پنج‌شنبه‌ متفاوت بازار ارز

بازار ارز در آخرین روز کاری هفته گذشته، اوضاع متفاوتی داشت. درحالی‌که برخی از معامله‌گران بازار ارز در میانه هفته گذشته انتظار داشتند دلار در این روز از مرز 4 هزار تومان هم عبور کند، شاخص ارزی روز پنج‌شنبه با بیشترین افت خود در حدود 3 سال گذشته مواجه شد. پنج‌شنبه دلار آمریکا با 100 تومان افت به بهای 3 هزار و 815 تومان رسید.

به گزارش دنیای اقتصاد، مهم‌ترین عوامل تفاوت بخش روز کاری گذشته، گفته‌های صبح چهارشنبه رئیس‌کل بانک مرکزی و انتشار خبر توافق اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت بر سر کاهش سطح تولید بود. در شرایطی که بازارساز در اندیشه حمایت از کاهش و بازیگران بازار در سودای حفظ سطح قیمت بودند، اخبار چهارشنبه که روز تعطیل بود، به ضرر دلار پنج‌شنبه کار کردند.

در آخرین روز کاری هفته نیمه تعطیل، توجه به یادداشت رئیس‌کل بانک مرکزی در روز قبل که در آن جنس نوسانات بازار ناپایدار دانسته شده بود، روند را متاثر کرد. عصر چهارشنبه خبر توافق «اوپک» هم منتشر شده بود و این خبر نیز به‌دلیل احتمال تقویت ورودی دلار، انتظارات بازار را تحت‌تاثیر قرار داد. «دنیای اقتصاد» در گزارشی با رصد اتفاقات هفته گذشته، احتمالات تغییرات قیمت دلار را در روز جاری بررسی کرده است.

دلار 100 تومان عقب‌نشینی کرد
اسبی که برای پرش از کانال چهارم زین شده بود، روز پنج‌شنبه به مانع خورد و یک طبقه پایین افتاد. دلار که در کمتر از یک هفته از دو کانال قیمتی بالا رفته بود، روز سه‌شنبه 97 تومان رشد را تجربه کرد تا از کانال 3 هزار و 900 تومان نیز عبور کند. در این شرایط، برخی معامله‌گران با این نیت معاملات روز سه‌شنبه را به پایان بردند که روز پنج‌شنبه قیمت دلار از مرز 4 هزار تومان عبور کند. با این حال، در همان ساعت‌های ابتدایی روز پنج‌شنبه، بدون مداخله، قیمت دلار 70 تومان افتاد. حداقل دو عامل اظهارات رئیس‌کل بانک مرکزی و توافق اوپک در کاهش قیمت روز پنج‌شنبه اثرگذار بودند. در ششمین روز هفته، دامنه نوسانات دلار زیاد بود، اما قیمت روند نزولی داشت.

پایان این روز کاهشی، افت 100 تومانی دلار و ثبت قیمت 3 هزار و 815 تومان بود. این بیشترین کاهش روزانه در 3 سال گذشته بود. روز پنج‌شنبه بازار در شرایطی بسته شد که بازارساز در اندیشه حمایت از کاهش قیمت بود و بازیگران در سودای حفظ سطح قیمت. بازار چنین شرایطی داشت که دو اتفاق صحنه بازی را تغییر داد.

اولین اتفاق تصویب طرح تمدید تحریم‌های ایران بود و دومی اظهارنظر وزیر نفت مبنی‌بر تقویت ورودی دلاری کشور. به‌نظر می‌رسد که قیمت دلار در اولین روز کاری تحت‌تاثیر دو خبر یادشده قرار خواهد داشت. «دنیای اقتصاد» در گزارشی با رصد اتفاقات گذشته، احتمالات تغییرات قیمت دلار را در اولین روز هفته بررسی کرده است.

فراز و فرود بین تعطیلات
روزهای سه‌شنبه و پنج‌شنبه دو روز پرنوسان در بازار ارز رقم خورد، روزهایی که لحظه به لحظه قیمت‌های تازه‌ای در بازار به ثبت می‌رسید و نرخ‌ها چند بار به‌صورت کانالی عوض شد. فضای بازار خصوصا روز سه‌شنبه پرالتهاب بود و ولع خرید میان معامله‌گران چنان وجود داشت که موجب می‌شد به سرعت نقاط مقاومتی دلار شکسته شود. قیمت دلار که روز یکشنبه تا 3 هزار و 818 تومان بالا رفته بود، ساعت 3 بعدازظهر روز سه‌شنبه روی قیمت 3 هزار و 915 تومان قرار گرفت.

این قیمت که 97 تومان بالاتر از روز یکشنبه بود در حالی به ثبت رسید که در مقاطعی از روز نرخ فروش صرافی‌ها تا 3 هزار و 930 تومان نیز بالا رفته بود. به گفته فعالان، نوسانات افزایشی نرخ حواله درهم در کنار بالا رفتن ارزش دلار در عراق و ترکیه و تحرکات معامله‌گران آتی از جمله عواملی بودند که زمینه‌ساز رشد کانالی قیمت شدند. در این وضعیت، تعداد زیادی از معامله‌گران انتظار داشتند که دلار روز پنج‌شنبه مرز 4 هزار تومانی را بشکند.

با این حال، اتفاقات دیگری در انتظار بازار بود که زمینه‌ساز تغییر مسیر قیمت‌ها شد. صبح چهارشنبه، رئیس‌کل بانک مرکزی یادداشتی را در کانال تلگرامی خود منتشر کرد که در آن جنس نوسانات بازار را ناپایدار دانست. عصر همان روز خبر توافق اوپک برای کاهش سقف تولید منتشر شد و این خبر نیز انتظارات بازار را تحت‌تاثیر قرار داد، به‌طوری‌که از عصر چهارشنبه کمتر کسی دیگر انتظار داشت شاخص ارزی روز پنج‌شنبه از مرز 4 هزار تومانی عبور کند.

حتی خبرهایی منتشر می‌شد که دلار در اتاق‌های معاملاتی تلگرامی در کانال پایین‌تر 3 هزار و 800 تومان معامله می‌شد، موضوعی که معاملات روز پنج‌شنبه را تحت‌تاثیر قرار داد. روز پنج‌شنبه فضای بازار ارز به‌طور کلی با روز سه‌شنبه متفاوت بود و بیشتر خریداران ارزی در موقعیت فروش قرار گرفته بودند. دلار تحت‌تاثیر خبرهایی که روز چهارشنبه انتشار یافته بود، فعالیت خود را با حدود 70 تومان کاهش آغاز کرد.

این در حالی بود که سه‌شنبه فعالیت بازار با حدود 40 تومان رشد قیمت آغاز شده بود. در ششمین روز هفته، معاملات دلار با قیمت 3 هزار و 849 تومان کلید خورد که 66 تومان پایین‌تر از روز سه‌شنبه بود. در این روز، هیجان کاهشی در بازار چنان بالا بود که حتی معاملات بازار با قیمت پایین‌تری نسبت به قیمت اولیه صرافی‌های بانکی آغاز شد. حتی پس از شروع کاهشی 66 تومانی، این افت قیمت ادامه یافت، به‌طوری‌که کمی بعد از ساعت 12 ظهر، دلار حتی در انتهای کانال 3 هزار و 700 تومان معامله شد.

البته در نهایت این ارز در کانال 3 هزار و 800 تومان و با قیمت 3 هزار و 815 تومان به کار خود پایان داد. به این ترتیب، در حالی که دلار سه‌شنبه به بالاترین قیمت جدید 4 ساله رسیده بود، روز سه‌شنبه از آن سقف پایین آمد. در کنار این، در حالی که روز سه‌شنبه قیمت حواله درهم به سرعت در مسیر افزایشی قرار گرفته بود، روز پنج‌شنبه بیشتر میل به کاهش قیمت داشت.

روز پنج‌شنبه، جا‌به‌جایی ارزی چندانی در بازار وجود نداشت، این در حالی بود که سه‌شنبه فاصله بازار داخلی با کشورهای عراق و ترکیه زیاد بود و زمینه انتقال دلار از بازار ارزان‌تر به سوی کشورهای همسایه بود. به گفته برخی فعالان، تغییر انتظارات معامله‌گران در کنار عرضه ارز از مهم‌ترین عوامل اثرگذار در تغییر مسیر روز پنج‌شنبه بودند.

سهم انتظارات بر رفتارهای اثرگذار
تعداد زیادی از معامله‌گران کاهش قیمت روز پنج‌شنبه را به تغییر انتظارات معامله‌گران بازار نسبت داده‌اند. در این میان، دو خبر بیش از هر عامل دیگری در تغییر نگاه معامله‌گران موثر بود: اول یادداشت تلگرامی رئیس‌کل بانک مرکزی. دوم توافق اوپک برای کاهش تولید نفت.

در وضعیتی که قیمت دلار حدود یک هفته از سه کانال قیمتی عبور کرده بود و انتظارات افزایشی معامله‌گران بازار در جا‌به‌جایی قیمت‌ها اثرگذار بود، چهارشنبه ولی‌الله سیف، رئیس‌کل بانک مرکزی در کانال تلگرامی خود یادداشتی انتشار داد که در آن اشاره کرد، «تحولات روزهاي اخير بيشتر از هرچيز ديگري ناشي از شوک‌هاي انتظاري است که با عواملي همچون افزايش تقاضاي فصلي ارز ترکيب شده‌اند.»

با وجود این، سیف این عوامل افزایشی را ناپایدار دانست و عنوان کرد که «به‌رغم تاثيرگذاري مقطعي بر تغييرات نرخ ارز، این عوامل از سوي بنيان‌هاي اقتصاد کلان حمايت نمي‌شوند.» وی در تایید گزاره یادشده، به روند قیمت دلار در سال‌های 93 و 94 اشاره کرد که در آن مقاطع زمانی نیز قیمت در مسیر افزایشی قرار گرفت، ولی در ادامه سال، بیشتر راه کاهشی را انتخاب کرد. وی در آخرین بخش از سخنان خود اعلام کرد، «بانک مرکزی ضمن تاکيد بر ناپايداري تحولات اخير از تمامی تلاش خويش برای مهار اين نوسانات و هدايت نرخ ارز در مسير اصولي و پايدار خود بهره خواهد جست.»

این اظهارات به اندازه‌ای موثر بود که پس از انتشار آن، انتظارات و اظهارات تعداد زیادی از معامله‌گران تغییر کرد. تعداد زیادی از بازیگران ارزی پس از اطلاع ازپیام رئیس‌کل بانک مرکزی اعلام کردند که دلار روز سه‌شنبه به سقف قیمت سالانه خود رسیده است و پس از این راه کاهشی را در پیش خواهد گرفت. این در حالی بود که در پایان روز سه‌شنبه این عده در انتظار افزایش بیشتر قیمت‌ها در روز پنج‌شنبه و عبور دلار از مرز 4 هزار تومان بودند. با این حال، پس از یادداشت تلگرامی یاد شده، این عده انتظار داشتند تحرکات افزایشی معامله‌گران با پاسخ شدید عرضه بازارساز مواجه شود.

در نتیجه، روز پنج‌شنبه معامله‌گران بیشتر گرایش به کاهش قیمت داشتند و بیشترین افت قیمت دلار از شهریور 92 رقم خورد. سه سال پیش در حالی که بیشترین افت روزانه دلار در تاریخ 31 شهریور رقم خورده بود، رئیس‌کل بانک مرکزی اظهار نظری کرد که نتیجه آن بازگشت قیمت بود. اکنون پس از سه سال، روز چهارشنبه، وی یادداشتی منتشر کرد که سهم زیادی در تغییر مسیر قیمت‌ها داشت. در واقع، می‌توان گفت زمانی که قیمت‌ها از عوامل بنیادی حمایت نمی‌شوند و بازار شرایط هیجانی به خود می‌گیرد، اظهارات رئیس‌کل در تنظیم قیمت‌ها موثر عمل کرده است.

سرمایه‌ای که به اعتقاد عده زیادی از کارشناسان باید از آن صیانت شود. در کنار اظهارات رئیس‌کل بانک مرکزی، عصر چهارشنبه خبر توافق اوپک نیز منتشر شد، توافقی که برخی آن را «برجام نفتی» نام نهادند. اوپک روز چهارشنبه برای اولین بار در 8 سال گذشته توافق کرد که تولید خود را کاهش دهد، عاملی که به سرعت موجب افزایش قیمت طلای سیاه شد.

هم چنین وزیر نفت اعلام کرد: همه کشورها موظف شده‌اند بر پایه تولید اکتبر خود 5/ 4 درصد تولید خود را کاهش دهند اما در خصوص ایران موافقت شد تا به‌طور متوسط نسبت به تولید ماه اکتبر خود، 90 هزار بشکه در روز افزایش تولید داشته باشد. به گفته برخی کارشناسان، با این توافق، می‌توان امیدوار بود که تا انتهای سال 2 میلیارد دلار به درآمدهای ارزی ایران اضافه شود.

هم چنین وزیر نفت افزود: بر اساس برنامه‌های ما، سال آینده حدود یک میلیارد بشکه صادرات خواهیم داشت و پیش‌بینی شده که بهای نفت 10 دلار افزایش می‌یابد و این موضوع به این معنی است که درآمدهای نفتی ایران در سال آینده 10 میلیارد دلار بیشتر می‌شود. انتشار خبر دوم کاهش قیمت دلار در روز پنج‌شنبه را برای بسیاری از معامله‌گران قطعی کرد.

البته در این بین، عرضه بازارساز نیز انتظارات کاهشی را تحت‌تاثیر قرار داد. به گفته فعالان، روز پنج‌شنبه یکی از بانک‌های دولتی برای حواله درهم روز شنبه چک صادر می‌کرد. علت صدور چک آن بود که بازار دبی روز پنج‌شنبه به‌دلیل مناسبتی تعطیل بود. در کنار عرضه درهم، بازارساز در بازار داخلی نیز اقدام به عرضه ارز کرد. به گفته برخی بازیگران با تجربه، روز پنج‌شنبه بازارساز از یک تاکتیک جدید برای مدیریت انتظارات بازار بهره گرفت.

اول آنکه پیش از ساعت 11 بعدازظهر با شدت زیادی نرخ‌های فروش ارز را اعلام کرد و دوم آنکه هنگامی که خریداران ارزی وارد بازار می‌شدند، عرضه مورد نیاز آنها را به سرعت تامین کرد. در کنار این، پس از مدیریت تقاضا در سطح بالایی و تامین ارز مورد نیاز آنها، با همراهی عرضه در سطح پایین‌تر سعی می‌کرد روند نوسان را کاهشی کند. روز پنج‌شنبه، معاون ارزی بانک مرکزی نیز گفت: براساس مطالعات صورت گرفته با آغاز سال نو میلادی و تقویت ارز ازسوی صادر‌کنندگان کالاهای غیر‌نفتی نرخ ارز روند نزولی پیدا کند.

پیش‌بینی‌های ارزی
به گفته برخی فعالان، امروز می‌تواند تعیین‌کننده مسیر کوتاه‌مدت قیمت دلار شود، این در حالی است که دسته دیگری باور دارند، عناصر بنیادی حاکم بر فضای بازار نشان می‌دهد اگر فضای بازار بهبود پیدا نکند، دست کم به سمت تضعیف حرکت نخواهد کرد.به گفته شماری از فعالان، روز شنبه بازار در معرض یک بحث روانی قرار دارد و آن تصویب طرح تمدید 10 ساله قانون تحریم‌های ایران است که پنج‌شنبه شب رخ داد. برخی فعالان نگران آن هستند که با تصویب این طرح و واکنش احتمالی ایران به آن روند بازار دچار نوساناتی شود.

این در حالی است که رفتار بازارساز در روز پنج‌شنبه نشان داد که قصد دارد کماکان پرقدرت در بازار ظاهر و مانع از نوسان‌سازی دلالان شود. در این شرایط، تعداد زیادی از معامله‌گران اعتقاد دارند، اگر بازارساز روز شنبه بتواند به اندازه کافی اقدام به عرضه حواله درهم کند، قیمت‌ها در بازار داخلی نیز با افزایش خاصی مواجه نخواهند شد. این در حالی است که عده دیگری انتظار افزایش قیمت را دارند. به گفته این دسته، هنوز در اواسط آذرماه قرار داریم، در نتیجه همچنان تقاضای تجاری در بازار وجود دارد.

زیرساخت‌های ارزی محکم
نوسانات افزایشی قیمت دلار در ابتدای هفته جاری در شرایطی رقم خورد که پس از برجام منابع ارزی ایران نسبت به قبل بهبود پیدا کرد. به‌دلیل همین بهبود وضعیت منابع ارزی و احتمال افزایش بیشتر آن پس از افزایش قیمت نفت، این دسته باور دارند که زیرساخت‌های ارزی کشور محکم است و در نتیجه، حداقل در میان مدت با افزایش نوسانی قیمت‌ها مواجه نخواهیم بود.

در کنار این، در میان مدت به‌نظر می‌رسد که کشور در تامین کالاهای اساسی خود نیز مشکلی ندارد. رئیس جمهور چندی پیش اعلام کرد که ما از واردات کالاهای استراتژیک بی‌نیازیم و به عنوان مثال، ذخیره گندم به 20 ماه افزایش پیدا کرده است. در کنار این، ارز مورد نیاز برای نیازهای وارداتی به اندازه 6 ماه وجود دارد. در این شرایط می‌توان گفت که زیرساخت‌های تجارت خارجی کشور تقریبا تکمیل است و تصمیم اخیر اوپک نیز ورودی ارز را بیشتر تقویت می‌کند.

از سوی دیگر، در تازه‌ترین تحولات، وزیر امور خارجه به شرق آسیا و کشورهای هند، ژاپن و چین سفر خواهد کرد. به گفته برخی منابع، معاون ارزی بانک مرکزی نیز در این سفر به همراه هیاتی از رئیسان 38 شرکت عمده وابسته به اتاق بازرگانی، 15 شرکت دانش بنیان وابسته به ستاد همکاری‌های علمی و فن آوری و 8 بانک تجاری به همراه دیگر مقام‌های صنعتی، وزیر امور خارجه را همراهی خواهند کرد.

به‌نظر می‌رسد در این سفرها، روابط کارگزاری و همکاری‌های بانکی مورد بحث قرار خواهند گرفت و زمینه‌ها برای بهبود این روابط شکل خواهد گرفت. در کنار این، تا یک ماه آینده قرار است یک هیات بانکی ایتالیایی نیز به ایران سفر کند. افزون بر این مدیرکل امور بین‌الملل بانک مرکزی ایران با اعلام جزئیات آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران، از حضور بزرگ‌ترین بانک جهان در ایران در آینده‌ای نزدیک خبر داده است. تمام این تحولات نشان‌گر احتمال تقویت بیشتر روابط بانکی و راحت‌تر شدن جا‌به‌جایی‌های پولی خواهد بود.

بنابراین، با توجه به این شرایط به‌نظر می‌رسد در میان‌مدت امکان اینکه روند موجود بازار ارز تضعیف شود، ضعیف خواهد بود. این در حالی است که برخی دلالان همچنان به قیمت‌های بازار نگاه افزایشی دارند و به عنوان مثال به رشد شاخص دلار در بازارهای جهانی اشاره می‌کنند. البته نکته حایز اهمیت این است که افزایش قیمت دلار نسبت به میزان نوسانات آن از اهمیت کمتری برخوردار است.

در واقع، مهم تر آن است که نوسانات بازار ارز مدیریت شود تا از حمله‌های سفته‌بازانه جلوگیری شود و نباید قیمت‌های بازار را سرکوب کرد. در این شرایط که به‌نظر می‌رسد زیرساخت‌های ارزی کشور مناسب است، تنها دغدغه‌ای که میان برخی از صاحب نظران وجود دارد، مربوط به بحث برجام است.

توصیه‌های کارشناسان
تعداد زیادی از کارشناسان بازار به سیاست‌گذار پیشنهاد می‌دهند که به جای کنترل نوسان‌های بازار اقدام به مدیریت نوسانات قیمت کند. به گفته این دسته، اصرار بازارساز در مقطعی از روز پنج‌شنبه برای شکست مرز 3 هزار و 800 تومانی با مقاومت معامله‌گران ارزی مواجه شد.

البته این نکته را نیز نباید از نظر دور داشت که بازارساز روز پنج‌شنبه با تاکتیک‌های جدید عرضه ارز و مدیریت انتظارات توانست نیروهای نوسان‌گیر و سفته‌باز را از بازار خارج کند، ولی در روزهای آینده نیز می‌تواند با مدیریت نوسانات بازار به کاهش دامنه تغییرات قیمت کمک کند.

با کاهش دامنه نوسانات انگیزه‌های ورود به بازار ارز برای سودجویان ارزی کاهش خواهد یافت. به گفته یکی از کارشناسان بازار، افزایش دامنه نوسان می‌تواند منجر به افزایش فاصله قیمت خرید و فروش شود، امری که موجب کاهش اطمینان به قیمت‌های بازار می‌شود؛ بنابراین به‌نظر می‌رسد، ماموریت اصلی سیاست گذار در هفته جاری مدیریت نوسانات و بازگشت آرامش به بازار باشد.