ارتقاء سلامت زنان با «تلفن همراه»

نقش مفید و مؤثر تلفن‌های همراه هوشمند به‌عنوان رسانه‌هایی برای ارتقاء سلامت زنان ایرانی در پژوهشی توسط محققین ایرانی مورد بررسی قرار گرفت.

به گزارش ایسنا، سازمان جهانی بهداشت بر اهمیت ارتقاء سلامت و سبک زندگی سالم، خلق محیط حمایت‌کننده برای سلامت، جهت‌دهی مجدد خدمات بهداشتی و تعیین سیاست­های بهداشت عمومی تأکید کرده است. تأمین و ارتقاء سلامت در دو مقوله جداگانه و کاملاً مرتبط با هم با عنوان شیوه زندگی سالم و مراقبت از بیماری­ها در نظر گرفته می‌شوند.

مهم­ترین مسئله‌­ای که سلامت جسمی زنان ایرانی را تهدید می­کند مجموعه­‌ای شامل تغذیه نامناسب، کم‌تحرکی و چاقی است که به بیماری­های قلبی ـ عروقی و سندروم متابولیک منجر می‌شوند. علاوه بر مسئله‌ فوق، درصد بالایی از دختران ایرانی با مشکل فقر آهن و کم‌خونی هم مواجه‌اند.

از دیگر مشکلات زنان ایرانی، فقر حرکتی است که در تمامی مراحل رشد آن­ها، از کودکی گرفته تا بلوغ و میان­سالی دیده می­شود. همچنین گزارش­هایی درباره شیوع بیشتر بیماری افسردگی درمیان زنان در مقایسه با مردان وجود دارد.

آموزش سلامت، سعی می­کند تا برای مردم جامعه، فرصت کسب اطلاعات و مهارت­های لازم برای اتخاذ تصمیم­‌های باکیفیت را فراهم کند. یکی از نکات مهم در برنامه‌ریزی‌های آموزشی، انتخاب مناسب‌ترین روش­ها و رسانه‌های آموزشی برای انتقال اطلاعات به مخاطب است تا منجر به یادگیری مطلوب فراگیران شود.

از طرفی تلفن همراه، ابزار پیچیده‌ای است که مردم را به دنیایی از اطلاعات متصل می‌کند. گوشی‌های هوشمند بر تمام جنبه‌های زندگی مردم مثل حفظ روابط اجتماعی از طریق تلفن، گفت‌وگو از طریق پیام‌های متنی و ابزارهایی مانند فیس‌بوک و اسکایپ تأثیر گذاشته‌اند.

دنیای مجازی با ارائه منابع متعدد، بازخورد فوری و امکان به اشتراک‌گذاری اطلاعات، قادر است به مردم کمک کند تا اطلاعات و دانشی که به آن نیاز دارند را به‌سرعت به دست آورند و از برنامه­های کاربردی متنوعی حمایت می­کند که سبب تسهیل تعامل و ارتباط افراد و به اشتراک‌گذاری مطالب می­شوند. علاوه بر این، ترکیب دستگاه تلفن همراه و نرم‌افزارهای کاربردی می­تواند در موقعیت‌­های یادگیری سودمند باشد و باعث افزایش یادگیری در دوره‌های آموزش بهداشت شود.

ازآنجاکه مطالعات انجام‌شده دراین‌باره در ایران اندک بوده است و با توجه به اهمیت سلامت زنان به‌عنوان بخشی از اعضای جامعه و نقش آنان در سلامت خانواده به‌عنوان مادر و همسر، پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان باهدف تعیین تأثیر مداخله آموزشی با استفاده از تلفن همراه بر سبک زندگی زنان، پژوهشی را انجام داده‌اند.

در این پژوهش، جمعیت مطالعه شده، زنان متأهل مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی ـ درمانی شهر بندرعباس بودند. پرسش‌نامه‌هایی بین زنانی که به شرکت در مطالعه راضی بودند توزیع شد و توسط آن‌ها تکمیل گردید. پرسش‌نامه قبل از مداخله آموزشی و سه ماه بعدازآن استفاده شد.

معیارهای ورود به مطالعه متأهل بودن، داشتن خط تلفن همراه و گوشی تلفن با سیستم اندروید و نصب بودن نرم‌افزار «Whats App» روی گوشی، داشتن حداقل سواد خواندن و نوشتن و رضایت داوطلبانه برای شرکت در مطالعه بود. زنان مشارکت‌کننده، دارای میانگین سنی زنان شرکت‌کننده 35 سال، تحصیلات زیردیپلم و خانه­دار بودند.

در این مطالعه، به مدت سه ماه، هر هفته دو مطلب آموزشی از طریق تلفن همراه و با استفاده از نرم‌افزار «App Whats» به گروه مداخله انتقال داده شد. ضمناً زمان ارسال مطالب آموزشی با هماهنگی افراد شرکت‌کننده در گروه مداخله تعیین می‌شد.

محتوای برنامة آموزشی شامل تغذیه (داشتن الگوی غذایی مناسب)، ورزش (تعقیب الگوی ورزشی منظم)، مسئولیت‌پذیری سلامت (مسئولیت‌پذیری از طریق اتخاذ سبک زندگی سالم)، مدیریت استرس (شناسایی منابع استرس و اقدام جهت کنترل استرس)، حمایت بین فردی (حفظ روابط همراه با احساس نزدیکی)، خودشکوفایی و رشد معنوی (داشتن حس هدفمندی و رضایتمندی) بود.

نتایج این پژوهش که در فصلنامه‌ علمی پژوهشی «آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت» وابسته به انجمن علمی آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت ایران چاپ شده است، نشان می­دهد که در بعد رفتارهای تغذیه‌ای، آموزش با تلفن همراه باعث اصلاح عادات غذایی و بهبود رفتارهای تغذیه‌ای مثبت شده بود. همچنین بعد از مداخله، میزان ورزش و فعالیت جسمی افزایش یافت.

نتایج این پژوهش حاکی از آن است که مداخله‌ی آموزشی از راه تلفن همراه بر تمام ابعاد رفتارهای ارتقاء دهنده‌ی سلامت و سبک زندگی سالم، مؤثر بوده و موجب افزایش این رفتارها و بهبود سبک زندگی سالم شده است.

به گفته محققین مجری این پژوهش، با توجه به مؤثر بودن آموزش رفتارهای ارتقاء دهنده‌ی سلامت زنان از طریق تلفن همراه، می­توان گفت این وسیله، همچون راهنمایی برای عمل و یک یادآور عمل کرده و انگیزه‌ی تغییر و بهبود رفتارهای ارتقادهنده‌ی سلامت در افراد را فراهم می‌نماید.

این محققین اشاره کرده‌اند: «به نظر می‌رسد در دسترس بودن تلفن همراه، سبب شده است تا رفتارهای ارتقاء دهنده‌ سلامت افزایش یابند و این موضوع تأکیدی بر استفاده از فناوری‌های نوین به‌ویژه تلفن همراه در آموزش سلامت است. چراکه تلفن همراه تقریباً در دسترس همه قرار دارد و می­توان از این طریق بر کمبود بسیاری از موانع، ازجمله مشکل دسترسی به گروه‌های مختلف جامعه، کمبود منابع مالی و کمبود فضای فیزیکی غلبه کرد و پیشنهاد می‌شود در برنامه‌های آموزش سلامت برای ترویج سبک زندگی سالم از آن همچون روشی مؤثر استفاده شود».