات من است. دست من هم اگر نباشد من هستم.

وی در خصوص این نکته خبرنگار ایکنا که این با این پیش فرض است که پیشینا تعریفی از خود داریم که همان طور که ارسطو داشت، انسان حیوان ناطق است، اما اگر تعریف من تحقق من باشد، دست من هم جز ذاتیان من است.

عضو هیئت علمی دانشگاه مفید تصریح کرد: این بحث در مورد دین راحت‌تر است. به حق و درست گفته‌اند که زبان عربی عرضی دین است و اگر خداوند پیامبر خود را در انگلستان می‌فرستاد، زبان دین انگلیسی بود و معنای نداشت که عربی باشد. حال یک سوال، در خصوص حکومت چه می‌توان گفت؟ من از بحث معرفت‌شناسی به اینجا نرسیده‌ام من از واقعیت عینی به سراغ این مسئله رفته‌ام. حضرت عیسی حکومت نکرده است.