به گزارش ایکنا:
آیتالله تسخیری، مشاور مقام معظم رهبری در امور جهان اسلام، سه شنبه۳۱ مرداد، در دومین روز نشست نقش تفسیری متون مقدس برای ایجاد جهان عاری از خشونت از نهمین دور گفتوگوی دینی مرکز گفتوگوی ادیان و تمدنهای و شورای جهانی کلیسا، در حوزه ریاست سازمان فرهنگ و ارتباطات سخنرانی کرد.
آیتالله تسخیری گفت: صحبت من در ارتباط با تحول اساسی در تفسیر اسلامی از متون دینی است که قابل انطباق با تفسیر متون مقدس دینی دیگر است. در رابطه با تفسیر قرآن، کتاب مقدس مسلم همه مسلمانان، در ابتدا مفسرین روش ترتیبی را داشتند، یعنی قرآن مرکب از سوره و هر سوره مرکب از آیه است و در این تفسیر ترتیبی به ترتیب سورهها و آیات آن را تفسیر میکردند. در این تفسیر انسان در فهم خود از آیات قرآنی محصور است، بدون اینکه نقشی خودش داشته باشد بر نوع تفسیر.
تفاسیر خشونتآمیز مخالف قرآن است
مشاور مقام معظم رهبری در امور جهان اسلامی، ادامه داد: بعد از آن تفسیر موضوعی مطرح شد. این تفسیر یعنی برای شناخت یک مطلب مفسر آیات قرآنی را در نظر میگیرد که ارتباطی با موضوع دارد و از بین همه این آیات یک موضعگیری قرآنی به دست میآورد. این تفسیر هم خیلی مثمر ثمر، آنچنان که ما بخواهیم تا متن مقدس در مسائل گوناگون زندگی نظر دهد، نبود.
وی تصریح کرد: تحولی در تفسیر موضوعی به وجود آمد که مرحوم استاد شهید سیدمحمدباقر صدر ایجاد کرد. ایشان پیشنهاد کرد مفسر موضوعی باید ابتدا تفسیر ترتیبی را انجام دهد و بعد از این مرحله بیاید و موضوعات مهم زندگی را اول خودش بررسی کند، تجارب انسانی را در این موضوعات در نظر بگیرد و سوالاتی که در این موضوع مطرح است را به صورت منطقی جمع کند و بعد بیاید در محضر قرآن سوالات را یکی پس از دیگری به صورت بیطرفانه مطرح کند.
تسخیری با بیان اینکه با طرح سوالات مفسر با تجارب انسانی از متن مقدس استفاده میکند، گفت: در این روش نقش مفسر سازنده است. در این روش ابعاد دانش از اول بررسی شده و مفسر موضع کامل را به دست آورده است. به نظرم این روش جالب است که از تجارب انسانی برای طرح سوالات استفاده کرده و از طرفی در محضر سوالات را به صورت منطقی مطرح کرده و به موضعگیری نهایی رسیده است و به نظر میرسد این روش منطبق با همه متون مقدس است.
مشاور مقام معظم رهبری در امور جهان اسلامی ادامه داد: البته هر انسانی نمیتواند این کار را بکند و باید مفسر همه علومی را که مربوط به این قرآن است حتی علوم زمان، اجتماعی و منطقی را داشته باشد تا بتواند عالمانه سوالات را مطرح کرده و عالمانه پاسخها را مطرح کند. گروههای خشونتطلب و وحشیهای به شکل انسان، چون لیاقت مطرح کردن سوال را ندارند، لیاقت یافتن پاسخ را ندارند از این رو در گمراهی کامل هستند.
وی افزود: نسبت به موضوع مورد بحث این نشست میتواند سوالات را اعم از زمینهها، ابعاد، عوامل خشونت را جمع کرد و از متن مقدس سوال کرد که نظر کتاب مقدس در رابطه با این موضوعات چیست؟ این موضوعات میتواند در رابطه با حقوق بشر، محیط زیست و یا حیوانات مطرح شود و پاسخها به دست آید و نتیجه نهایی به دست آید.
تسخیری تصریح کرد: تفسیر قرآن نیاز به استعدادات و امکانات و ملکاتی در قدرت استنباط نیاز دارد و فرد عادی نمیتواند موضعگیری قرآنی داشته باشد و فرد باید به مرحلهای شفافیت روحانی رسیده باشد. امام علی(ع) میفرماید: «وقتی در محضر قرآن مینشینید، او را به حرف درآورید. قرآن به این آسانی با شما صحبت نخواهد کرد، ولی من به شما بگویم، در قرآن دیدی به آینده طولانی هست و عبرتهایی از تجارب انسانی در گذشته وجود دارد و علاج مرضهای شما و نظامی که فیمابین شماست در قرآن مورد اشاره قرار گرفته است» مرحوم صدر میفرمایند این بهترین روش تفسیر موضوعی است که بیاییم در محضر استاد تاریخ گذشته و آینده را مورد سوال قرار دهیم.
تفاسیر خشونتآمیز مخالف قرآن است
وی با بیان اینکه استاد ما متن مقدس است چه قرآن باشد و چه انجیل، گفت: ما از متن مقدس میپرسیم که چگونه باید به جهان عاری از خشونت برسیم؟ از نظر متون اسلامی، یگانه مفهومی که دائما راجعبه آن بحث میشود عدالت است و یگانه مفهوم مطرود ظلم است. هر جا ظلم باشد قبیح است. آیا خشونت دائما بد است؟ اما اگر خشونتها در یک جا مطابق با عدالت شد بد نخواهد بود. خشونت در خصوص کسانی که کشتار انسانیت برایشان بازیچه است و از جریان خون انسان شاد میشوند، خوب است زیرا با عدالت انسانی سازگار است.
مشاور مقام معظم رهبری در امور جهان اسلامی افزود: اگر سوال را کلیتر مطرح کنیم، باید بپرسیم آیا قرآن فضایی را به وجود میآورد که با خشونت سازگار است و یا نه؟ به نظر ما قرآن فضایی را که با ظلم سازگار باشد را کلا منتفی میداند و سعی دارد فضا مبتنی بر روابط اخلاقی و انسانی باشد. در همین قرآن یک خط هست که به دنبال عمق بخشیدن به اخلاق انسانی است که با فطرت انسانی سازگار است. قرآن تاکید شدیدی بر عنصر رحمت دارد و میگوید کل این خلق در نتیجه رحمت الهی به وجود آمده است. وقتی آیه معروف قرآنی بسمالله الرحمن الرحیم را میگوییم، مرادمان این است که قبل ار هر کاری باید گفته شود که هر کاری باید به نام خدایی صورت گیرد که نسبت به همه رحمان و نسبت به وجود موجودات ویژه رحیم است و این تاکید بر محبت الهی است.
وی تصریح کرد: قرآن بر برادری بین مومنان و انسانها تاکید دارد و همه از یک پدر و مادر هستند. حضرت امیر(ع) که شاگرد قرآن است در نامه به مالک تاکید میکند که مردم یا برادران دینی تو هستند و یا شبیه تو در خلق و یعنی برادران انسانی تو هستند. تاکید قرآن بر صلح و اصلاح نیز باید مورد توجه قرار گیرد. قرآن در جاهای مختلف میگوید که صلح بهتر است و این قانونی قرآنی است، حتی با دشمن و میگوید اگر دشمن میخواهد تو را با دعوت به صلح فریب دهد آن را قبول کن.
وی با بیان اینکه قرآن تاکید ویژهای به محبت دارد، گفت: قرآن به کوهی که از کنار رد میشد به کوه احد اشاره کرد و گفت این کوه احد است هم ما او را دوست داریم و هم او ما را دوست دارد و این تاکید بر حقوق محیط زیست است. حقوق بشر به صورت ویژه در قرآن ملاحظه شده است. تاکید بر عفو و گذشت و نیز حقوق اسیران این را نشان میدهد. همه زمینههای ضد خشونت مورد تاکید قرآن بوده و همه زمینههای خشونت را میخشکاند که یکی از مهمترین زمینهها در اینجا ظلم است.
مشاور مقام معظم رهبری در امور جهان اسلامی افزود: خشونت محصول طغیان انسان است. قرآن میگوید انبیا دو هدف دارند، عبادت خداوند و مبارزه با طغیان و طاغوت. طغیان عبور از حد طبیعی است. اگر آب نهری از کنار نهر رد شود، میگویند طغیان کرده است. قرآن در خصوص مسائل اجتماعی میگوید گمان بد به دیگران در شما بدل به عادت نشود و اگر گمان بدی یافتید تجسس نکنید و اگر کردید به سمت غیبت و عمومیسازی آن نروید، زیرا غیبت برادر یعنی خوردن گوشت برادر مرده. قرآن زمینههای خشونت و ظلم را میبرد.
وی ادامه داد: قرآن میگوید آیا کسی که دین را تکذیب را شناختهای، او کسی است که آزار بدهد مکذب خدا و کل دین است. قرآن شکارهای تفریحی را نهی میکند و موضع قرآن در ارتباط با جهان، جهانی عاری از خشونت است و هر تفسیری که مروج خشونت است ضد قرآنی است و پیامبر میگوید سگی که هار باشد را شکنجه ندهید و هرگونه تفسیری که خشونتآمیز باشد خلاف قرآن است و من پیشنهاد میکنم تفسیر موضوعی را با روشی که بیان شده بررسی کنیم تا بتوانیم دوای زندگی خودمان کنیم.
باید به تفاسیر دیگر احترام بگذاریم
در ادامه این نشست ژان کلود باست از شورای جهانی کلیساها گفت: در خصوص و دو وجهی بودن متون مقدس در خصوص خشونت باید گفت متون مقدس بخشهایی در خصوص قتل دارند. مقایسه قرآن و انجیل کار دشواری است. خشونت در انجیل بیشتر مطرح شده است تا قرآن. اولین قتل مورد اشاره در هر دو کتاب مربوط به هابیل و قابیل است، در این قتل حوزه رویارویی دینی است. ما سه خشونت را میتوانیم در کتب مقدس بازبشناسیم، اول روایت نمادین یک رویداد مانند نابودی یک شهر، دوم تحریک به اقدام به قتل است و سوم خشونت در جهان آخرت مانند مجازاتهای دوزخ. ما تاکیدات زیادی را خصوص خدای مهربان و بخشنده را داریم اما در خصوص خشونت محدودیتهایی مطرح شده است. میتوان درک و تفسیر جدیدی داشته باشیم و من معتقدم متون خشونتآمیز باید بازتفسیر شوند.
تفاسیر خشونتآمیز مخالف قرآن است
کلود باست ادامه داد: سوال اصلی این است که ما چطور باید متن را بخوانیم. بخشی از کتاب مقدس دعوت به قتل میکند و این مربوط به شرایط خاص زمانی است و نه همه زمانها و مکانها. نمیتوان متن را خارج از بستر خود تفسیر کرد و آن را از پیشینه تاریخی و فرهنگی مجزا کرد در این صورت متن شعاری یکجانبهگرایانه خواهد بود و غنای متن را مورد تهدید قرار خواهد داد.
وی تصریح کرد: ما یک بستر تاریخی داریم که میتوانیم آن را بازسازی کنیم. در این زمینه شان نزول در سنت اسلامی وجود دارد. همچنین ما باید بستر عملی آیات را در نظر بگیریم. بستر دیگری که باید مورد توجه قرار بگیرد بستر تفسیری است که میتواند راهنمای ما تا امروز باشد و برای رسیدن به چنین تفسیر باید ارزشهای امروز را در نظر گرفت.
کلود باست در پایان گفت: بسیاری از خوانشها از خشونت آن را شاهدی بر وجود بحران میدانند که در سازمان اجتماعی روی داده است. برخی نیز خشونت را مربوط به تغییری پارادایمی میداند. تفاسیر باید تکثرگرا باشند و این را در نظر قرار بگیرند که حقیقت به صورت کلی در روی زمین وجود ندارد و ما تفسیری منحصر به فرد نداریم. میتوان از متن برداشتهای جدیدی داشت. ما میتوانیم با هم متون مقدس را بخوانیم و به هویت و برداشتهای خودمان احترام بگذاریم.