انتقاد کاکایی از مراکز ناامن‌کننده جشنواره شعر

به گزارش خبرنگار مهر آخرین شب شعر از سری برنامه های هشتمین جشنواره بین المللی شعر فجر عصر امروز سه شنبه 30 اردیبهشت با حضور جمعی از شاعران داخلی و خارجی در محل خانه هنرمندان ایران در تهران برگزار شد.

شاعرانی که در این برنامه شعرخوانی کردند عبارت بودند از: مهرنوش قربانعلی، رضا جمالی، شیوا ارسطویی، فهمیه غنی نژاد، ری را عباسی، فاطمه راکعی، لیلا کردبچه، موسی بیدج، رفعت سلاّم از مصر، شاهرخ تندرو صالح، جلیل صفربیگی، بهروز یاسمی، محمد سعید نجاری، گروس عبدالملکیان، بینا کاکائی و علی الشلاه از عراق.

فهمیه غنی نژاد شاعر و دانشجوی دکتری رشته زبان شناسی تاریخی و تطبیقی در این برنامه و قبل از خواندن شعرهایی مانند بی معجزه، پائیز آن سال، حمام، اغوا و  «چکمه و چراغ» در سخنانی گفت: از روزی که قرار شد ما اینجا جمع شویم و شعرخوانی کنیم، یک چیز همواره ذهن من را به خود مشغول کرده بود و آن این است که چه خوب شده که بعد از چند سال برگزاری جشنواره های مختلف، جای خیلی کوچکی هم به شعر اختصاص یافت و چقدر خوب تر شده که این جای بسیار کوچک که هنوز البته فاصله زیادی تا جایگاه اصلی خود دارد، بالاخره وسعت یافته و شاعران گوناگون به این جشنواره چند صدایی راه یافته اند.

جشنواره امسال شعر فجر دو مزیت داشته است؛ اول اینکه شاعران با گونه های دیگر شعر آشنا شدند و دوم اینکه با شنیدن و تحمل کردن شعرهایی که دوستشان نمی دارند، آستانه تحملشان بالاتر می رود و این امتیاز کمی نیست.

در این برنامه همچنین «ری را عباسی»، بانی و دبیر جایز شعر صلح که در خانه هنرمندان ایران حضور یافته بود، در سخنانی گفت:  برای من جالب است که در اینجا قرار بود چندین برنامه برای صلح اجرا شود اما متاسفانه ما با محدودیت هایی روبرو شدیم . من خوشحالم که امروز در اینجا گرد هم آمده ایم. تنها کسی که درد واقعی برگزار کنندگان یک جشنواره بین المللی را خوب درک کرده، آقای عبدالجبار کاکائی است و من از اینکه یک همدرد به جمع خودمان اضافه شده است، خوشحالم.

این شاعر، همچنین خواستار آن شد که شاعران آستانه تحمل یکدیگر را بالا ببرند و گفت: من کتابی داشتم به اسم ولنتاین و دیدم دارم بیخود سر عنوان این کتاب مجادله می کنم و توانستم با یک گفتگوی ساده عنوان آن را به «گوسفند سفید» تغییر دهم. متاسفانه امروز در جامعه ما دایره بی اعتمادی روز به روز گسترده تر می شود.

وی گفت: زمانی که من کار جشنواره شعر صلح را شروع کردم یعنی سال 79، شرایط بسیار دشوار بود ولی خوشحالم که حداقل توانسته ام شاعران 20 کشور اروپایی را با ادبیات ایران آشنا کنم واقعیت این است که افرادی که همکار من بودند خیلی راحت همه چیز خود را در طبق اخلاص گذاشتند و در این راه ما را یاری دادند.

این شاعر همچنین لزوم تداوم جشنواره های شعر صلح و شعر فجر را یادآور شد و گفت: امیدوارم این چند صدایی فردا و با برگزاری مراسم پایانی شعر فجر پایان نیابد. این تازه آغاز چند صدایی است و اگر قرار است که بماند، باید برای آن خیلی زحمت کشید.

در ادامه  فاطمه راکعی شاعر و استاد رشته زبان و ادبیات فارس و از اعضای هیات مدیره انجمن شاعران ایران چند شعر تازه خود را برای حاضران قرائت کرد.

لیلا کردبچه شاعر و پژوهشگر هم در این برنامه چند شعر جدید خواند.

در آخرین برنامه شعرخوانی جشنواره شعر فجر، موسی بیدج شاعر و مترجم زبان و ادبیات عرب پیش از شعرخوانی در سخنان کوتاهی با اشاره به شعار جشنواره امسال گفت: من شخصا سه دهه است که این چند صدایی را رعایت کرده ام برای اینکه آثار بیش از 150 شاعر ایرانی را ترجمه کرده ام و هیچ هم فکر نکرده ام که آیا این شاعر با من دوست هست یا نیست چون من دوست همه آنها بوده و هستم. من فقط به شعرهای آنها نگاه کردم و کاری هم ندارم که شاعر آن کی هست و کی نیست.

بیدج که برای ترجمه شعرهای رفعت سلام شاعر مصری پشت تریبون رفته بود تازه ترین شماره مجله شیراز را به زبان عربی و با هدف معرفی شعر ایران به جهان عرب انتشار یافته است، رونمایی کرد و همچنین از انتشار کتابی 500 صفحه ای در معرفی شعر امروز ایران به جهان عرب و توسط یک موسسه انتشاراتی در قاهره خبر داد.

پس از شعرخوانی رفعت سلام، شاهرخ تندرو صالح هم شعرهای کوتاهی قرائت کرد. وی که مجری بخش دوم این برنامه شعرخوانی بود همچنین با ابراز خرسندی حضور تنی چند از شاعران از طیف های مختلف فکری در این جشنواره در عین حال گفت: بنا بر این بود که در جشنواره، چند صدایی باشد. در شعرخوانی هایی که انجام شد، تا حدودی این اتفاق افتاد اما آن بخش ماجرا که قرار بود دوستان شاعر گشاده دستی و روح و وسعت نظر خود را نشان دهند، کمی نادیده گرفته شد.

در برنامه امروز همچنین جلیل صفربیگی شاعر چند رباعی را با مضمون دلتنگی قرائت کرد.

شعرخوانی  محمد حسین جفعریان شاعر و فعال مطبوعاتی ازدیگر برنامه های عصر امروز جشنواره شعر فجر بود. وی پس از قرائت چند شعر کوتاه، شعری بلند درباره وضعیت امروز جانبازان جنگ تحمیلی که به اعتقاد شاعر تنها در شوهای انتخاباتی و افتتاح پروژه های عمرانی از حضور آنها استفاده می شود، قرائت کرد که با استقبال حاضران در سالن روبرو شد.

بهروز یاسمی، شاعر و پژوهشگر ادبی هم قبل از خواندن دو غزل مربوط به سال 1385، در سخنانی گفت: تا پیش از شروع جشنواره شعر فجر امسال، ما همیشه ادعا داشتیم که باید سایه دولت ازسر جشنواره ها کم شود اما من وقتی این همه تلاش عظیمی را که در دوستان برگزار کننده این جشنواره دیدم، به یقین رسیدم که بخش خصوصی تا سالهای سال هم نمی تواند چنین کاری بکند.

وی افزود: دولتها می توانند از جشنواره ها حمایت کنند اما نباید در کار آنها دخالت کنند و به عقیده من تا زمانی که جشنواره ها به جایی نرسند که دولت ها باور کنند که بدون دخالت کردن هم می توانند از جشنواره حمایت کنند، واگذار کردن آنها به بخش خصوصی دشوار است.

یاسمی همچنین به دشواری های برگزاری جشنواره شعر فجر امسال چه از بعد محتوایی و چه بویژه حواشی رسانه ای که برای آن بوجود آمد، تاکید کرد: عجیب این است که ما امروز دیدیم که این چند صدایی در واقع یک صدا است و به عبارت دیگر چند صدایی در بین شاعران همان تک صدایی است.

در آخرین برنامه شعرخوانی جشنواره شعر فجر، محمد سعید نجاری شاعر کرد اهل بوکان که تحصیلات خود را در رشته زبان  و ادبیات فارسی گذرانده است قبل از خواندن دو غزل یکی برای سعدی و یکی برای حافظ، در سخنانی خواستار آن شد که مرزهای کاذبی که بین شاعران ایران فاصله انداخته است، برداشته شود.

وی با اشاره به دو بیت از نظامی گنجوی که در آن به خوداندیشی تاکید شده است، گفت: آیا ما واقعا نوین بودن خودمان را اثبات کرده ایم و توانسته ایم آن بار امانت سنگین را که خداوند در طبع ما نهاده است به جایی برسانیم. متاسفانه ما خودمان در جمع خودمان هم سختگیری می کنیم و بعضی هایمان حاضر نیستیم حرفهایی را که دوست نداریم، گوش کنیم. آیا ما با قلبی مالامال تاکنون به شعر عرب نگاه کرده ایم شخصا به عنوان یک شاعر کرد اذعان می کنم که اگر زبان فارسی نمی خواندم، آنقدر به زبان مادری خودم تسلط پیدا نمی کردم.

در ادامه شاهرخ تندرو صالح مجری برنامه از دینا کاکایی دختر نوجوان عبدالجبار کاکائی خواست که پشت تریبون بیاید و شعر بخواند که او نیز دو شعر را که در زمان سپری شده از برنامه نوشته بود قرائت کرد که این اجرا با تشویق حاضران و بخصوص پدر این شاعر نوجوان روبرو شد.

در ادامه عبدالجبار کاکایی  شاعر ایلامی و دبیر هشتمین جشنواره بین المللی شعر فجر در سخنانی گفت: باید سپاسگزار پنجره هایی باشم که رنگین کمانی از عطر شعر در اردیبهشت منتشر کردند. روزی که اراده بر این قرار گرفت که از صداهایی دعوت کنیم به تریبونهای رسمی که پیشتر امکان آن را نیافته بودند، دشواری ها فراوان بود اما به هر روی امکان این تجربه و مدارا بوجود آمد و نسل بالنده انقلاب این توانایی را در خودش دید که میزبان همه صداها باشد.

وی افزود: برای همین منظور کمیته ای علمی شکل گرفت که در روزنامه ها و خبرگزاری ها نامش را گذاشتند اتاق فکر. این کمیته قرار بود امکان شنیده شدن صداهای دیگر و صداهای ممنوعه را میسر کند. بستر این حرکت البته یک بستر علمی بود اما ما به مرور دریافتیم که نیازمند راهبردهایی بنیادی تر و علمی تر در این خصوص هستیم.

کاکایی افزود: من از همین تریبون از همه نخبگان و اندیشمندان و شاعرانی که به شعر امروز می اندیشند تشکر می کنم و برای مراکزی هم که ایجاد حاشیه و ناامنی برای جشنواره و برای شعرها، کتابها و صداهایی که در همین کشور مجوز انتشار می گیرند می کنند، متاسفم.

دبیر هشتمین جشنواره بین المللی شعر فجر یادآور شد: علیرغم پارازیت حاشیه ای قوی، صداهای ما به گوش همدیگر رسید و گامهای ما هم به همدیگر رسید به رغم همه تلاش هایی که کردیم، به نظرم رسیدن به همین میزان از امید هم بسنده بود ولی امیدوارم این حرکت دنباله داشته باشد و اهالی ادبیات از این پس خودشان برای ادبیات تصمیم بگیرند.

وی سپس گفت: بنا بود 13 شاعر از سراسر جهان به این جشنواره دعوت شوند اما به رغم همه تلاش هایی که صورت گرفت و با اینکه این شاعران قلبا مایل به حضور در جشنواره بودند، مجوز حضور همه این افراد را نیافتیم که به نظرم حواشی که به آن اشاره کردم در این کار هم بی تاثیر نبود.

پایان بخش آخرین شعربرنامه شعرخوانی هشتمین جشنواره بین المللی شعر فجر، شعرخوانی علی الشلاه شاعر عراقی بود. او پیش از قرائت شعری با عنوان «طاغوت» که به سرنوشت دیکتاتور بعث، صدام پرداخت بود، در سخنانی گفت: ما عربها در ادبیات محاوره همدیگر را برادران عرب که همان برادران یوسف هستند صدا می کنیم اما من معتقدم ما و ایرانی ها نه دو ملت جدا بلکه برادران دوقلوی یوسف هستیم. در واقع ما یک ملت هستیم که با دو زبان حرف می زنیم. ادبیات، فرهنگ و دین ما یکی است.

این شاعر عراقی همچنین درباره شعر طاغوت خود گفت: این شعر 10 سال پیش از سقوط صدام گفته شده و در واقع یک پیشگویی درباره سرنوشت او بود چون زمانی که صدام زنده بود برخی می گفتند که صدام خودکشی می کند و این گونه می میرد اما من می گفتم چنین نخواهد شد او را می گیرند محاکمه می کنند و به سزای اعمالش می رسد. صحت پیشگویی من را تاریخ درج شده در پائین کتاب که در بیروت چاپ شده است ثابت می کند.

بر اساس این گزارش هشتمین جشنواره بین المللی شعر فجر عصر فردا چهارشنبه و با برگزاری مراسم اختتامیه در تالار وحدت در تهران به کار خود پایان می دهد.