رابرت موگابه و سرباز زدن از کناره‌گیری

فرارو- عمر حکومت دزد‌سالارِ نودوسه ساله زیمبابوه رو به پایان است.

به گزارش فرارو به نقل از آتلانتیک، به‌رغم درخواست‌های متعدد برای استعفا، "رابرت موگابه" از سمت خود کناره‌گیری نکرد و عهد کرده به حکومت چهل‌ساله‌اش ادامه دهد. 24 ساعت آینده بسیار مهم است، زیرا ممکن است روز سه‌شنبه در جلسه بحث و بررسی مجلس، موگابه استیضاح شود. شرایط سیاسی حاضر در زیمبابوه تیره‌وتار است و رویدادهای خیره‌کننده‌ای در پی دارد؛ مانند کودتای نظامی بالقوه هفته گذشته و تظاهرات بی‌سابقه در هراره. مردم در این تظاهرات با مقاماتی که سالیان سال با مصونیت کامل از حقوق آن‌ها سوءاستفاده می‌کردند، دست‌به‌دست شدند.

روز یکشنبه که حزب حاکم "ZANU-PF” به اخراج مسئولان درازمدت و قدیمی رأی داد؛ موج اعتراضی علیه موگابه بالا گرفت. "گریس" همسر موگابه نیز هدف این اعتراضات بود؛ او رهبر اتحادیه پرنفوذ زنان است و تا هفته پیش جانشین احتمالی رئیس‌جمهور در نظر گرفته می‌شد. معاون پیشین رئیس‌جمهور "امرسون منانگاگوا" و "موگابه پروتژه" به‌عنوان رهبر جدید حزب تعیین شدند. اکنون انتظار می‌رود منانگاگوا ریاست جمهوری را بر عهده بگیرد.

حال که موگابه علیرغم تلاش‌هایش به سمت بازنشستگی می‌رود، مردم زیمبابوه با انتخاب‌های دشواری روبرو هستند که سرنوشت آن‌ها را تعیین می‌کند. آیا نظام دیکتاتوری در کشورشان باقی می‌ماند و به دست همان پیرمردانی می‌افتد که فقط لباس‌های نظامی خود را با کت‌وشلوار تعویض کرده و بر مسند قدرت می‌نشینند؟ یا اینکه این بار کشور راه دموکراسی را پیش می‌گیرد؟

فوری‌ترین نگرانی این است که تغییرات سیاسی چه شکلی به خود می‌گیرند. متأسفانه، محتمل‌ترین پیامد شکل‌گیری یک انجمن نظامی است که اعتبار اندکی دارد. گروه‌های مخالف، به‌ویژه رهبر پیشین حزب کارگر "مورگان چانگیرای" باید از افتادن مجدد در تله ائتلاف جلوگیری کنند. پس از شکست موگابه در انتخاباتی بحث‌برانگیز، دولتی غیررسمی شکل گرفت که در آن چانگیرای از سال 2009 تا 2013 نخست‌وزیر بود. در آن زمان موگابه و هم‌قطارانش در حزب "ZANU-PF” کنترل شرایط را در دست گرفته و قدرت سیاسی خود را محکم کردند. این امر در انتخابات ماه ژوئیه 2013 به اوج رسید و موج اپوزیسیون کاملاً شکست خورد.

سازمان‌های مدنی- اجتماعی زیمبابوه ازجمله گروه‌های تأثیرگذار مذهبی و حقوق بشر، نسبت به سیاست‌های مخفی و لابی‌گری‌های پشت پرده شدیداً بدگمان هستند. این گروه‌ها در آخر هفته گذشته با تمام قدرت به خیابان‌ها آمدند، مردم را در رسانه‌های مجازی بسیج کرده و در کنار سربازان کشور تظاهرت کردند. اما می‌دانستند سران قدیمی کشور با اعتراضشان به موگابه یک‌شبه اصلاح نمی‌شوند. مثلاً یکی از فعالان برجسته به نام "ایتای دزمارا" که با شجاعت از موگابه خواست کناره‌گیری کند، ربوده شد و از ماه مارس 2015 تاکنون خبری از او در دست نیست. اکنون همان افراد مسئول در دستگیری و احتمالاً مرگ دزمارا (و بسیاری دیگر از فعالان و مخالفان)، در آستانه قدرت گرفتن هستند.

منانگاگوا (جانشین احتمالی موگابه) درگذشته رئیس سازمان امنیت بود و طراح قتل‌عام حداقل بیست هزار شهروند در دهه 1980 است. ژنرال "کنستانتینو چیونگا" سازمان دهنده کودتا، در سال 2008 مبارزه خشونت‌بار و خونینی علیه حامیان چانگیرای راه انداخت که جان صدها نفر را گرفت و هزاران نفر بی‌خانمان شدند. هر دو نفر بخشی از امپراتوری عظیم و فاسد ZANU-PF هستند. اجلاسی که در آن موگابه اخراج شد، به ریاست "اوبرت مپوفو" برگزار شد. او متحد منانگاگوا است که در زمان گم شدن میلیاردها دلار از سرمایه ملی، بر معادن الماس کشور نظارت می‌کرد. این مبالغ هرگز به خزانه دولتی بازنگشت. در ضمن، مپوفو و دیگر سران حزب ZANU-PF در آپارتمان ها و قصرهای وسیع زندگی می‌کنند و ماشین‌های بسیار لوکس سوار می‌شوند.

دیگر مسئله مهم زمان انتخابات جدید است. ZANU-PF پیشنهادِ گسترش زمان دوره انتقال به پنج سال را مطرح کرد که انگار موردحمایت آفریقای جنوبی و بریتانیا (حاکم استعماری پیشین زیمبابوه) قرارگرفته است. بدون شک کشور برای اصلاح سیستم ناقص رأی‌گیری و تطبیق قوانینش با قانون اساسی 2013 به زمان نیاز دارد. برگزاری رأی‌گیری در ماه اوت شاید بلندپروازانه باشد، اما تعویق بیش‌ازاندازه نیز خطرات دیگری به همراه خواهد داشت.

بهترین سناریو شکل‌گیری یک ائتلاف گسترده است که هر چه زودتر انتخابات را برگزار کند. بنا به گزارش‌ها آفریقای جنوبی تلاش کرده برای خروج خانه موگابه از قدرت مذاکره کند و به انتقال سیاسی صلح‌آمیز دست یابد. اما قدرت‌های منطقه‌ای عمده اعتبار خود را ازدست‌داده‌اند. آن‌ها سالیان سال از موگابه حمایت کرده‌اند و همیشه آماده پذیرفتن "ثبات" کوتاه‌مدت درازای اصلاحات بلندمدت بوده‌اند. مطمعنا این ذهنیت در مردم زیمبابوه از بین نرفته؛ بسیاری از آن‌ها در تظاهرات هفته گذشته بنرهایی در دست داشتند که از کشورهای همسایه می‌خواست از دخالت در امور داخلی زیمبابوه خودداری کنند. بریتانیا نیز از نزدیکان منانگاگوا در نظر گرفته می‌شود.

آمریکا تاکنون در حاشیه قرار داشته است. در شرایطی که شهرت جهانی آمریکا در معرض خطر جدی قرار دارد، تحول در زیمبابوه فرصتی به‌موقع و بی عواقب است که پایبندی خود به ارزش‌های دموکراتیک را نشان دهد و بخواهد به اصول اساسی حقوق بشر احترام گذاشته شود. "رکس تیلرسون" وزیر امور خارجه آمریکا روز جمعه خواستار "بازگشت سریع به حکومت مردمی و غیرنظامی" شد و اظهار داشت که "زیمبابوه فرصت پیداکرده تا خود را در مسیر جدید قرار دهد، مسیری که شامل انتخابات دموکرات و احترام به حقوق بشر باشد." این سخنان آغاز خوبی است، اما باید مورد عمل قرار بگیرند.

مردم زیمباوه معمولاً نسبت به هرگونه دخالت خارجی در کشورشان بدبین هستند و حق‌دارند. اما کشورشان به حمایت خارجی نیاز خواهد داشت، هم در کوتاه‌مدت و هم در بلندمدت. حداقل آمریکا می‌تواند با مقابله استراتژیک با حمایت آفریقای جنوبی و بریتانیا از منانگاگوا، از نیروهای دموکراتیک کشور پشتیبانی کند. از سوی دیگر، واشنگتن می‌تواند در پیشبرد انتقال سیاسی و برگزاری انتخابات معتبر نقش داشته باشد؛ درست مانند کاری که پس از جنگ داخلی و کودتای مالی در سال 2012 در لیبریا انجام داد. کمک آمریکا می‌تواند تغییرات انتخاباتی را تسریع بخشد و احتمال اینکه مردم به رهبر مطلوب خود برسند را افزایش دهد.

آمریکا در زیستگاه اقتصادی زیمبابوه اهمیت بیشتری دارد. بیش از نیمی از جمعیت روستایی این کشور به کمک‌های غذایی از خارج وابسته‌اند؛ این آمار برای کشوری که زمانی صادرکننده مواد غذایی بود بسیار عجیب است. امروز مردم زیمبابوه نسبت به سال 1980 فقیرتر هستند. طبق برخی برآوردها، نرخ بیکاری 95 درصد است. کشور منتظر پول است تا مزارع و کارخانه‌های تولیدی به کار بیفتند. بااینکه منانگاگوا و متحدانش روابط دیرینه‌ای با چین‌دارند، اما ناگزیر راه بهبود از واشنگتن عبور می‌کند: زیمبابوه بیش از 9 میلیارد دلار به مؤسسات غربی، ازجمله بانک جهانی، بدهکار است. دو سال پیش یک طرح حمایتی پیشنهاد شد که انگلیس از آن حمایت کرد، اما آمریکا هرگونه کمک مالی به رژیم فاسد موگابه را متوقف کرد. اکنون مقامات آمریکایی ابتدا باید مطمئن شوند که زیمباوه متعهد به اجرای اصلاحات جدید است و سپس وام‌های جدید اعطا کند. مهم‌تر از همه، منانگاگوا و چیونگا به دلیل نقض گسترده مسائل حقوق بشر هنوز هم در لیست تحریم‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا قرار دارند.

علیرغم سردرگمی‌های موجود در این کشور، به نظر می‌رسد مردم بالاخره بیدار شده‌اند و سرنوشت ناگواری برای موگابه رقم خواهند زد. اما رخدادهای چند روز آینده حیاتی خواهد بود.

منبع: آتلانتیک

ترجمه: وب‌سایت فرارو