چرا برخی می‌توانند با «افشاگری» به نان و نوایی برسند؟

فرارو- یک استاد دانشگاه گفت: «افرادی که دست به افشاگری های نامستند، احساسی و هیجانی می زنند یا مردم را احمق پنداشتند و روی شعور آنها حساب باز نکردند؛ یا آنها را انسان هایی می دانند که می توانند نسبت به آنها و در مورد آنها جهل بکارند و حماقت درو کنند؛ و الا نه در قرآن و نه در سیره نظری و عملی ائمه نمی بینید که مردم را احمق بپندارند و آنها را تحویل نگیرند.»

دکتر عماد افروغ جامعه شناس و استاد دانشگاه در گفتگو با فرارو گفت: «افشاگری برای مردمی لذت بخش است که آنها را از فرایند طبیعی آگاهی و آگاهی بخشی محروم کرده ایم و به گونه ای آنها را در پرده ای از جهالت نگه داشته ایم و دسترسی به برخی اطلاعات را برای آنها تابو کرده ایم، آنها را به حساب نیاورده ایم و برای حق و حقوق و شعور و بینش آنها حسابی باز نکرده ایم.»

وی تصریح کرد: «در چنین شرایطی و برای چنین مردمی خواه ناخواه افشاگری ها که ممکن است از روی افراط و نوعی اشاعه اکاذیب باشد، می تواند حالت لذت بخشی داشته باشد.»

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: «اما اگر جامعه، رشید و عاقل باشد و روی شعور خود حساب باز کرده و دیگران هم آن را به حساب بیاورند و آن را عاقل بپندارند، بعید می دانم افشاگری برای آنها لذت بخش باشد.»

وی تاکید کرد: «بنابراین افرادی که بر این اساس دست به افشاگری های نامستند، احساسی و هیجانی می زنند یا مردم را احمق پنداشتند و روی شعور آنها حساب باز نکردند؛ یا آنها را انسان هایی می دانند که می توانند نسبت به آنها و در مورد آنها جهل بکارند و حماقت درو کنند؛ و الا نه در قرآن و نه در سیره نظری و عملی ائمه نمی بینید که مردم را احمق بپندارند و آنها را تحویل نگیرند.»

افروغ ادامه داد: «شما ببینید قرآن چقدر انسان را کریم می داند و کریم خطاب می کند. جالب است به این نکته اشاره کنم که پیامبر اکرم (ص) وقتی قصد داشتند آیه ای را ابلاغ کنند، آیه را بر اساس شعور افراد ابلاغ نمی کردند که مثلا برخی عاقل هستند و برخی احمق هستند و این آیه برای عقلا و این آیه برای حمقا ابلاغ شده است. اصلا چنین چیزی نبود.»

وی افزود: «بهره فعلیت افراد از قابلیت های الهی متفاوت است و برخی آیات با تمثیل بیشتری می آید و در واقع با مثال تفهیم می شود. انسان ها هم فعلیت های مختلفی دارند و مسلّم است که پیامبر اکرم سعی می کند متناسب با فعلیت، همان حرف اصلی را بزند؛ نه اینکه حالا چون فعلیت افراد متفاوت است سطح بحث را پایین بیاورد.»

این استاد دانشگاه گفت: «برخی می گویند این حدیث هم منتسب به پیامبر است که فرموده اند: "کلم الناس علی قدر عقولهم." یعنی به اندازه عقل مخاطب با وی صحبت کنید.»

وی ادامه داد: «اما این حدیث به این معنا نیست که از غنای صحبت کم کنیم یا کلام را پایین بیاوریم؛ بلکه باید متناسب با فهم مخاطب سعی شود کلام درست را تفهیم کرد.»

وی افزود: «منتهی در جامعه ما متاسفانه برخی دوست ندارند مردم رشد کنند و اگر شما مردم را رشید و عاقل نپندارید مطمئن باشید مردم رشد نمی کنند.»

وی تاکید کرد: «بنابراین به اعتقاد من در وهله اول نباید مردم را به گونه ای نگاه کرد که از افشاگری ها ولو افشاگر های مستند یا بی مورد و هیجانی احساس لذت می کنند. این تلقی و تصور یک تلقی اشتباه است.»

افروغ با بیان اینکه متاسفانه برخی این تصور را دارند و از قِبَل این تصور به نان و نوایی می رسند گفت: «لذا باید به این سوال پاسخ داد که چرا این افراد می توانند به نان و نوایی برسند؟ به نظر من این سوالی بسیار اساسی و ساختاری می باشد.»

وی ادامه داد: «من معتقدم این امر می تواند علل معرفتی، فرهنگی، ساختاری داشته باشد و بخشی از آن به فقدان نهادهای مدنی ناظر و متشکل برمی گردد و بخشی دیگر به نوع تفسیر از انسان، انقلاب اسلامی و اسلام برمی گردد. تفسیری که ما از آن به اخباری گری یاد می کنیم که با عقل میانه خوبی ندارد.»

این جامعه شناس تصریح کرد: «بنابراین اگر می بینید در قشری از جامعه این اتفاق می افتد که به استقبال افشاگری های بی سند می روند، اینها را جزء عقلای جامعه نپندارید.»

وی ادامه داد: «آنهایی که می خواهند روی موج حماقت چنین افرادی موج سواری کنند و به نان و نوایی برسند، انسان های زیبنده نظام جمهوری اسلامی نیستند و پشت اینها به گونه ای به آن تفسیرهای اخباری و سطحی گرم است.»

وی افزود: «ما سال ها شاهد هستیم کسانی که موج سواری می کنند و دست به افشاگری های بی سند و کاذب می زنند، به لحاظ بینشی هم از یک بینش متعالی قابل قبول اسلامی و تاریخی برخوردار نیستند و با عقل و فلسفه میانه خوبی ندارند و از انقلاب فقط سطح و لایه هیجانی آن را متوجه شدند و از لایه حکمی، فلسفی و شعوری آن غافل شدند.»

افروغ تصریح کرد: «لذت از افشاگری به همان اندازه ای هم که وجود دارد باید به عنوان یک امر نابهنجار با آن برخورد کرد و سعی کرد آن را ریشه کن نمود. منتهی قبل از آنکه مردم را مقصر بدانیم باید با نخبگان، رجال سیاسی و خواصی که در بستری از جهالت مردم که خواستار افشاگری هستند، به نان و نوایی می رسند مقابله کرد.»

این استاد دانشگاه اظهار کرد: «من همواره گفته ام ما در یک جامعه خاصی بسر می بریم. جامعه ای که ساختار قدرت به گونه ای رقم خورده که ما شاهد هم رابطه قدرت – ثروت و هم قدرت – منزلت هستیم. بنابراین باید متوجه این مسائل بود و سعی کرد با یک ریشه یابی ساختاری دقیق با این مسئله مقابله کرد و یک راست سراغ مردم نرفت.»

وی خاطرنشان کرد: «بنده نمی گویم از سوی مردم کوتاهی وجود ندارد و یا فقدان آگاهی مردم باعث جری شدن آن نخبگان نمی شود. اما من در ریشه یابی نهایی هیچگاه مردم را مقصر نمی دانم و اگر در جاهایی مردم را دخالت می دهم یا در عدم مقاومت و نظارت آن ها است و یا در اعتماد بیش از حدی است که به صاحبان قدرت می کنند.»

وی ادامه داد: «مردم باید به دلیل پاکی طینت و دینداری خود متوجه باشند که این دینداری را خرج اعتماد مفرط به صاحبان قدرت نکنند و همیشه باید هوشیار باشند و اصل را بر عدم برائت بگذارند، مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.»

وی افزود: «مردم به دلیل اعتمادی که می کنند به گونه ای فریب این افشاگری های بی ریشه را می خورند و البته همانطور که عرض کردم بخشی از این مسئله به دلیل برخی تفاسیر از دین و انقلاب اسلامی است که اینجا هم مردم به ما هُو مردم مقصر نیستند و خواص و عالمانی که درک صحیحی از اسلام و انقلاب ندارند و آن را اشاعه می دهند مقصر هستند.»

افروغ در پایان تاکید کرد: «اما آنهایی که بهره برداری می کنند عموما کسانی هستند که در قدرت حضور دارند. یعنی کسانی که با توجه به نظام جمهوری اسلامی بهره بیشتری از سرمایه های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی می برند را باید در قدرت دولتی دید.»