عکس هایی از دنیای مدرن

فرارو- روزگاری گمان می رفت که جهان مسطح است، سپس ثابت شد که گرد است.اکنون به یقین کاملا شبکه ای است!

چند سال پیش هانا آرنت می پنداشت که رویدادی در 1975، وضعیت بشری را برای همیشه تغییر داده است: ماهواره شوروی، که در مدار زمین می چرخید، تصویر هایی از زمین را مخابره کرد که پیش از این هیچ گاه دیده نشده یود.

مارشال مک لوهان پیش بینی کرد که پیشرفت ارتباطات دهکده ای جهانی متشکل از بشر پراکنده در پنج قاره ایجاد خواهد کرد. این پیش بینی به تحقق پیوست و چهار گوشه جهان به یکدیگر مرتبط شد. اما این پدیده بنیاد های جهان شناخته شده و هویت ما را به لرزاندن تهدید می کند و از سویی دیگر،طلب شناخت ناشناخته ها را بر می انگیزد. این پدیده را شاید بیش از هر جای دیگر در فضای تولیدات فرهنگی کسانی یافت که با ترک وطن با این چالش مواجهه ای مستقیم داشته اند.

فضاهای خانگی محور بیشتر عکس هایی بوده است که تا کنون از آزاده بهکیش دانش آموخته رشته عکاسی از دانشگاه هنر, دیده شده است. عکس هایی از فضاهای خانگی و افرادی که در زمره دوستان او به شمار می رفتند، عکس هایی از پرتره های دسته جمعی که عکاس نه در پشت دوربین که جزئی از یک مجموعه خانوادگی به شمار می رفت، فضاهایی دو بعدی، سیاه وسفید با همان پرسپکتیو تک نقطه ای معروف که همواره به عنوان شیوه نگاه دنیای جدید به دنیا به حساب می آمد.

در آن روزگار و در آن فضای خانوادگی کمتر به فرا رفتن از مرزهای جغرافیایی فکر می شد و دهکده مان چندان جهانی به شمار نمی رفت، اما با گذر زمان دنیا بزرگتر نمود و آرمان های جدید, رویای زندگی مدرن و آزاد وفراتر رفتن از تنگناهای اجتماعی، جایگزین خانه, خانواده وآن روابط دوستانه شد. اکنون بعد از گذشت چند سال عکاس "با خرده ریز هایی از فرنگ" بازگشته است، کوله باری از 20 عکس در ابعاد 20*30 که از 13 تا 19 دی ماه بر دیوار گالری گلستان به نمایش در آمدند. عکس هایی که همان فضاهای خانگی یا به عبارت بهتر فضاهای زندگی دانشجویی در پس مرزها را به تصویر می کشند اما با نوعی دگرگونی در مفهوم آن. 

فضای اتاق های کوچک دانشجویی که هر کسی در آن به کار خود مشغول است. انسان های درون عکس ها سرگرم کار های روزمره اند، خوابیده اند، کتاب می خوانند، پای کامپیوتر اند، در آشپزخانه ظرف می شویند یا پخت وپز می کنند اما چندان با اهمیت به نظر نمی رسند، در کمتر عکسی سوژه به عکاس توجه دارد گویی عکاس به شکلی نامرئی از سوژه هایش عکس بر داشته است و هیچ نوعی روابط عاطفی در آن ها مشاهده نمی شود هر عکس سیاه وسفید حکایت لحظه ای از این زندگانی روزمره به شمار می رود، اما این عکس ها، همه واقعیت تصاویر نیستند، بر روی این عکس ها اشیایی رنگی حضور می یابند، اشیایی که بر روی عکس ها قرار گرفته ودوباره از آنها عکاسی شده است. 

به نظر می رسد عکاسی دوباره از این ترکیب برای خلق مفهومی عمیق تر استفاده شده است. اشیایی که عکاس آن ها را خرده ریز می نامد، خرده ریز هایی که مسلما از یکی از سوپر مارکت های رم، پایتخت ایتالیا خریداری شده اند: ماکارونی، رب گوجه فرنگی، پنیر های مختلف، شکلات به علاوه سکه های پول خرد، اسکناس بیست یورویی، لغت نامه، کارت های مترو. اشیایی که با ابعادی نزدیک به واقعیت ورنگی بودن حضور خود را بسیار واقعی تر از عکس های پس زمینه بیان می کنند، چنان به نظر می رسد که واقعیت بیشتر در میان بسته بندی های رنگی وتبلیغاتی تجلی یافته است تا در فضای های داخلی. در تعدادی دیگر از تصاویر، عکاس با بهره گرفتن از کارت های شناسایی عکس دار، برگه اقامت، کارت های مترو، سلف پرتره هایی از خود ارائه می دهد، سلف پرتره هایی که هویت او را در قالب دیوان سالاری مرسوم تجسم می بخشد، هویتی که تاریخ و مهر و امضاء ادارات نمود واقعی آن است و زندگی انگار دررفت وآمد هر روزه میان اداره ها وفروشگاه ها تقسیم شده است نه آن اوقاتی که در خانه سپری می شود. 

رد پای زندگی مدرن در همه جا به چشم می خورد، دنیای مدرنی که انسان هایش در کلینیک ها به دنیا می آیند، در بیمارستان ها جان می سپارند، جهانی سراسر در گذار واشتغال های موقت، در شبکه متراکم وسایل حمل ونقل که در عین حال فضاهایی آکنده از انسانند، جاهایی که مشتریان فروشگاه های بزرگ، دستگاه های توزیع اسکناس وکارت های اعتباری وفروشندگان با هم روبرو می شوند، جهانی مدرن که فردیت منزوی و روزمرگی را به یکی از دستاورد هایش تبدیل کرده است و خانه و روابط انسانی را از فهرستش خارج کرده است.

عکس ها برای مخاطب ایرانی چندان مونس به نظر نمی رسند ونشانه های نا آشنای عکس برای این نوع از مخاطب نوعی سردرگمی را به همره دارد، نشانه هایی که از فاصله ای میان تجربه کنونی و تجارب پیشین سخن می راند. نگریستن به عکس ها اگر چه تجربه جدیدی را از لحاظ بصری به معرض نمایش می گذارد اما غریبگی انسان ها، فضاها و اشیاء بیش از همه از دنیای جدیدی سخن می گویند که ارتباط با آن ناگزیر است و غرابتش آزارنده و در این میان هویت همچنان بزرگترین پرسشی است که بشر را به یافتن پاسخی بر می انگیزد.