آگهی برای مزاحمت جنسی!

جهان نوشت: باید تمامی صفحات را نگاهی بیندازد، چیزی که جالب است برخی آگهی‌ها هر روز تکرار می‌شوند؛ یعنی پس از این همه انتشار آگهی نتوانسته‌اند نیروی کار مناسب خود را پیدا کنند؟
اغلب آگهی‌ها مربوط به استخدام منشی یا کارمند دفتری است و بیشتر با این مضمون است :"استخدام منشی با حقوق مکفی".

پس از تماس با یکی از این آگهی‌ها قرار می‌گذارد تا حضوری به انجا مراجعه کند. ساعت پنج بعدازظهر به همان آدرسی که گفته بودند می‌رود. وقتی وارد ساختمان می‌شود واحد مربوطه را پیدا کرده و زنگ واحد را می‌زند. مردی میانسال در را باز کرده و او را به اتاق رییس شرکت راهنمایی می‌کند.محیط فیزیکی شرکت، یک محیط بسته است به‌طوری که به یک منزل مسکونی بیشتر شبیه است تا یک مکان تجاری یا اداری!به او گفته می‌شود که می‌تواند از روز بعد کار خود را در آن شرکت آغاز کند و حقوقش نیز 150 هزار تومان در ماه است ولی اگر پس از ساعت شش نیز به عنوان اضافه کار در شرکت بماند حقوق بیشتری دریافت خواهد کرد. وقتی در مورد نوع فعالیت‌ شرکت سوال می‌کند رییس شرکت جواب می‌دهد که شرکت در زمینه تجارت لوازم بهداشتی و شیرآلات فعال است. روز بعد ساعت هشت صبح طبق قرار قبلی به شرکت مراجعه کرده پس از ساعتی رییس شرکت هم وارد می‌شود.در آن چند ساعتی که آن‌جاست اتفاقاتی می‌افتد که فرار را بر قرار ترجیح داده و به سرعت آن‌جا را ترک می‌کند. او بسیار سریع متوجه می‌شود که وظیفه وی تنها انجام دادن کار یک منشی نیست!!!!

آگهی‌های استخدام یا دام برای جویندگان کار؟
"استخدام منشی زن مسلط به کامپیوتر"،" به یک منشی خانم با ظاهری آراسته و روابط عمومی قوی نیازمندیم"، "یک شرکت معتبر به یک منشی خانم آشنا به کامپیوتر و روابط عمومی بالا و ظاهری آراسته نیازمند است"، " به یک منشی خانم آشنا به کار موبایل با حقوق صدهزار تومان به علاوه پورسانت سی درصد نیازمندیم".

اینها نمونه‌هایی از آگهی‌هایی است که در موارد قابل توجهی فقط با درج یک شماره تلفن برای تماس و بدون آدرس در نشریه‌های مختلف و به‌ویژه بخش نیازمندی ها که صرفا آگهی چاپ می‌کنند دیده می‌شوند . این آگهی‌ها بارها چاپ می‌شوند تا آگهی دهنده، خانم مورد نظر خودرا انتخاب کند.در این میان برخی زنان می‌گویند: بعضی آگهی‌‌دهندگان تحت پوشش استخدام کارمند اهداف دیگری را نیز دنبال می‌کنند.

یکی از دختران مراجعه کننده به یک شرکت خصوصی می‌گوید: زمان استخدام از وی سوالات مختلف در زمینه چگونگی پوشش، ساعت رفت و آمد و نظارت خانواده بر وی شد.

وی افزود: از او خواسته شد در زمینه پوشش، بسیار آزاد باشد و از روسری و مانتوهای به اصطلاح مد و آرایش‌های متنوع استفاده کند و حتی با مشتریان مرد دست بدهد.

وی که برای شغل مدیر داخلی یک شرکت پخش فرآورده‌های آرایشی انتخاب شده بود می‌گوید: ساعت کاری مشخصی از طرف آنها اعلام نشد اما آنان اصرار داشتند که ساعات بیشتری را در شرکت بمانیم و در ازای آن مبلغی اضافه بر حق ده‌میلیون ریالی ماهانه دریافت کنیم.

وی در ادامه افزود: روز مصاحبه دختران و حتی زنان بسیاری با پوشش‌ها و تیپ‌های مختلف مراجعه کرده بودند اما افرادی که برای مصاحبه انتخاب می‌شدند جوان، قد بلند و خوش‌چهره بودند.

این دختر 22 ساله گفت: زمانی که متوجه شدم کار در این شرکت به این شکل است و باید برای جذب مشتری، از مواد آرایشی چهر‌ه و مو استفاده کرد و رفت ‌و آمد مردان بیش از زنان است بلافاصله کار را رها کردم.این در حالی بود که دختران دیگری به دلیل نیاز مالی و گاه تامین هزینه خانواده همچنان ترجیح می‌دهند آن‌جا بمانند.

شاید بارها و بارها حوداثی این‌چنین را شنیده باشید، شرکت‌های خصوصی که بدون هیچ نظارتی فعالیت کرده و در راستای فعالیت‌های خود اقدام به سوءاستفاده‌های غیراخلاقی از کارمندان خود می‌کنند. دختران جوانی نیز به دنبال پیدا کردن شغلی مناسب با وعده‌های حقوق بالا فریب خورده و با ناآگاهی به استخدام این شرکت‌ها در آمده و ناخواسته وارد فعالیت‌های غیراخلاقی این شرکت‌ها می‌شوند.

دکتر محمد کاظم عاطف وحید،استاد روان پزشکی ایران ،مزاحمت را هر نوع رفتار کلامی ،غیر کلامی و یا فیزیکی از طرف فردی نسبت به فرد دیگری که موجب ناراحتی ،ترس ،اضطراب و نگرانی قربانی شود ،تعریف می کند و می گویددر این فرآیند فرد قربانی احساس عدم امنیت کرده،زنهدگی شخصی و اجتماعی اش تحت تاثیر قرار می گیرد و احساس می کند فضای شخصی اس به مخاطره افتاده است.
وی می گوید:این نوع مزاحمت در هر سلسله مراتبی از قدرت وجود داشته باشد ممکن است اتفاق بیافتد اما در ابتدا در محیط های کاری و سپس در محیط های دانشگاهی بیشتر این اتفاق رخ می دهد.
دکتر عاطف ادامه می دهد:افرادی که دارای قدرت هستند ممکن است جهت برآورده کردن خواسته هایشان از افرادی که در موقعیت های پایین تری هستند سوء استفاده کنند و برخی از افراد نیز جهت حفظ منافع و موقعیت خود و یا بدست آوردن مزایای بیشتر ،ممکن است ناخواسته در معرض چنین شرایطی قرار بگیرند.

این استاد دانشگاه می گوید:در اکثر این نوع مزاحمتها هر دو طرف مقصرند .از یک طرف قربانی به دلیل نوع تربیت و محیط یادگیری که داشته ناخواسته دچار رفتارهای اغواگرانه برای جلب توجه مسئول یا استاد خود می شود.البته ویژگیهای ظاهری و یک سری رفتار های خاص هم می تواند باعث بروز چنین مزاحمتهایی شود .از طرف دیگر نیزا فراد اقدام کننده به مزاحمت جنسی دارای یک سری خصوصیاتضد عرفی و اجتماعی هستند و یا احساس خود بزرگ بینی و خود برتر بینی نسبت به دیگران دارند.حتی ممکن است اختلالات شخصیتی همچون قدرت طلبی و سلطه طلبی داشته باشند. برخی از این افراد از نظر وجدان اجتماعی دارای ضعف هستند،بی توجه به نیاز دیگرانندو یا ممکن است دارای انحرافهای جنسی بیز باشند که این موارد باعث دست زدن به مزاحمتهای جنسی می شود.

ارزشهای سنتی و مشاغل جدید
دکتر علی محمد حاضری جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس این مشکلات جانبی کار برای زنان را بیشتر مربوط به دوران گذار از سنت به مدرنیته می داندو معتقد است: چه بخواهیم و چه نخواهیم، زندگی كم و بیش مدرن و پیچیده، این روزها نقش های جدیدی را در ذهن مردان و زنان امروزی ایجاد كرده است و، انتظار غریبی نیست كه با تغییر شرایط و در دنیای امروز، نقش های جدیدی برای زنان و مردان خلق شوندکه اشتغال زنان و شاخ و برگ های روئیده شده از آن بی شك یكی از مهمترین موضوعاتی است كه در مسیر عبور از برزخ میان جامعه سنتی و مدرن مطرح می شود. در این شرایط جدید، زمانی كه صحبت از مشكلات زنان در محیط های كاری به میان می آید، به سرعت مسائلی چون نداشتن حقوق و مزایای برابر در ذهن تداعی می شود، در حالی كه گرفتاری های زنان در محیط كار فقط محدود به این موارد نیست. تجربه های پنهان زنان در محیط های كاری شان، كه به علت دوری از خوردن برچسب معمولاً مطرح نمی شوند، نشان می دهد آنها علاوه بر دست و پنجه نرم كردن با تبعیض و بی عدالتی در پرداخت دستمزد یا ارتقای جایگاه شغلی، در معرض انواع آزارها هم قرار دارند.

وی می گوید: در نظام ارزشی و فرهنگ غرب، واگذاری پاره‌ای مشاغل به زنان با عنایت به لطافت جنسی آنان و براساس كاركرد لطافت در پیشبرد امور آن مشاغل صورت می‌گیرد و این كاركرد در مجموعه نظام ارزش‌های آن جوامع امری مذموم یا ناموجه نیست. علاوه بر این، بروز مایه كمرنگی از لطافت جنسی در اینگونه مشاغل به هیچ وجه طمعی برای وقوع مراودات جنسی در سطح پیشرفته‌تر آن برنمی‌انگیزاند، اما اینگونه مشاغل در ایران به لحاظ فضای هنجاری و فرهنگ متفاوت، با تلقی‌ها و نتایج متمایزی مواجه است و گاهی فشارهایی را بر شاغلان وارد می‌نماید.

دکتر حاضری می گوید: در ایران هنوز تفاهم و انتظار معیاری درخصوص لطافت جنسی ضروری برای انجام اینگونه مشاغل به وجود نیامده است و با انتظارات و توقعات كاملاً متفاوتی مواجه هستیم. از نظر بسیاری از افراد متدین ، هیچ‌گونه خمیرمایه لطافت جنسی در انجام این مشاغل نباید بروز یابد و از سوی دیگر برخی از كارفرمایان و مراجعه‌كنندگان، بویژه در حوزه مشاغل و مؤسسات غیردولتی انتظار دارند با جلوه‌هایی از فریبایی زنانه مواجه باشند. به این ترتیب شاغلان با انتظارات غیراستانداردی مواجه هستند و تكلیف خود را به صراحت نمی‌دانند.

این استاد دانشگاه ادامه می دهد:این ملاحظات وقتی تشدید می‌شود كه به خاطر داشته باشیم، مخاطبان و مراجعان اینگونه خانم‌ها، گاهی ممكن است هنگام مواجه شدن با كوچكترین جلوه‌های اینگونه ملاحت‌های زنانه، برای داشتن مراودات پیشرفته‌تر، طمع بورزند و این آغازی برای آسیب‌پذیری بیشتر این مناسبات باشد.

وی معتقد است:مجموعه این موارد گواه آن است كه پاره‌ای نظامات شغلی و حرفه‌ای جدید، متأثر از فرهنگ جوامع مدرن در جامعه ما نیز مطرح شده است در حالی كه نظام ارزشی و فرهنگی جامعه ما بستر فرهنگی مساعد اینگونه كاركردها در جوامع مدرن، نیست. لذا در شرایطی كه بخشی از كاركردهای شغلی آن جوامع به جامعه ما نفوذ كرده، ارزش‌های سنتی جامعه كه مغایر آن كاركردهاست همچنان تداوم یافته است. شاغلانی كه دچار تعارضات ارزشی و هنجاری شده‌اند با وضعیت دشواری مواجه می‌گردند كه نوعاً آسیب‌ها و مشكلات اجتماعی متعددی به همراه خواهد داشت.

پشت دیوار سکوت
هیچ آماری درباره میزان آزار جنسی زنان در محیط های كاری در ایران وجود ندارد. تنها در جزوه ای كه در ۱۳۸۲ به كوشش «كمیته جمع آوری اسناد و گزارش های ستاد مبارزه با خشونت علیه زنان» به مناسبت ۸ مارس، روز جهانی زن، منتشر شد، در گزارشی با عنوان «خشونت كاری، اعمال سلطه كارفرمایان» ، بدون ذكر آمار به رواج گسترده آزار جنسی زنان در محیط های كاری ایران اشاره شده است. سؤال شوندگان در این گزارش نه تنها منكر وجود آزار جنسی در محیط های كاری نشدند، بلكه یا خود گرفتار چنین رفتارهایی شده بودند یا از نزدیك شاهد آن بودند.

تابوبودن مسائلی كه به نوعی به روابط جنسی مربوط می شود، در تمامی كشورهای جهان با شدت كم یا زیاد وجود دارد. كم نیستند كسانی كه معتقدند اینها واقعیت های زشتی است كه باید در پس پرده بماند، چرا كه بیان آن نه تنها مشكلی را حل نمی كند، بلكه باعث رواج بیش از پیش معضلاتی مثل آزار جنسی در محیط كار می شود. شاید در جامعه ما هم غالب بودن چنین دیدگاهی است كه به مخفی ماندن چنین معضلاتی می انجامد. تمایل به مخفی نگاه داشتن آن دسته از مشكلات فردی یا اجتماعی كه به نوعی به مسائل جنسی مربوط است، آنچنان رواج دارد كه حتی در مواردی، افراد یا سازمان های دولتی هم به آن دامن می زنند و حتی آمارها و تحقیقات علمی این حوزه، دور از دسترس عموم نگه داشته می شود.

دكتر اقلیما ،استاد دانشگاه علوم بهزیستی بر پنهان ماندن معضلات جنسی در ایران تاكید می كند، اما این پنهان كاری را نادرست و قدمی در جهت ترویج هر چه بیشتر این معضلات می داند. به نظر وی، آزار جنسی در همه كشورهای جهان- حتی كشورهای پیشرفته- در ابعاد وسیع وجود دارد، اما تابوی پرداختن به این مسائل در میان مردم كشورهای توسعه یافته تا حدودی شكسته است.
به گفته دكتراقلیما، تا دردی عیان نشود، چاره ای هم برایش پیدا نمی شود. با كنارزدن پرده و مطرح كردن وجود آزار جنسی در حوزه عمومی، خود به خود نحوه برخورد با آن و قوانین مربوط به مجازات خاطیان مطرح می شود، در حالی كه باقی ماندن چنین مسائلی در حوزه خصوصی، آنها را همچنان دور از دسترس نگه می دارد و مخفی ماندن آزار جنسی در محیط های كاری جامعه ای مانند ایران، به نیرویی برای رشد و وسیع ترشدن دامنه آن تبدیل می شود.

سمانه وطن خواه وكیل پایه یك دادگستری وجودقوانین دشواررا یکی از علل کاهش شکایات در این زمینه می داند و از تجربه موكلان خود می گوید: «موكلی داشتم كه قربانی آزار جنسی در محیط كار بود. دختری جوان و تازه كار كه مدیرعامل شركتی كه در آن كار می كرد به او آزار جنسی می رساند، اما به دلیل ناتوانی اش در ارائه مداركی برای اثبات ادعایش از پیگیری شكایت بازماند. واقعیت این است كه با وجود فراوانی آزار جنسی آمار شكایت ها بسیار پایین است.»

وطن خواه در ادامه می گوید:« شكایت های لفظی فراوان اند، اما شكایت قانونی در مواردی از این دست به ندرت به چشم می خوردوچند دلیل عمده در توجیه این سكوت وجود دارد.یکی از مهمترین دلایل سكوت زنان حفظ آبرو است. تابو بودن مسائل جنسی در جامعه ما بیش از هر چیز دیگری سبب مسكوت ماندن این قبیل مسائل می‌شود.دلیل بعدی تنگناهای اقتصادی و ترس از دست دادن شغل است حتی در مواردی این بن‌بست‌های معیشتی سبب نوعی رضایت ناخواسته از جانب زن، برای تن دادن به روابط خاص در محیط كار می‌شودو دلیل دیگر دشوار بودن اثبات ادعااست. برای اثبات چنین اتهامی فرد قربانی باید شاهد داشته باشد و یا دلایل محكمی ارائه دهدکه هر دو این کار بسیار دور از دسترس قرار دارد.

وی دلایل دیگری همچون ناآگاهی زنان از قوانین موجود و بی‌اطلاعی درباره حق و حقوق خود، تردید درباره نتیجه‌بخش بودن شكایت و مجازات مجرم، مقصر دانستن خود و احساس گناه، ترس از عدم حمایت خانواده و دوستان، ترس از انتقام فرد مزاحم و دوستان و بستگان او و... را منجر به سکوت قربانیان میداند و ادامه می دهد:یکی دیگر از مهمترین دلایل این کار نگرش حاكم بر جامعه است. معمولا در چنین مواردی اغلب این خود زن است كه از سوی جامعه متهم می‌شود. نگرشی كه توسط رسانه‌های عمومی ترویج می‌شود به ضرر زن بوده و در اكثر موارد نوع رفتار و پوشش زن را عامل بروز چنین رفتارهایی می‌داند. اصطلاحاتی چون «كرم از خود درخت است» نشانگر توجه منفی جامعه نه به مزاحم و خاطی، بلكه به زن تحت فشار است. همه این عوامل سبب می‌شوند كه زنان نه به دلیل رضایت، كه از روی ترس سكوت كنند.

چه باید کرد
دکتر اقلیما آزار جنسی در محیط كار را حاصل فقر فرهنگی و روابط نادرست زن و مرد در جامعه می داند كه بخشی از آن ناشی از جداسازی های جنسی از كودكی تا بزرگسالی است. اقلیما چاره كار را در كوتاه مدت، رفع مشكل بیكاری و ایجاد فرصت های شغلی بیشتر و پرداخت كمك هزینه زندگی به بیكاران می داند. به نظر او، اگر فرصت شغلی به اندازه كافی وجود داشته باشد، لزومی ندارد زنان برای حفظ شغلی كه به سختی به دست آورده اند به چنین خواسته هایی تن دهند. همچنین پرداخت حقوق در دوره بیكاری، وحشت بیكاری را در افراد جامعه از میان می برد.

دکتر عاطف نیز که چند سال در موسسه ای در خارج از کشور فعالیت داشته و عضو کمیته رسیدگی به تخلفات اخلاقی و حرفه ای بوده ،بر اساس تجربیاتش راهکارهایی برای جلوگیری و یا حداقل کاهش اینگونه مزاحمتها ارائه می دهد. وی اولین ومهمترین قدم را تدوین آیین نامه ها و دستور العمل های مشخص می داند و می گوید:آموزش افراد در سازمانهای مختلف که حد و مرز مزاحمتها را مشخص سازد نیزضروری است.

وی راهکار بعدی را تشکیل سازمانی میداند که نگاهی بسیار جدی و قاطع و سریع به اینگونه مزاحمتها داشته باشد و می گوید:در هر سازمانی باید کمیته رسیدگی به تخلفات شکل بگیرد. همچنین باید به قربانی ها آموزش داد که به محض برخورد با چنین رفتارهایی آن را گزارش دهند و مطمئن باشند که از جهت تعقیب قانونی مصون هستند و نامشان فاش نمی شود و بداند کسی که مرتکب چنین عملی شده حتما به سزای عمل خود می رسد.