bato-adv
bato-adv
کد خبر: ۳۰۵۹۲۵

ايران، سوژه تماس‌های منطقه‌ای تيم ترامپ

تاریخ انتشار: ۰۹:۵۹ - ۲۴ بهمن ۱۳۹۵
دولت دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده رفت و آمدها در حوزه سياست خارجي را آغاز كرده است. از ژنرال جيمز ماتيس، وزير دفاع كه شرق آسيا و كشورهاي ژاپن و كره جنوبي را براي نخستين مقصدهاي خود انتخاب كرد تا مايك پمپئو رييس جديد سازمان سيا كه ابتدا دو روز را در تركيه گذراند و سپس راهي عربستان سعودي شد.

به گزارش اعتماد، آنچه از سفر پمپئو به تركيه در رسانه‌ها منتشر شد گلايه‌هاي آنكارا از عملكرد دولت پيشين امريكا بود: انتقاد از مقاومت واشنگتن در برابر استرداد فتح‌الله گولن كه متهم به دست داشتن در كودتاي نافرجام جولاي ٢٠١٦ در اين كشور است و همچنين حمايت‌هاي كاخ سفيد در دوره اوباما از كردهاي شمال سوريه كه آنكارا آنها را تهديد مي‌خواند. هرچند ناگفته پيداست كه در جلسات خصوصي ديدار پمپئو با رييس‌جمهور و نخست‌وزير تركيه قطعا نام ايران به ميان آمده است و شايد پيشنهاد چند روز پيش وزيرامور خارجه تركيه درباره لزوم اتحاد امريكا با تركيه و عربستان سعودي براي مبارزه با گروه‌هاي تروريستي در منطقه نيز يكي از سوژه‌هايي بود كه روي ميز مذاكرات پشت درهاي بسته مقام‌هاي ترك و عضو تازه نفس دولت نوپاي ترامپ قرار گرفت.

نشان امريكايي بر سينه دردانه واشنگتن در رياض
در شرايطي كه ابهام در سياست‌هاي خاورميانه‌اي ترامپ به چشم مي‌خورد، پمپئو راهي رياض شد و در نخستين ديدار در پايتخت عربستان با دردانه سنتي امريكايي‌ها در خاندان سلطنتي سعودي محمد بن نايف ديدار كرد. وليعهدي كه چندان نمودي در سياست ورزي‌هاي خاندانش در چندسال اخير نداشته است اما محبوب دولت‌هاي متفاوت در ايالات متحده مانده است. محمد بن نايف در ابتداي اين ديدار رابطه امريكا با عربستان را تاريخي و استراتژيك خواند. پمپئو به نخستين مقام دولت جديد امريكا بدل شد كه پاي خود را به خاك عربستان سعودي گذاشته است. محمد بن نايف در بخش‌هاي ديگري از سخنان خود تاكيد كرد كه هر تلاشي براي تخريب رابطه استراتژيك عربستان و امريكا محكوم به شكست است.

وي همچنين به تداوم سياست سعودي براي مبارزه با تروريسم نيز تاكيد كرد. در ديدار محمد بن نايف و پمپئو، رييس سازمان سيا نشان «جورج تنت» كشورش را به وليعهد سعودي به پاس فعاليت‌هاي ممتاز اطلاعاتي او در زمينه مبارزه با تروريسم تقديم كرد. محمد بن نايف در مراسم دريافت اين جايزه از مدير سيا قدرداني كرد و گفت: اين نشان ثمره تلاش‌ها و سفارشات رهبران عربستان و در راس آن سلمان بن عبدالعزيز، پادشاه كشور و شجاعت نيروهاي امنيتي و همكاري تمامي جامعه عربستان عليه تروريسم است. تمامي اديان آسماني از اقدامات شيطاني تروريست‌ها مبرا هستند. ما به‌شدت با تروريسم مخالفيم و به مبارزه فكري و امنيتي با تروريسم ادامه مي‌دهيم. ما عمليات‌هاي تروريستي زيادي را كه برخي از آن عليه كشورهاي دوست بود، ناكام گذاشتيم. مبارزه با تروريسم يك مسووليت مشترك بين‌المللي است و افزايش تلاش‌هاي مشترك بين‌المللي در تمامي زمينه‌ها براي مقابله فكري، مالي، امنيتي و نظامي را مي‌طلبد.

همكاري به اسم مبارزه با تروريسم
دونالد ترامپ در تماس هفته گذشته با پادشاه سعودي با وي درباره برخي مسائل منطقه‌اي به تفصيل سخن گفته بود. در آن نخستين تماس تلفني، پادشاه سعودي از امريكا دعوت كرده بود كه نقش رهبري تلاش‌ها در خاورميانه براي مبارزه با تروريسم را برعهده بگيرد. دو طرف همچنين درباره توسعه روابط سياسي و اقتصادي دوجانبه نيز با يكديگر صحبت كرده بودند. دولت ترامپ در حالي رياض را به عنوان يكي از نخستين مقاصد اعضاي كابينه خود در خاورميانه برگزيد كه وي در جريان رقابت‌هاي انتخاباتي‌اش سخنان تند و تيزي درباره متحدان سنتي امريكا در منطقه بر زبان رانده بود. وي تاكيد كرده بود كه كشورهاي حاشيه خليج فارس بايد هزينه شكل‌گيري منطقه امن براي حفاظت از پناهندگان سوري را پرداخت كنند.

رييس‌جمهور امريكا همچنين به كرات تكرار كرده بود كه كشورهايي كه در نوعي اتحاد با امريكا به سر مي‌برند بايد هزينه‌هاي تامين امنيت خود را پرداخت كنند. مساله‌اي كه يك سوي آن رابطه با اروپايي‌ها را نشانه گرفت و سوي ديگر آن هم رابطه با كشورهاي حاشيه خليج فارس را. تنها اولويت ترامپ در خاورميانه كه اندكي از آن رونمايي شده و مقام‌هاي متعدد كاخ سفيد نيز آن را تكرار مي‌كنند مبارزه با داعش و جريان‌هاي تروريستي است كه عربستان سعودي نيز روي همين مساله براي نزديكي به دولت ترامپ دست گذاشته است. كاخ سفيد پس از گفت‌وگوي ترامپ و ملك سلمان بيانيه‌اي درباره جزييات اين گفت‌وگوي تلفني منتشر كرد و در آن نوشت: رييس‌جمهور امريكا درخواست كرد و ملك سلمان نيز موافقت كرد كه دو كشور براي تشكيل منطقه امن در سوريه و يمن با هم وارد فاز همكاري‌هاي دقيق شوند.

سرمايه‌گذاري سعودي با سكوت در برابر ترامپ
پمپئو در حالي راهي عربستان سعودي شده است كه دونالد ترامپ تنها چند روز پس از حضور در كاخ سفيد در فرماني ورود شهروندان ٧ كشور مسلمان به خاك امريكا را ممنوع اعلام كرد. اين فرمان در حال حاضر با اقدام‌هاي نهادهاي قضايي امريكا به حالت تعليق درآمده است اما نكته جالب توجه در اين فرمان اين بود كه نام عربستان سعودي و امارات متحده عربي در ميان اين ٧ كشور نبود. دو كشوري كه عاملان حمله تروريستي ١١ سپتامبر ٢٠٠١ شهروندان اين دو كشور بودند. در همان مقطع زماني عربستان و ديگر كشورهاي عضو شوراي همكاري كه نام‌شان از قيد در اين ليست ايمن مانده بود سكوت اختيار كردند و هيچ واكنشي به فرمان مهاجرتي ضدمسلمانان نشان ندادند.

اين سكوت در حالي بود كه حتي كشورهاي اروپايي متحد امريكا، سازمان ملل و اتحاديه عرب نيز اين اقدام ترامپ را تبعيض‌آميز خوانده و به آن اعتراض كرده بودند. حتي در تماس تلفني كه ترامپ با ملك سلمان در تاريخ ٢٩ ژانويه داشت پادشاه سعودي كه خود را كشوري پيشرو در جهان اسلام مي‌داند در برابر فرمان مهاجرتي ترامپ سكوت اختيار كرد و اعتراضي به آن نداشت. ملك سلمان در اين تماس تلفني ترجيح داد منافع اقتصادي و سياسي را لحاظ كند و نه ژست عربستان را به عنوان ميزبان مقدس‌ترين مكان‌هاي مورد زيارت مسلمانان.  وزيرامور خارجه امارات متحده عربي نيز ترجيح دادند اين تصميم ترامپ را در چارچوب سياست‌هاي داخلي امريكا تعريف كنند و ژشت عدم اظهارنظر درباره مسائل داخلي يك كشور ديگر را بگيرند.

درميان ساير كشورهاي شوراي همكاري نيز بحرين، كويت و عمان سكوت اختيار كردند. المانيتور درباره چرايي سياست سكوت كشورهاي شوراي همكاري در برابر فرماني كه جهان اسلام را هدف قرار داده بود، مي‌نويسد: اعضاي شوراي همكاري ترجيح دادند سياست صبر و نظاره كردن اوضاع را پيش بگيرند. منفعت شوراي همكاري در اين بود كه كنار ترامپ بايستد آنهم در روزهايي كه اين كشورها هم از حيث اقتصادي و هم امنيتي وابسته به واشنگتن هستند. سلطنت‌نشين‌هاي شوراي همكاري درچند حوزه با ترامپ بهتر و بيشتر از اوباما مي‌توانند كار كنند و در شرايطي كه انتقادهاي خود درباره فرمان رييس‌جمهور امريكا را علني مي‌كردند او را در همان روزهاي نخست حضور در قدرت در مقابل خود قرار داده بودند. اصلي‌ترين سرمايه‌گذاري سعودي بر دولت جديد، همراه كردن ترامپ در سياست مهار فعاليت‌هاي ايران در منطقه است. همزمان در حوزه اقتصادي نيز اين كشورها با مشكلات بسياري دست و پنجه نرم مي‌كنند و به عنوان مثال ماجراجويي‌هاي نظامي رياض در يمن در دو سال اخير هزينه‌هاي اين كشور را افزايش داده و اكنون آل سعود به سرمايه‌گذاري‌هاي خارجي نياز دارد.

ترامپ از روز نخست حضور در قدرت فشارها بر تهران را بيشتركرده است و اين همان سياست مطلوب سعودي و برخي دوستانش در گعده شوراي همكاري است. عربستان در ٣ سال آخر حضور اوباما در كاخ سفيد بسيار به سياست‌هاي او در مواجهه با تهران منتقد بود. از منظر شوراي همكاري خليج فارس، دولت سابق امريكا نتوانست مانع از افزايش نفوذ ايران در منطقه شود و پرونده سوريه عملا از دست سعودي و متحدانش خارج شد. اما ترامپ با سياست‌هايي كه اتخاذ كرده ادعا دارد كه به دنبال مهار قدرت ايران در منطقه است. در روز يك فوريه كه امريكا و سه متحد اروپايي‌اش در حال مانور نظامي مشترك در خليج فارس بودند، مشاور امنيت ملي ترامپ مايكل فلين اعلام كرد كه دولت امريكا از اين پس ايران را تحت نظر دارد. پس از آن هم وزارت خزانه‌داري امريكا چندين شركت مرتبط با ايران را در ليست تحريمي جديد خود قرار داد.

تمام اين اقدام‌هاي زنجيره‌اي ضدايراني دقيقا همان چيزي است كه عربستان سعودي انتظار آن را داشت. دولت اوباما در برابر تشكيل منطقه امن در سوريه مقاومت كرد و اعتقاد داشت كه اين حركت مي‌تواند پاي امريكا را به مهلكه خونين ديگري در خاورميانه باز كند، اين سياست عملا عربستان و قطر را در پرونده سوريه به ستوه آورده بود. اكنون در نتيجه دست به دست شدن قدرت در كاخ سفيد مردي عنان امور را در اختيار دارد كه مي‌گويد به دنبال تشكيل منطقه امن در سوريه است.

ترس‌هاي مخفي از ترامپ
با اين‌همه آنچه در دولت ترامپ، كشورهاي شوراي همكاري را نگران مي‌كند اين است كه وي قرار نيست به عنوان يك جمهوريخواه سنتي كاخ سفيد را اداره كند. عربستان سعودي با دولت‌هاي جمهوريخواه در امريكا مانند دولت‌هاي رونالد ريگان و بوش‌هاي پدر و پسر رابطه بسيار بهتري داشته است. در اين دولت‌ها هم منافع نفتي سعودي به شكل كامل تامين شده است و هم رياض و واشنگتن در سايه همكاري‌هاي مشترك توانسته‌اند عليه دشمنان يا تهديدهاي مشترك منطقه‌اي بايستند.

ايران يكي از تهديدهايي  است كه رياض براي خود در منطقه تعريف كرده است. ترامپ تاكنون دو موضع‌گيري داشته كه اعضاي شوراي همكاري را نگران كرده است: نخستين آنها درخواست از اين كشورها براي پرداخت هزينه‌هاي امنيتي‌شان است و مساله ديگر هم تشويق فعاليت‌هاي بيشتر روسيه در منطقه خاورميانه. با اين‌همه با وجود آنكه هنوز هيچ كس نمي‌داند ترامپ در مشت خود براي خاورميانه چه چيزي را پنهان كرده است اما كاملا هويدا است كه چهل و پنجمين رييس‌جمهور امريكا حداقل در حوزه ايران با كشورهاي شوراي همكاري همصدا خواهد شد. هرچند كه برخي از كشورهاي عضو شوراي همكاري در زمان رقابت‌هاي انتخابات رياست‌جمهوري امريكا، تخم مرغ‌هاي خود را در سبد دموكرات‌ها و هيلاري كلينتون قرار دادند اما حقيقت غيرقابل تغيير اين است كه عربستان و همراهانش در شوراي همكاري امنيت خود را سال‌هاست كه برون سپاري كرده‌اند و تامين‌كننده اين امنيت هم امريكا بوده و خواهد بود.

شوراي همكاري ترجيح مي‌دهد فاصله خود را با فرمان اجرايي ترامپ ضدمسلمانان حفظ كند و در ازاي آن بر همكاري با دولت جديد در تامين منافع مشترك سرمايه‌گذاري كند. عربستان سعودي در حالي با باراك اوباما خداحافظي كرد كه در واپسين ماه‌هاي حضور وي در قدرت قانون جاستا در كنگره امريكا تصويب شد و در سايه آن اكنون قربانيان حادثه يازدهم سپتامبر مي‌توانند دولت سعودي را به دادگاه كشانده و درخواست غرامت كنند. اين يكي از مسائلي است كه رياض بايد به زودي و البته در روندي تدريجي با دولت تازه نفس ترامپ در ميان بگذارد و تبعات آن را براي عربستان به حداقل برساند. از سوي ديگر در حالي كه پسر ملك سلمان، محمد بن سلمان دورنماي ٢٠٣٠ را براي اقتصاد كشورش تعريف كرده و به دنبال استقلال اقتصاد شبه‌جزيره از نفت تا سال ٢٠٣٠ است، سرمايه‌گذاري‌هاي خارجي مي‌توانند كمك بسياري به وي در تامين اين هدف كنند.

حفظ بازار تسليحاتي واشنگتن در منطقه
مساله ديگري كه نبايد فراموش شود سود واشنگتن از حفظ رابطه با كشورهاي شوراي همكاري در حوزه فروش تسليحات است. زماني كه نام ٧ كشور ممنوعه در ليست ترامپ مطرح شد بسياري اين ادعا را مطرح كردند كه رييس‌جمهور امريكا كشورهايي را برگزيده است كه با آنها رابطه تجاري ندارد. اما المانيتور در اين باره مي‌نويسد: امريكا به كشورهاي ايران، ليبي، سودان، يمن، سوريه و عراق يا تسليحاتي نمي‌فروشد يا سطح معامله‌ها چندان بالا نيستند. در كابينه ترامپ، متيس عنان پنتاگون را در اختيار دارد و ركس تيلرسون نيز وزير امور خارجه است. هر دو اين مقام‌ها رابطه بسيار نزديكي با كشورهاي شوراي همكاري دارند و كشورهاي شوراي همكاري در قاموس هر دو اين مقام‌ها متحداني اصلي هستند.

عبادي در تلويزيون پاسخ ترامپ درباره ايران را داد
درحالي كه پمپئو روز گذشته خود را در پايتخت عربستان گذراند و با مقام‌هاي كشور ميزبان درباره ايران و فعاليت‌هاي منطقه‌اي اين كشور مذاكرات گسترده‌اي داشت، سوژه گفت‌وگوي تلفني ترامپ و رييس‌جمهور عراق نيز به نوعي در صدراخبار قرار گرفت. حيدرالعبادي و دونالد ترامپ روز جمعه به وقت واشنگتن با هم گفت‌وگو كرده بودند اما بخش اعظمي از محورهاي مدنظر رييس‌جمهور امريكا در اين تماس تلفني از چشم رسانه‌ها دورماند. اما روز شنبه نخست وزيرعراق با يك جمله به نوعي از جزييات اين مكالمه رونمايي كرد: عراق در تنش‌ها و مناقشه‌هاي بين‌المللي و منطقه‌اي خود را وارد نمي‌كند و از شراكت در آنها نيز پرهيز دارد. حيدرالعبادي در يك گفت‌وگوي تلفني در اين باره گفت: عراق به دنبال حفظ منافع ملي خود است و علاقه‌اي ندارد در هيچ كدام از تنش‌هاي بين‌المللي و منطقه‌اي كه مي‌تواند مصيبتي براي منطقه و امنيت عراق باشد، دخالت كند. 

كاخ سفيد پيش از اين اعلام كرده بود كه ترامپ و عبادي درباره نقش منطقه‌اي ايران با هم گفت‌وگو كرده‌اند. ترامپ در حالي نخستين تماس تلفني خود را با عبادي گرفته است كه نام عراق در ليست كشورهايي كه شهروندان آنها از ورود به امريكا منع شده‌اند، قرار دارد. عبادي در اين تماس تلفني به اين اقدام رييس‌جمهور امريكا انتقاد كرده است.  به نظر مي‌رسد كه تيم سياست خارجي ترامپ و شخص وي در حال محك زدن نگاه كشورهاي منطقه‌اي به جمهوري اسلامي ايران و پيش‌بيني واكنش‌هاي آنها در برابر سياست‌هاي احتمالي دولت جديد در برابر تهران هستند.
bato-adv
مجله خواندنی ها
مجله فرارو