«احمدی‌نژاد»، از تقابل با رانت‌خوران تا شباهت به هاشمی و خاتمی!

فرارو- بیش از دو سال است که احمدی نژاد دیگر از حمایت همه جانبه اصولگرایان برخوردار نیست و بالعکس آنها در خط مقدم انتقاد از وی حضور دارند.

این روزها احمدی نژاد تقریبا در تمامی عملکردهای خود در حوزه های مختلف آماج انتقادات گسترده کسانی قرار گرفته است که روزگاری او را بی چون و چرا مورد حمایت قرار می دادند.

چرا اصولگرایان از حمایت همه جانبه احمدی نژاد به انتقاد گسترده از وی روی آوردند؟

 خبرنگار فرارو در این باره با عباس سلیمی نمین مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران گفتگو کرده است که متن کامل آن در ادامه می آید.

جناب سلیمی نمین! ماهیت انتقاداتی که این روزها اصولگرایان نسبت به آقای احمدی نژاد وارد می کنند چیست؟ این انتقادات چه مسائلی را در بر می گیرد؟
من این سوال شما را خیلی دقیق نمی دانم. زیرا من فکر می کنم انتقادات اصولگرایان از آقای احمدی نژاد از ابتدا بسیار صریح بوده است. حتی در بعضی مواقع که جریان دوم خرداد به راحتی از برخی موهبت ها بهره گرفتند و با ایشان داد و ستدهایی کردند، اصولگرایان روی مبانی خود ایستادند. در ابتدای دولت نهم در مورد کاندیداهایی که برای وزارت خانه ها پیشنهاد شده بود، اصولگرایان در مجلس انتقادات جدی به آن وارد کردند و برای اولین بار تعداد قابل توجهی از این کاندیداها رای نیاوردند. یا بعدها در قضیه آقای کردان و مسائلی از این قبیل اصولگرایان خیلی جدی تر نسبت به جریان دوم خرداد ایستادند.

بنابراین من این سوال را خیلی مطابق با سیر رخدادها نمی دانم و فکر می کنم اصولگرایی از ابتدای مطرح شدن خود خیلی نگاه حزبی و باندی نداشته و در ارتباط با هر نوع عملکردی که تطبیق با اصول نداشته واکنش درخوری از خود نشان داده است؛ در حالی که جریان دوم خرداد در این زمینه متغیر بوده و هر گاه توانسته معامله گری کرده است.

یعنی شما معتقد نیستید حمایت های اصولگرایان از آقای احمدی نژاد در دولت دهم نسبت به دولت نهم کمتر شده و بالعکس حجم انتقادات از ایشان در دو سال اخیر افزایش یافته است؟
بله من معتقدم انتقادات افزایش یافته است. اما نه اینکه از ابتدا هیچ گونه انتقادی نسبت به ایشان وجود نداشته است.

منظور من انتقادات کنونی بود که نسبت به گذشته افزایش یافته است. ماهیت این انتقادات چیست؟
به نظر من از زمانی که آقای احمدی نژاد به طرف همان مبانی که در دولت های گذشته وجود داشت چرخش کرد، انتقادات اصولگرایان از ایشان افزایش یافت. آقای احمدی نژاد بر اساس وعده پایبندی به اصولگرایی توانست آرای ملت را بدست آورد و در دولت نهم هم این پایبندی را از خود نشان داد؛ اما از انتهای دولت نهم از اصولگرایی زاویه گرفت و در دولت دهم به صراحت از سوی ایشان و اطرافیانشان از جمله آقای مشایی عنوان شد که ما اصولگرا نیستیم.

یعنی اکنون شما هم آقای احمدی نژاد را اصولگرا نمی دانید؟
بنده ایشان را انحراف یافته از اصولگرایی می دانم.

یعنی اصولگرا بودند و سپس منحرف شدند؟
ایشان شعارهای اصولگرایانه دادند و برخی نشانه های پایبندی به اصولگرایی هم از خود بروز دادند ولی به تدریج به اهداف و برنامه های دولت های گذشته تمایل پیدا کردند.

آیا معنای این سخن شما این است که ایشان تظاهر به اصولگرایی کردند و سپس ماهیت اصلی خود را نشان دادند؟
خیر. من گفتم ایشان قطعا در دولت نهم عملکردهای اصولگرایانه هم داشتند اما اینکه این عملکردها دقیقا براساس باورهای ایشان بود یا خیر، بنده اکنون بحثی در این باره نکردم. اما عرض کردم از ابتدای دولت دهم ما شاهد تغییر مشی ایشان از اصولگرایی به شیوه ها و روش های دولت های گذشته بودیم.

چرا ایشان به این سمت رفتند؟
علت عمده، بحث ماندگاری در قدرت است. آقای احمدی نژاد در دولت دهم نشانه هایی از خود بروز دادند (که برخی از آنها صراحت زیادی هم دارد) که می خواهند در قدرت باقی بمانند.

یعنی شما معتقدید هر کس رویکرد دولت های گذشته را از خود نشان دهد، با اقبال عمومی مواجه می شود و بنابراین می تواند در قدرت باقی بماند؟
این در قدرت باقی ماندن که خلاف قانون است و با استقبال مردم مواجه نمی شود.

شخص آقای احمدی نژاد که قرار نیست دوباره کاندیدا شوند. منظور شخصی است که از حمایت ایشان برخوردار است.
قطعا اگر آن تمایلات دولت های گذشته برای بقای در قدرت، مورد حمایت مردم قرار می گرفت، آنها می توانستند در قدرت باقی بمانند.

شما اکنون فرمودید آقای احمدی نژاد به این علت به روش های دولت های گذشته تمایل پیدا کرده چون می خواهد در قدرت باقی بماند و به هر حال برای در قدرت باقی ماندن نیازمند آرای مردم است.
خیر. ایشان برای آنکه بتواند در قدرت باقی بماند به شیوه های دولت های گذشته تمسک می جوید. آن شیوه ها برای آن بود که بتوانند در قدرت بمانند.

با چه ساز و کاری در قدرت باقی بمانند؟ با ساز و کار انتخابات؟
خیر. این ساز و کار به انتخابات ربطی ندارد و بر خلاف قانون اساسی است. بر خلاف آن چیزی است که یک دولت بر اساس سوگند به آن روی کار آمده است. هیچ دولتی حق ندارد با استفاده از امکانات دولتی در صدد بقای خود باشد. در حالی که احزابی که در دولت های گذشته شکل گرفت اساسا برای باقی ماندن در قدرت بود. معنا ندارد جریانی که در قدرت است حزب تشکیل دهد، مگر اینکه رویکرد باقی ماندن در قدرت داشته باشد. یعنی ساز و کاری برای بقای در قدرت ایجاد کند. در دولت های گذشته این ساز و کار ایجاد شد و در دولت آقای هاشمی حزب کارگزاران و در دولت آقای خاتمی حزب مشارکت ایجاد شد.

جناب سلیمی نمین! اساسا سیاست به معنای تلاش برای کسب قدرت است و افراد و جریان ها ابتدا باید قدرت را در دست گیرند تا بعد بتوانند برنامه ها و اندیشه های خود را اجرایی کنند. لذا کسب قدرت فی نفسه مذموم نیست. اما اینکه از راههای نامشروع مانند استفاده از امکانات دولتی بخواهیم قدرت را حفظ کنیم اشتباه است.
ببینید. یک جریانی که در قدرت قرار گرفت اگر از امکانات دولتی برای بقای در قدرت استفاده کند هم خلاف شرع و هم خلاف قانون اساسی است.

اکنون آقای احمدی نژاد چه جریان یا حزبی تشکیل دادند که از امکانات دولتی استفاده می کند؟
همین که ایشان تلاش می کند با استفاده از امکانات دولتی در قدرت باقی بماند خلاف قانون اساسی است.

آیا ایشان حزبی تشکیل دادند؟
ایشان یک باند سیاسی تشکیل دادند که فرقی با حزب ندارد. این باند سیاسی برای بقای ایشان در قدرت تلاش می کند. ببینید. وقتی یک دولت که باید در ارتباط با قدرت آینده بی طرف باشد، برای تاثیرگذاری بر دولت بعد از خود، جهت گیری می کند، قطعا این کار را با استفاده از ابزارهایی انجام می دهد که در این باره اکنون نشانه های بسیار زیادی وجود دارد. آقای احمدی نژاد از زمانی که همان رویکرد دولت های گذشته را پیدا کرد (که البته از سوی مردم پس زده شده است) هرگز مورد تایید مردم قرار نگرفت و مردم قطعا این تمایل را پس خواهند زد.

آقای احمدی نژاد در دولت دهم تلاش محسوسی می کند برای آنکه در شکل گیری دولت آینده تاثیر بگذارد. این امر اظهر من الشمس است. این رویکرد را بنده به این دلیل نامشروع می دانم چون دولت دارای امکاناتی است که متعلق به منابع عمومی است. من تلاش یک حزب برای دستیابی به قدرت را مشروع می دانم؛ اما احزابِ در قدرت که در دولت های گذشته شکل گرفت را نامشروع می دانم؛ چون آنها قطعا نمی توانند از منابع عمومی چشم بپوشند.

امروز آقای احمدی نژاد همین رویکرد را دنبال می کنند و لذا بنده فکر می کنم به راحتی می توان دید ایشان چطور به مبانی گذشتگان روی می آورد.

پس جنابعالی علت اصلی انتقاد امروز اصولگرایان از آقای احمدی نژاد را به دلیل تلاش ایشان برای تاثیر بر انتخاب دولت آینده می دانید؟
ببینید. اصولگرایان یک طیف گسترده هستند. من نمی توانم درباره همه آنها یک قاعده را عرضه کنم. من درباره خودم صحبت می کنم. تحلیل بنده این است که آقای احمدی نژاد در حال گرایش از توده به دولت نخبگان است و در حال ورود به داد و ستد با نخبگان است. این مسئله شاخص دولت های گذشته بوده است. دولت های گذشته خیلی به توده ها بها نمی دادند و تصور می کردند با نخبگان و گروههای مرجع می توانند امور کشور را به سهولت هدایت کنند. امروز این رویکرد در دستور کار آقای احمدی نژاد قرار گرفته است.

به عنوان مثال آقای احمدی نژاد در دولت نهم با باند حاکم بر دانشگاه آزاد در تعارض بود و این موضوع را به درستی و بر اساس اصولگرایی پدیده ای در برابر عدالت اجتماعی و مغایر با حقوق اساسی جامعه می دید؛ اما در دولت دهم در حال معامله گری با آن است. آقای احمدی نژاد در دولت نهم با خیلی از عناصر کارگزاران در تقابل بود؛ اما امروز در حال معامله گری با آنها است و با آنها دارای پیوندهایی می شود.

اینها شاخص هایی است که نشان می دهد آقای احمدی نژاد برای بقا در قدرت باید با باندهای قدرت بسازد و معامله گری کند؛ در حالی که ایشان در دولت نهم با باندهای قدرت درگیر بود.

جناب سلیمی نمین! طبق گفته جنابعالی آقای احمدی نژاد در سال 84 به دلیل توجه به توده ها به قدرت رسید. اگر ایشان با این رویکرد به پیروزی رسیدند چرا این رویکرد را ادامه ندادند؟ چه اتفاقی می افتد که آقای احمدی نژاد به این نتیجه می رسد که برای حفظ قدرت باید به جای گرایش به توده ها به سمت نخبگان گرایش یابد؟
ببینید. توده هرگز بر خلاف قانون اساسی عمل نمی کند. اما برخی نخبگانِ آلوده خلاف قانون اساسی عمل می کنند.

مگر قرار است اینجا خلاف قانون اساسی عمل شود؟ قرار است با اجرای انتخابات رئیس جمهور دولت یازدهم انتخاب شود.
دولتی که عمر آن به اتمام رسیده اگر بخواهد تلاش کند در قدرت بماند خلاف قانون اساسی عمل کرده است.

شخص آقای احمدی نژاد که قرار نیست کاندیدا شود. آیا ایشان نمی تواند به عنوان یک شهروند از یک کاندیدا حمایت کند بدون اینکه بخواهد از امکانات دولتی استفاده کند؟
به عنوان یک شهروند می تواند اما به عنوان یک رئیس جمهور نمی تواند. آقای احمدی نژاد می داند که اگر بخواهد از قدرت برای بقای خود سوءاستفاده کند و تلاش کند که خود یا باند خود را در قدرت نگاه دارد، توده ها هرگز با وی همراهی نخواهند کرد.

این موضوع در گذشته هم ثابت شده است و در زمان آقای هاشمی این نخبگان بودند که از تغییر قانون اساسی برای بقای هاشمی در قدرت صحبت کردند و توده ها به این مسئله توجهی نکردند. نخبگان از جمله آقای عبدالله نوری، حسن روحانی و آقای طاهری در اصفهان در سخنرانی های متعدد خود به صراحت از این تمایل غیرقانونی آقای هاشمی حمایت کردند و گفتند قانون اساسی باید تغییر کند و قانون اساسی چیزی نیست که ما بخواهیم به آن توجه کنیم و برای آقای هاشمی محدودیت ایجاد کنیم. اما توده ها هیچ حمایتی از آقای هاشمی نکردند و مثلا هیچ تظاهراتی به نفع آقای هاشمی شکل نگرفت که ایشان باید در قدرت باقی بماند.

لذا امروز آقای احمدی نژاد می داند که اگر تمایل به بقا در قدرت دارد ساز و کار توده به کار او نمی آید، چون توده ها را نمی توان آلوده کرد اما نخبگان را می توان آلوده کرد.

سوال این است که اگر فردی به عنوان ادامه دهنده گفتمان احمدی نژاد در انتخابات شرکت کند و ایشان هم به عنوان یک شهروند از ایشان حمایت کند، آیا با توجه به رویکرد عدالت طلبانه ایشان، توده ها به آن فرد گرایش نخواهند یافت؟
آقای احمدی نژاد تنها به عنوان یک شهروند از ایشان حمایت نمی کند و توده ها این را متوجه می شوند. یعنی آقای احمدی نژاد برای حمایت از آن کاندیدا ابزارهایی دارد.

به عنوان مثال اکنون آقای احمدی نژاد بر خلاف قانون اساسی که عملکرد دولت باید در چارچوب مصوبات مجلس باشد، قصد دارد از ابزار یارانه برای تبلیغات انتخاباتی استفاده کند. در حالی که مجلس تصویب کرده دولت نمی تواند مرحله دوم هدفمندی را اجرا کند. چرا آقای احمدی نژاد تاکید دارد که مرحله دوم را اجرا کند؟ این امر خلاف قانون اساسی است و ایشان به این دلیل خلاف قانون اساسی عمل می کند چون می خواهد از قدرت خود برای ماندگاری در قدرت سوءاستفاده کند.

یا تغییرات گسترده ای که ایشان در حال انجام آن است. همه می دانند که این تغییرات برای تاثیرگذاری بر انتخابات آینده است و این خلاف است. در زمینه تغییرات آنچه که آقای احمدی نژاد انجام می دهد به گونه ای است که هیچ یک از وزرا نتواند در برابر کارهای خلاف قانون ایشان اظهارنظری بکند. به طور حتم دست کم در مورد وزیر بهداشت که خود آقایان نمره بیست به ایشان داده بودند، بلافاصله بعد از یک انتقاد جزئی به صورت ناشایستی عزل شده و سپس به صورت ناشایست تری ارگان تبلیغاتی دولت به صورت خلاف واقع نسبت های ناروایی به این وزیر خدوم داد. تنها دلیلی که در اعمال این شیوه می توان برشمرد این است که آقای احمدی نژاد می خواهد یک فضایی در دولت ایجاد کند که به هیچ وجه کسی اظهارنظر مغایر با نظرات و عملکردهای قابل تامل ایشان نداشته باشد.

اینجا بحث حمایت ایشان به عنوان یک فرد مطرح نیست. بنابراین ایشان می داند از توده ها نمی تواند برای انجام یک کار خلاف قانون استفاده کند، اما با نخبگان می تواند قدرت خود را افزایش دهد که عندالزوم در برابر مبانی بایستد. آقای احمدی نژاد در دولت دهم از رویکرد عدالت اجتماعی که هدف اصلی آن ارتقای جایگاه توده ها است به سمت ماندگاری در قدرت چرخش پیدا کرده و این چرخش خیلی از عملکردهای امروز ایشان را کاملا قابل فهم می کند.

برخی ها معتقدند چون آقای احمدی نژاد دست بسیاری از رانت خواران را از کانون های قدرت و ثروت کوتاه کرده اکنون مورد هجمه انتقادات قرار گرفته است. نظر شما در این باره چیست؟
در دولت نهم این حرف درست بود. این صحبت به دلیل تقابل هایی که آقای احمدی نژاد در دولت نهم با برخی رانت خواران داشت صدق می کند. اما در دولت دهم خیر. در دولت دهم آقای احمدی نژاد کجا چنین رویکردی دارد؟! بلکه برعکس در حال دادن امتیازهای ویژه به برخی از رانت خواران است.

اما انتقادات اصولگرایان در دولت دهم افزایش یافته است و در دولت نهم که ایشان مورد حمایت بودند.
چون در مسیر درستی حرکت می کردند. امروز وقتی ایشان بدون رای گیری شورای عالی انقلاب فرهنگی و از جانب خود درخواست ابقای آقای جاسبی به عنوان شخصیت حقیقی در این شورا را می کند مورد انتقاد قرار می گیرد. خود ایشان آقای مرتضوی را در دولت نهم به عنوان یک عامل دانشگاه آزاد معرفی کرده است اما امروز و در دولت دهم با ایشان پیوند می خورد. لذا مردم می فهمند رویکرد دولت دهم کاملا مغایر رویکرد دولت نهم است و 180درجه با یکدیگر در تقابل قرار دارند. لذا انتقاداتی که می شود کاملا درست است.

آنچه که امروز آقای احمدی نژاد انجام می دهند با آن اصولی که خود ایشان در دولت نهم معرفی کرده بودند سازگار نیست. به همین دلیل است که در دولت دهم عنوان می کنند ما اصولگرا نیستیم. چرا می گویند اصولگرا نیستند؟ برای آنکه توده ها نتوانند شاخص دقیقی برای سنجش عملکرد آنها داشته باشند. وگرنه به لحاظ سیاسی خیلی عاقلانه نیست این حرف را به صراحت بزنند. اما امروز شاخص اصولگرایی، دولت آقای احمدی نژاد را محک می زند.