خیلی از تحلیلگران پیروزی روحانی میانهرو در انتخابات ایران را «فرصت بزرگی برای بهبود روابط ایران و غرب» ارزیابی کردهاند. آنطور که ماریچ سقاک، نماینده پارلمان اروپا از یک حزب سوسیاللیبرال هلندی، میگوید ایرانیان میتوانند آیندهای بهتر برای خود بسازند و راههای جدیدی برای انتقال دانش و ایجاد تفاهم بین ایران و اروپا بهوجود آید.
فعالیت خانم سقاک در شبکههای اجتماعی باعث شده که رسانهها او را اینترنت بازترین سیاستمدار اروپا لقب دهند. وی همیشه برای مصاحبه آماده است. خصوصا اگر مصاحبه پیرامون حوزه کاریاش یعنی روابط و مسائل ایران، حقوقبشر، اینترنت و رسانه باشد.
با اینکه وقت مصاحبه با روزهای مرخصیاش همزمان شد، اما درخواستمان را بیدرنگ پذیرفت. در ادامه مصاحبه اختصاصی با این عضو گروه رابطه با ایران در پارلمان اروپا را میخوانید:
پس از پیروزی روحانی، پیامهای تبریک مقامات غربی سرازیر شد. اتحادیه اروپا چگونه میخواهد آنچه را «فرصت بزرگ» خوانده میشود دریابد؟
بستگی دارد آقای روحانی پس از بهقدرترسیدن چه سیاستهایی را در پیش گیرد. امیدوارم به او اجازه دهند تا به وعدههای انتخاباتیاش مبنی بر میانهروی و وسعتنظر جامه عمل بپوشاند. روحانی از لزوم گش÷ودن درهای ایران روی جهانیان، زیان ناشی از سانسور رسانه و اینترنت و همچنین برنامههایش برای حفاظت از حقوق مدنی و حاکمیت قانون سخن گفته است. قبول حقوق زنان و آزادی خبرنگاران بازداشتشده مواردی است که میتواند پیروزی او را بهفرصت واقعی برای ایران تبدیل کند. علاوه بر آن من مطمئن هستم مردم ایران مشتاقاند بدانند او چگونه افول اقتصادی ایران و انزوا را خاتمه میبخشد.
همزمان اتحادیه اروپا باید مقدمات فنی را برای برداشتن تحریمها فراهم کند و در جریان یک گفتوگوی حقوقبشری قرار گیرد. اینگونه اتحادیه نشان میدهد منتظر تغییر گرایش معنیدار ایران است و به تعامل تمایل دارد.
بیش از صد نماینده کنگره آمریکا اخیرا خواستار تعامل با ایران شدند، اما همزمان همکارانشان طرح تشدید تحریمها را تصویب کردند. آیا این اقدامات باید در چنین برهه زمانیای اتخاذ شود؟
کنگره آمریکا و خصوصا مجلس نمایندگان که اکنون در دست جمهوری خواهان است در گذشته نشان داده است که استدلال خود را درباره ایران و تحریمها دارد. بهجای اینکه تحریمها با هدف کشاندن ایران به پای میز مذاکره و جلوگیری از توسعه تسلیحات خطرناک هستهای تنظیم شوند بعضیها در آمریکا تحریمها را هدف میدانند. اقدامات آمریکا اغلب تاثیر شدید برونمرزی دارند و به اتحادیه اروپا و تجارت آن آسیب میرسانند. معتقدم اروپا باید مستقل از آمریکا عمل کند و آمریکا باید از اتخاذ تصمیماتی پرهیز کند که فضا را بر متحدان اروپایی خود تنگ میکند. اتحادیه همیشه تعمدا سیاستهای مستقل خود را با هدف بارز جلوگیری از آسیبزدن به مردم ایران دنبال کرده است. در مقابل ما دیپلماسی را پیگیری کردهایم تا با حکومت بر سر پرونده هستهای در تعامل باشیم.
آیا انتظار دارید سیاستهای ایران و اتحادیه اروپا پس از انتخاب آقای روحانی تغییر کند؟
قطعا امیدوارم روابط ایران و اروپا تقویت شود؛ هرچند آقای روحانی نمیتواند همه مشکلات ایران و مردم این کشور را یکشبه حل کند.
بعد از وعده و برنامهدادن در تبلیغات انتخاباتی اکنون او را مسئول آنچه انجام میدهد میدانیم. اگر او موفق شود بعضی از گفتههایش را به عمل تبدیل کند، میتواند به نیرویی برای تغییر مثبت تبدیل شود.
افشاگریهای ادوارد اسنودن خشم نمایندگان پارلمان اروپا را برانگیخت. او افشا کرد چگونه آمریکا از متحدان خود جاسوسی میکند. یادداشتنویس خبرگزاری فارس نوشت چگونه میتوان به آمریکا اعتماد کرد درحالیکه با متحدان غربی خود چنین رفتار میکند. بهنظر شما چگونه میتوان دیوار بیاعتمادی را شکست؟
اعتماد بین متحدان حقیقتا یک نیاز است، اما ما هم نباید ساده باشیم. خیلی از دولتها اقدامات یک دیگر را زیر نظر میگیرند، دولت ایران هم مستثنا از این قاعده نیست. اخیرا نماینده مجلس ایران علی مطهری گفت که دفترش تحت نظر نیروهای امنیتی بوده است. نکته مهم این است که در دموکراسیهایی مانند آمریکا بحثی اساسی درباره اعمال کنترل در مواقع مواجهشدن با مسائل امنیت ملی وجود دارد.
متاسفانه برای نقض حقوق و آزادیهای فردی از امنیت ملی استفاده میشود. معتقدم نباید به شیوهای با امنیت و آزادی برخورد کرد که بههمان اندازه که نتیجه مثبت گرفته میشود خسارت هم ببینیم (روش مجموع صفر).
در مذاکرات آلماتی چه موضوعاتی بحث شد؟
در مذاکرات ماه فوریه در آلماتی غرب بر حقوق ایران در چارچوب پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای تاکید کرد. پنج بهعلاوه یک به ایران گفت اگر به سازمان بینالمللی اتمی IAEA اجازه بازرسی از سایتهای بحثبرانگیز داده شود، تحریمها برداشته میشود؛ ابتدا تحریمهای طلا و فلزات و سپس دومین کالای صادراتی مهم ایران یعنی پتروشیمی. در مذاکرات ماه مارس ایران نسبت به اجرای این موارد بیمیل بهنظر میرسید.
آیا پیشبینی میکنید مساله هستهای در چهار سال آتی حل شود؟
ایران قابلیت غنیسازی هستهای فراتر از 20درصد را دارد. ایران بهطور موفقیتآمیز تعداد سانتریفیوژهایش را در هشت سال اخیر افزایش داده است. در سطح سیاسی ایران خواستار بهرسمیتشناختن حقش برای غنیسازی اورانیوم بر مبنای آنپیتی است که آن را امضا کرده است.
پنج بهعلاوه یک با خود آقای روحانی، هنگامیکه مذاکرهکننده ارشد بود، مذاکره کرده است. بهعنوان رییسجمهوری او مسئول انجام مذاکرات است. برای این کار باید توافقنظر بین او و همه دستگاههای مقامات عالیرتبه باشد که در اینباره کنجکاوم بدانم آیا او میتواند با آنها در داخل زمینه مشترک بیابد.
اخیرا روزنامه نیویورکتایمز گزارش داد ایران تمایل دارد با آمریکا مذاکره کند، اما سفیر ایران این گزارش را رد کرد. نظر شما چیست؟
برای جلوگیری از تقابل و حتی جنگ دیپلماسی باید از پای در آورده شود. دولت اوباما دستش را به طرف ایران دراز کرد، اما این فرصت از دست رفت.
همیشه بین جناحهای سیاسی و مقامات عالی بر سر موضوع گفتوگوی بین ایران و آمریکا اختلافنظر بوده است. همانطور که آیتالله خامنهای (مقام معظم رهبری) اشاره کردند مذاکرات مستقیم بین ایران و آمریکا قبل از مداخله نظامی در عراق و افغانستان انجام شد. انجام چنین مذاکراتی برای ایران و آمریکا مفید خواهد بود. بهنظر من حتی در سختترین شرایط، دیپلماسی بر کشمکش ارجحیت دارد.
وزارت خزانهداری آمریکا شرایط را برای صدور دارو و تجهیزات پزشکی به ایران تعدیل کرده است. شما خود از منتقدان چنین تحریمهایی بودهاید. این تحریمها غیرعقلانی هستند، اینطور نیست؟
تحریمهایی که تمام جمعیتی را که نمیتواند بر برنامه هستهای نفوذ داشته باشد تحتتاثیر قرار میدهد نامعقول است. تحریمها رسما موجب وادارکردن ایران به مذاکره معنادار بر سر برنامه هستهای میشود.
دسترسی مردم به داروها و دیگر نیازهای اساسی نباید محدود شود. متاسفانه بیتدبیری دولت ایران هم در این موضوع دخیل است. بهگفته یک مقام گمرک ایران بهدلیل سوءمدیریت داروهای بسیاری در انبار هستند. در هنگام اجرای گسترده تحریمها خطر تبدیلشان به مجازات بههمپیوسته مردم ایران وجود دارد.
آمریکا بهکرات گفته که همه گزینهها روی میز است. آیا اروپا همچنین موضعی دارد؟
نهتنها درباره ایران، در سیاست همیشه همه گزینهها روی میز است. اتحادیه اروپا به تلاش برای جلوگیری از هر گونه تقابل ادامه خواهد داد.
سفر هیات پارلمانی اروپا به ایران پارسال لغو شد. آیا پارلمان در آینده نزدیک قصد سفر به ایران را دارد؟
بستگی دارد دولت جدید ایران برای هیات پارلمانی اروپا دعوت نامه بفرستد یا خیر. براساس تجربه شخصیام، تلاشهای شکستخورده برای سفر به ایران، من را درباره توانایی و میل ایرانیان برای میزبانیمان مطمئن نکرده است. بااینحال من از فرصت سفر به ایران استقبال میکنم تا با مردم صحبت کنیم؛ مردمی که با سنتهای فرهنگیشان شناخته شدهاند و میتوانند آیندهای بهتر داشته باشند. ضروری است نگرانیها درباره حقوقبشر، آزادیهای بنیادین و برنامه هستهای در گفتوگوی مستقیم با رهبران بیان شود. امیدوارم راههای جدیدی باشد تا تفاهم، نهتنها در سطح رهبران سیاسی، بلکه مردم ایران و اروپا حاصل شود. این انتقال دانش، فرهنگ و حتی در آینده توسعه اقتصادی را تسهیل میکند.