واکنش اصولی "ایران" در برابر "ترامپ" چیست؟

فرارو- باوجود اینکه تقریبا یک هفته از صدور حکم لغو روادید برای اتباع هفت کشور از جمله ایران، توسط رئیس جمهور جدید آمریگا می گذرد همچنان صحبت ها در خصوص چگونگی واکنش در قبال این مسئله در صدر اخبار قرار دارد.

به گزارش فرارو؛ در نخستین روزهای ریاست جمهوری دونالد ترامپ، وی به بهانه حفظ امنیت ایالات متحده آمریکا دستوری مبنی بر ممنوعیت صدور روادید برای هفت کشور صادر کرد که در میان آنها نام ایران نیز به چشم می خورد. تصمیمی که موجب شد واکنش های داخلی و جهانی گسترده‌ای به همراه داشته باشد.

تصمیمات دولت جدید ایالات متحده آمریکا به همین مورد ختم نشد و طی روزهای اخیر رئیس جمهوری این کشور تلاش کرد با استفاده از شبکه‌های اجتماعی، فضای سیاسی با ایران را به گونه ای پیش ببرد که علاوه بر اینکه قدرت مند ظاهر شود، بتواند افکار عمومی را با خود همراه کند.

وی در توییت روز گذشته خود اعلام کرد: «ایران با آتش بازی می‌کند. آنها قدر مهربانی که اوباما با آنها داشت را نمی دانند. من آنطور نیستم». اما این صحبت‌ها بی پاسخ نماند و در واکنش به این توییت، محمد جواد ظریف وزیرخارجه کشورمان در توییتی نوشت: «ایران از تهدیدات متاثر نمی‌شود، ما امنیت را از شهروندانمان می‌گیریم. هرگز آغاز کننده جنگی نخواهیم بود، اما می‌توانیم به تمام ابزار دفاعی‌مان تکیه کنیم.»

ظریف همچنین در توییت دیگری خطاب به ترامپ آورده‌بود: «ما هیچ‌گاه از سلاح‌های خود علیه دیگری جز در دفاع مشروع استفاده نخواهیم کرد. ببینیم آیاکسانی که (از توان موشکی ما) شکایت می‌کنند حاضرند همین حرف را تکرارکنند؟» در این میان اما نکته قابل توجه واکنش کاربران آمریکایی بود که نه تنها با رئیس‌جمهور کشور خود موافق نبودند بلکه با حضور در صفحه شخصی وی به تمسخر او می پرداختند یا انتقاد خود از سیاست هایش را ابراز می‌کردند.

به هرحال این‌ها تصمیماتی بود که طی 10 روز اخیر نه تنها موجب واکنش‌های داخلی در ایالات متحده آمریکا شد بلکه جوامع بین المللی نیز مخالفت خود را با آن اعلام کردند. اما در این میان روز گذشته  وزارت خزانه‌داری آمریکا تحریم‌هایی علیه ۱۳ شخص و ۱۲ نهاد ایرانی اعمال کرد. اقدامی که موجب واکنش سریع وزارت امورخارجه شد و آنها طی بیانیه‌ای اعلام کردند که این اقدامات خلاف قوانین بین المللی است به صرف توان نظامی و موشکی یک کشور نمی توان آن را مورد تحریم قرار داد.

با همه این تفاسیر اما در ایران اختلاف نظر درباره اینکه بهترین تصمیم برای واکنش نشان دادن به دولت آمریکا، چه اقدام یا اقداماتی است، موضوع بحث در رسانه ها و میان نخبگان و کارشناسان عرصه بین الملل است. برخی اقدام متقابل را توصیه می کنند و عده دیگر تاکید دارند باید دولت با شدت بیشتری برخورد کند و صرفا به اقدام متقابل و ایجاد ممنوعیت برای حضور تیم ملی کشتی آمریکا در جام جهانی کشتی ایران، اکتفا نکند.

باید تلاش خود را معطوف به افزایش منابع قدرت کنیم
در همین خصوص یوسف مولایی کارشناس روابط بین الملل در گفت و گو با فرارو گفت: دستگاه دیپلماسی یا سیاست خارجی متکی به رفتارهای افرادی که آن را مدیریت می کنند و هر فردی در شرایط های متفاوت می توانند، تصمیم‌های متفاوتی بگیرند. یکی از متغییرهای تاثیرگذار در تصمیم گیری سیاست مداران، فضای عمومی کشورشان است و فشارهایی است که از سوی افکار عمومی و نهادهای مدنی بر آن ها وارد می‌شود. لذا ترامپ یا هر فرد دیگری در شرایط این چنینی می توانند تصمیمات متفاوتی اتخاذ کند و حتی از بسیاری از شعارها و برنامه هایی که اعلام کرده بود، عدول کند. زیرا به هرحال هیچ دستگاه دیپلماسی نمی تواند بدون عقلانیت، منافع ملی کشور را تامین کند.

وی با تاکید بر اینکه ظرفیت های روحانی و ظریف خارج از ظرفیت‌های ملی کشور نیست، افزود: در سطح جهانی این قدرت ملی است که توان چانه‌زنی را برای ما افزایش یا کاهش می دهد. اما نباید نادیده گرفت که روحانی و ظریف افرادی هستند که این توان ملی را با ظرافت و مهارت دیپلماتیک خود، عملی می کنند.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: لذا ما باید تلاش خود را معطوف به افزایش منابع قدرت خود کنیم و در چنین شرایطی از دولت و این افراد حمایت کنیم. به نظر من هنر فردی در اینکه ایده‌ها و اهداف به درستی در میدان عمل پیاده کنیم، بسیار مهم است. یکی از متغیرهایی که به ما کمک می کند در مقابل مواضع تند ترامپ یک تصمیم منطقی بگیریم و کشورهای دیگه را با خود همراه کنیم، هوشمندی و هنر دیپلماسی آقایان روحانی و ظریف است.

این تحلیل گر مسائل بین الملل با اشاره به آزمایش موشکی ایران در هفته جاری گفت: به طور کلی در شرایط فعلی آمریکایی‌ها به دنبال این هستند که بتوانند بهانه ای از دولت ایران بگیرند تا بخشی از اهدافی که دونالد ترامپ در دوران رقابت انتخاباتی خود وعده داده بود را عملی کند.  بنابراین بهتر است دولت و به طورکلی نظام جمهوری اسلامی ایران از هر گونه اقدامی که می تواند زمینه را برای بهره برداری در آن مسیر برای آمریکا فراهم کند، خودداری کند.

مولایی در پایان تاکید کرد: باید در شرایط فعلی در چارچوب مقررات بین المللی حرکت کنیم. به عنوان مثال درست است که آنها مدعی هستند آزمایش موشکی ایران نقض برجام و قطعنامه 2231 است اما واقعیت این است که تست موشکی ایران نقض هیچ گونه قطعنامه ای نیست. بنابراین ما باید مواضع خود را کاملا مستدل اعلام کنیم و دستگاه دیپلماسی ما هم از از کانال های خود مناسبات خود را با موافقان برجام بیشتر کند و کشورهای 1+5 را  قانع کند که هرآنچه انجام داده اند، مطابق قوانین بین المللی بوده است.

احساسی عمل کردن برای کشور هزینه دارد
حسن بهشتی‌پور تحلیلگر مسائل بین الملل در گفت‌وگو با فرارو ضمن تاکید بر توجه به اصول عرصه روابط بین الملل گفت:  در وهله نخست باید در نظر داشت که عرصه سیاست بین الملل، فضایی نیست که در آن احساسی عمل کنیم. افراد و کشور‌هایی در این حوزه موفق بودند که توانسته اند حکیمانه و منطقی و اصولی عمل یا موضع گیری کنند.

وی ادامه داد: لذا نباید به روابط بین الملل به صورت شخصی نگاه کرد. متاسفانه در ایران برخی بر این باورند که اگر کشوری مانند آمریکا یا هر کشور دیگری اقداماتی علیه ایران انجام داد یا موضع گیری منفی اتخاذ کرد، باید مسئولان به شدیدترین حالت ممکن با آن برخورد کنند و حرف‌های درشت و تندی درباره آنها در عرصه بین المللی بزنند تا به نوعی یک اقدام انقلابی انجام داده باشیم. در صورتی که گاهی وقت‌ها مطرح کردن برخی صحبت‌ها نه تنها نمی تواند منافع ملی را تامین کند و اثر مطلوبی داشته باشد بلکه هزینه هایی نیز ایجاد می کند.

بهشتی‌پور تصریح کرد: ما باید در عرصه روابط بین الملل قواعد و زبان بین الملل را خوب بشناسیم. زبان به معنی این نیست که صرفا انگلیسی صحبت کنیم. منظور این است که در قبال تصمیمات و رویدادها، درخور همان اقدام تصمیم گیری کنیم. یعنی اگر دولت آمریکا تصمیم می گیرد لغو روادید کند ما هم اقدام متقابل انجام دهیم. البته باید توجه داشته باشیم که در این میان نباید خلف وعده کند و روادید قدیمی را لغو کند. اما می توان روادید جدید صادر نکرد.

این کارشناس مسائل بین الملل با بیان اینکه  به طور کلی در اصول سیاست و روابط بین‌الملل «عمل متقابل» تعریف شده و وجود دارد، گفت: عمل متقابل به این معنی است که اگر کشور دیپلمات ما را اخراج کند ما هم می توانیم دیپلمات آنها را اخراج کنیم. اگر ممنوعیت صدور روادید کردند ما هم روادید صادر نکنیم. بنابراین هر کشوری در شرایطی طبق اصول و قواعد بین‌المللی تصمیم می گیرد که چه اقدامی انجام دهد که تاثیرگذار و مفید باشد.

وی افزود: به عقیده من بهترین کاری که می‌توان در چنین شرایطی انجام دهیم این است که مسئولان ما خونسردی خود را حفظ کنند و برخلاف ترامپ که غیر منطقی و به ضرر منافع کشورش و همچنین خلاف قانون اساسی آمریکا و به اسم تامین امنیت، اعلامیه جهانی حقوق بشر و کنوانسیون وین را نقض می‌کند، منطقی و اصولی رفتار کنیم. ما نباید مانند رئیس جمهور آمریکا رفتار کنیم. زیرا اگر آنگونه عمل کنیم چه تفاوتی میان ما و دولت ایالات متحده آمریکا است؟ اما این حق را داریم که عمل متقابل انجام دهیم.

همچنین بهشتی‌پور درباره اینکه تصمیم یا تصمیماتی که دولت در قبال سیاست‌های ترامپ اتخاذ می کند تا چه حد می تواند عملی و قابل اعتماد باشد، گفت: باید در نظر داشت که آقایان روحانی و ظریف پایه‌گذار نوع جدید از دیپلماسی نیستند و این افراد نخستین نفراتی نیستند که قانونمند و روشمند عمل می کنند. این کاملا در عرصه بین الملل رایج است که اگر می‌خواهیم به اهداف خود برسیم و منافع و امنیت ملی کشور را تامین کنیم باید قانونمند و اصولی گام برداریم. البته درست است که برخی از این قوانین ظالمانه و تحمیلی است اما ما برای احقاق حق خود باید در چارچوب صحبت و عمل کنیم.

وی در پایان تاکید کرد: باید در نظر داشت آنچه که بزرگانی نظیر روحانی و ظریف انجام می‌دهند، این است که در چارچوب قوانین بین‌المللی از حق جمهوری اسلامی ایران دفاع می کنند. لذا برخلاف ادعای منتقدان و مخالفان دولت که این افراد را به ساز‌ش‌کاری متهم می‌کنند، باید بگویم این افراد بسیار قاطع به دنبال تامین منافع ملی هستند. اما در چاچوب قوانین بین‌المللی این اقدامات را انجام می‌دهند. این افراد به هیچ وجه سازش نمی کنند، بلکه درچارچوب اصول و قوانین  به دنبال دستیابی به حق ملت ایران در جوامع بین المللی هستند. ما باید در نظر داشته باشیم اینکه صرفا حق بگویم کافی نیست و باید به روش درست این را مطرح کنیم.

دیپلماسی دولت برای مقابله با ترامپ مناسب نیست
حسن هانی‌زاده دیگر کارشناس مسائل بین‌الملل دیدگاه دیگری دارد. وی در گفت‌وگو با فرارو با بیان  اینکه مصوبه اخیر آمریکا مبنی بر منع صدور روادید برای هفت‌کشور اسلامی نشانه خوی نژادپرستانه ترامپ و برخی از نخبگان سفیدپوست آمریکا است، اظهار داشت: اقدام اخیر دونالد ترامپ برای منع دادن ویزا به اتباع ایرانی و برخی از کشورهای جهان نشانه خوی نژاد پرستی او است. در واقع ترامپ نماینده جامعه نژاد پرست و سفید پوست آمریکا است و این امر نشان می دهد که آمریکا به سمت خوی نژاد پرستی و بازگشت به ده های 40 و 50 از قرن میلادی گذشته است که نگاهی کاملا تحقیرآمیز نسبت به رنگین پوستان داشته است.

وی با اشاره به اینکه  منع ورود اتباع هفت‌کشور اسلامی نوعی قدرت‌نمایی آمریکا علیه کشورهایی است که سیاست‌هایشان با آمریکا هم‌خوانی ندارد، تصریح کرد: یکی از کشورهایی که عامل تروریسم است و در 11 سپتامبر نیز نقش داشته عربستان سعودی است ولی ترامپ به خاطر منافع تجاری این کشور را وارد لیست سیاه خود نکرده است.

وی با تأکید بر اینکه دستگاه دیپلماسی ایران باید با حرکتی سریع و از طریق رایزنی با 6 کشور دیگر تحرکی دیپلماتیک انجام دهد، خاطرنشان کرد: ایران و سایر کشورها می‌توانند با صدور بیانیه‌ای مشترک تعطیلی سفارت‌خانه‌های آمریکا در 6 کشور را اعلام کرده و از ورود اتباع آمریکایی نیز جلوگیری کنند.

هانی‌زاده با تأکید بر اینکه دستگاه دیپلماسی در این خصوص بسیار ضعیف عمل کرده و واکنش لازم را انجام نداده است، تصریح کرد: وزارت‌خارجه باید به ایرانی‌های مقیم آمریکا فراخوان بدهد تا خاک آمریکا را هرچه سریع‌تر ترک کنند. این کارشناس مسائل بین‌الملل افزود: دولت و به طور ویژه وزارت‌خارجه باید ضمن رایزنی‌ اقدامات دیپلماتیک خود را با دیگر کشورها عملیاتی کند چراکه اظهارنظر صرف آن هم به شکل کنایه و غیر مستقیم کارساز نیست.

هانی زاده در پایان اظهار داشت: دولت باید در نظر داشته باشد که شاید روش های آنها برای افرادی نظیر باراک اوباما، نتیجه بخش باشد اما قطعا درباره ترامپ نمی توان به همان روش دیپلماسی لبخند، در مقابل ترامپ ایستاد. زیرا وی به وضوح نشان داده است که به هیچ عنوان شباهتی با دیگر روسای جمهور این کشور ندارد. لذا باید تغییراتی در روش دیپلماسی خود ایجاد کنیم که جواب گوی اقدامات و مواضع رئیس جمهور جدید ایالات متحده آمریکا باشد.