سرنوشت مبهم "مهارت‌ زندگی"

فرارو- سال 1391 بود که وزیر آموزش و پرورش از تدریس درس "مهارت‌های زندگی" در مدارس خبر داد. او گفته بود که این درس ابتدا از پایه ششم آغاز می‌شود و سپس در تمام پایه‌ها تدریس خواهد شد. هدف از تدریس این درس، بالابردن مهارت‌های زندگی در میان دانش‌آموزان است.

به گزارش فرارو، مهارت‌های زندگی سال‌ها خارج از مدارس و در کلاس‌های روان‌شناسی وجود داشته است. خودآگاهی، ارتباط موثر، روابط بین‌فردی، تصمیم‌گیری، تفکر خلاق، حل مسئله، تفکر انتقادی، توانایی مقابله با استرس، روابط بین‌فردی و... از موضوعاتی است که در مهارت‌های زندگی گنجانده می‌شوند. تدریس این آموزه‌ها در مدارس نیز برای بالابردن توانایی‌های زندگی در افراد جامعه آغاز شد. چرا که به اعتقاد کارشناسان اجتماعی و روان‌شناسان نبود این دست از مهارت‌ها در افراد سبب بروز بسیاری از آسیب‌ها می‌شود.

شاید این درس بسیاری از ما را به یاد دروسی همچون پرورشی، فنی و حرفه‌ای و... در دوران مدرسه بیاندازد. در چنین دروسی نیز بسیاری از موارد روانی و تربیتی و مواردی که به مهارت‌های زندگی مربوط است، وجود دارد. درس‌هایی که بیش از همه به زنگ‌ تفریح و گذران اوقات فراغت دانش‌آموزان شباهت داشته و از نظر مدیران مدارس هرکسی توانایی تدریس آن‌ها را دارد.

گزارش‌های به گوش رسیده از فرماندارهای برخی شهرها و معلمان از جدی گرفته نشدن این درس حکایت می‌کنند. به استناد این گزارش‌ها مهارت‌های زندگی در حال بدل شدن به درسی غیرجدی در میان دروسی مانند شیمی، فیزیک، علوم، ادبیات و... است و دانش‌آموزان و والدین آن‌ها بیش از هرچیز به نمره این درس اهمیت می‌دهند.

کارشناسان و مسئولین معتقدند جدی نگرفتن این درس فرصتی مهم را از میان خواهد برد. سپیده اکبرپوران –کارشناس ارشد علوم‌اجتماعی- در همین رابطه معتقد است "پایین بودن میزان مهارت‌هایی مثل مهارت روابط انسانی، مهارت حل مسأله، مهارت تصمیم‌گیری و …در بین دانش‌آموزان حاکی از نیاز جدی جامعه به ارائه این دروس بود. از این رو باید آغاز این کار را قدم مثبت و رو به رشدی دانست اما به نظر می‌رسد ساختار معیوب نظام آموزشی، فرصت بهره‌مندی از این تغییر را از ما خواهد گرفت و اثرات مثبت آن را کاهش خواهد داد.”

گذشته از آموزش مهارت‌های زندگی در مدارس، چندسال پیش مرکز مشاوره وزارت علوم، تحقیقات و فناوری پیشنهاد آموزش درس مهارت‌های زندگی را به معاونت آموزشی داد. پس از آن، از سال 94-1393 آموزش این درس در دو دانشگاه‌ معتبر نیز آغاز شد. دانشگاه تهران و دانشگاه علم و صنعت اولین دانشگاه‌هایی هستند که تدریس آن را در میان واحدهای درسی دانشجویان جای دادند. در دانشگاه‌ها ابتدا این درس به صورت دو واحد اختیاری تدریس شد. اما فروردین امسال رئیس مرکز مشاوره و سلامت سازمان امور دانشجویان از اجباری‌شدن درس "مهارت‌های زندگی" در دانشگاه تهران خبر داد.

چون زمان زیادی از تدریس این واحد در دانشگاه‌ها نمی‌گذرد، مشخص نیست که استقبال دانشجویان از آن تا چه حد بوده است. با این وجود، حمید یعقوبی -رئیس مرکز مشاوره و سلامت سازمان امور دانشجویان- گفته دانشجویان از درس مهارت‌های زندگی در دانشگاه تهران و علم و صنعت استقبال خوبی داشته‌اند.

هرچند گفته‌ها از استقبال بهتر این واحد درسی در دانشگاه‌ها به نسبت مدارس سخن می‌گوید، اما بی‌توجهی به این درس در میان سایر دروس دغدغه‌ مشابهی است. کارشناسان و منتقدان نظام آموزشی می‌گویند، عمده‌ترین مشکل در پذیرش این درس در میان دانشجویان، جدی گرفته‌نشدن آن است. بی‌اهمیتی به سلامت روانی و مهارت زندگی به اعتقاد آن‌ها ریشه در آموزش‌های اولیه‌ای دارد که افراد باید در خانواده‌ و سایر نهادهای تربیتی و آموزشی ببینند.

علاوه بر این، عدم استفاده از نیروهای کارشناس و متخصص در این حوزه در بی‌اهمیت‌شدن درس مهارت‌های زندگی تاثیر گذار است. بنابراین باید ضمن ریشه‌یابی علت بی‌توجهی به این نوع درس‌ها، نیروهای متخصص را در این حوزه به کار گرفت، تا فرصت و فضای پیش آمده از میان نرود. چرا که به زعم کارشناسان و متخصصان اجتماعی ریشه بسیاری از آسیب‌های اجتماعی در ضعف مهارت‌های زندگی افراد نهفته است.