چرایی طولانی شدن مذاکرات ژنو از نگاه آصفی

ژنو چرا مهم شد؟ چرا اين شهر كوچك بين‌المللي در دل اروپا به يكباره با انبوهي از رويدادهاي سياسي مواجه شد؟ شايد ژنو اين روزهاي سرد پاييزي را هم هيچگاه فراموش نكند. دو دور مذاكرات هر چند بي‌نتيجه اما به گرمي همه طرف‌ها در اعلام مواضع‌شان پشت سر نهاده شد. حالا در سومين دور از اين گفت‌وگوها تا حدي فراز و فرودهايي را شاهد بوده‌ايم كه پيش‌بيني هر نتيجه‌يي حتي براي آگاهان به مسائل ديپلماسي هم سخت مي‌نمايد. با اين همه اخبار مهم چهار روزه ژنو3، از ورود ناگهاني وزير خارجه روسيه به اين نشست تا سخنان غيردوستانه وزير خارجه انگلستان در سويس عليه برنامه صلح‌آميز اتمي ايران را با حميدرضا آصفي، سخنگوي پيشين وزارت خارجه در زمان رياست‌جمهوري محمد خاتمي و سفير سابق ايران در امارات متحده عربي در ميان گذاشتيم كه در ذيل مي‌خوانيد.

در ابتدا جنابعالي افت و خيزهاي مذاكرات از روز اول تا چهارمين روز را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
اين فراز و فرودهايي كه در گفت‌وگو ميان ايران وگروه 1+5 ديده مي‌شود (كه البته طبيعي هم هست) چند علت مي‌تواند داشته باشد. بي‌اعتمادي بين طرفين مذاكره‌كننده مي‌تواند نخستين دليل آن باشد. اين موضوع براي هر دو طرف به ويژه ايران بي‌اعتمادي ايجاد كرده است چراكه طرف‌هاي غربي با نگاه تبعيض‌آميز و با تفسير به راي به حق كشورهاي مختلف نگاه مي‌كنند. اين درحالي است كه مقررات بين‌المللي براي همه كشورها يكسان است. بنابر اين همين برخورد طرف مقابل، سبب بي‌اعتمادي ما شده است و از سويي بي‌اعتمادي هم از سوي طرف‌هاي غربي وجود دارد. به هر حال اين بي‌اعتمادي‌ها زمينه اين افت و خيز‌ها را فراهم كرده است. دوم اينكه مذاكرات چند جانبه هميشه پيچيده‌تر از يك جانبه است. بعضي وقت‌ها چند جانبه بودن مذاكرات سبب اختلاف نظر ميان اعضا مي‌شود. بنابر اين مذاكرات چند جانبه بين چند كشور هميشه شرايطي پيچيده‌تر پيدا مي‌كند. سوم؛ دراين مذاكرات طرفين با يك منظر به موضوع نگاه نمي‌كنند. به طوري كه ما اين مذاكرات را به صورت فني و حقوقي مي‌بينيم اما آنها به طور سياسي به آن نگاه مي‌كنند. اينها دلايلي عمده هستند كه سبب افت‌و‌خيز‌هاي اين مذاكرات شده است و نمي‌توان به آن منفي يا مثبت نگاه كرد. اگر طرفين با انعطاف بيشتري در اين مذاكرات وارد شوند نظرها بيشتر به هم نزديك خواهد شد.

با توجه به سخنان تند ويليام هيگ، وزير خارجه انگلستان پس از ورود به ژنو اين طور تصور مي‌شود كه اين‌بار لندن نقش پاريس را بازي خواهد كرد، نظر شما در اين باره چيست؟

اين ديدگاه‌ها با چند هدف عنوان مي‌شود؛ يك هدف براي چانه‌زني و بالا بردن سهم خود از اين مذاكرات است يعني با اين سخنان ايران را وادار به امتيازدهي بيشتر كنند. بعد ديگر اين مواضع ممكن است مبنايي باشد و قصد اين را ندارند كه با موضعگيري در قبال ايران عنوان شود. من تصور نمي‌كنم اين داستان‌هايي كه درباره فرانسه در ژنو2 پيش آمد صرفا آن را تقسيم وظايف بدانم چراكه اين مواضع تا حدودي ديدگاه‌هاي خود كشورهاست نسبت به اين مذاكرات و مقداري هم منافعي است كه آنها احساس مي‌كنند برخي كشورها مي‌توانند مغرضانه آن را به دست آورند. من تعجب نمي‌كنم اگر فرانسه و انگلستان اين‌بار هم موضع شوند. در مجموع در ميان اعضاي 1+5 سه كشور ديدگاه‌هاي متفاوتي دارند و البته چين و روسيه و آلمان مواضع نزديك‌تري به ما دارند.

همان‌طور كه مي‌دانيد در ژنو 3، لاوروف، وزير خارجه روسيه قبل از وزراي ديگر به نشست فراخوانده شد. همزمان با اين رويداد معاون نخست وزير روسيه در تهران با حسن روحاني ديدار كرد. آيا همزماني اين تحولات مي‌تواند معنايي در روند مذاكرات داشته باشد؟

البته اين دو رويداد بي‌ارتباط با هم نيستند و پيامش هم روشن است. روسيه تلاش مي‌كند اين شكاف نزديك‌تر شود تا وزرا از همه ظرفيت‌هايشان استفاده كنند.

من خيلي به يك دور گفت‌وگو تمركز نمي‌كنم. در اين گفت‌وگوها ما فعلا در مرحله صغري هستيم و هنوز كبراي آن مانده است، اما براي ما نتيجه دو سر سود است. در غير اين صورت باز بايد صبر كرد تا دور ديگري را آغاز كنيم. مشكل اين است كه غربي‌ها گزينشي برخورد مي‌كنند و تفسير به راي دارند.

آيا بحث امحاي اورانيوم 20 درصد غني شده در ايران از سوي اعضاي گروه 1+5 در اين مذاكرات مي‌تواند با اين رويدادها مرتبط باشد؟

نه. من اينها را مرتبط نمي‌دانم. ممكن است در اين‌باره كشورهاي غربي خبرسازي و فضاسازي‌هاي يكجانبه گسترده‌يي داشته باشند و بخواهند مذاكرات را تحت تاثير قرار دهند. اما به هر حال معلوم نيست تيم مذاكره‌كننده در اين دور از مذاكرات چه گفت‌وگوهايي را داشته‌اند. آنچه معلوم است روسيه مواضع نزديك‌تري به ما داشته است.

غرب مدعي است در NPT هيچ حقي براي غني‌سازي اورانيوم به كشورهاي عضو نمي‌دهد.

NPT همان‌طور كه هيچ حق غني‌سازي به كشورهاي عضو نداده است از هيچ كشوري هم سلب نكرده است. يعني تكليف نكرده كه كشورهاي عضو غني‌سازي نكنند. يعني تعيين نمي‌كند كه كشورها وارد غني‌سازي شوند يا نشوند. اتفاقا اين غربي‌ها هستند كه به وظايف خود عمل نمي‌كنند چراكه در همين NPT از كشورهاي دارنده صلاح هسته‌يي خواسته است كه سلاح‌هاي هسته‌يي خود را نابودكنند.

پيش‌بيني شما از اين دور از مذاكرات چيست؟

تا وقتي كه غربي‌ها نخواهند حق مسلم ايران را به رسميت بشناسند موضوع در بن بست خواهد ماند. به هر حال اين مذاكرات طولاني خواهد بود چراكه 10 سال است تلنبار شده است. البته ايران توفيق داشته فضا را تغيير دهد اما اينكه در اين مذاكرات چه خواهد شد كمي زود است.