تدفین هفت شهید گمنام در مجلس

سرمایه: با پا درمیانی علی لاریجانی برای تعیین مکانی مناسب، روز گذشته برنامه تشییع و تدفین شهدای گمنام در مجلس شورای اسلامی برگزار شد. 

برگزاری برنامه تشییع و تدفین شهدای گمنام در مجلس پس از مخالفت بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس نسبت به مکان در نظر گرفته شده برای تدفین شهدا تا چهارشنبه گذشته منتفی شده بود اما پس از مذاکرات دوباره ای که صورت گرفت این مراسم بر اساس توافق اولیه و با تغییر مکان مورد نظر با حضور سرزده رئیس جمهوری برگزار شد. 

پس از حصول توافق دوباره رئیس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس گفت: «برنامه تشییع و تدفین شهدای گمنام طبق زمانبندی از قبل اعلام شده هفتم تیر پس از نماز جمعه از محل دانشگاه تهران به سوی بهارستان انجام و پیکرهای مطهر شهیدان در مکان تعیین شده در مجلس به خاک سپرده شدند.» 

در پی اعلام خبر مربوط به منتفی شدن تشییع و تدفین شهدای گمنام در مجلس شورای اسلامی، سردار میرفیصل باقرزاده اعلام کرد: «با دخالت و راهنمایی علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی مشکل به وجود آمده در مورد جانمایی مکان تدفین شهدا مرتفع شده و برنامه تشییع و تدفین برابر زمانبندی از قبل اعلام شده یعنی جمعه هفتم تیر انجام شد.» 

وی از حسن نظر و حمایت لاریجانی برای حل مشکل به وجود آمده و انتخاب بهترین نقطه مجلس برای تدفین شهیدان قدردانی و اظهار امیدواری کرد مجلس شورای اسلامی همچون گذشته در امور معنوی و ارزشی جامعه پیشگام و سرآمد دیگر دستگاه ها باشد. بر این اساس پیکر هفت شهید گمنام دفاع مقدس پس از نماز جمعه توسط نمازگزاران تشییع و در محوطه مجلس شورای اسلامی به خاک سپرده شد. 

محمود احمدی نژاد جهت شرکت در مراسم تدفین هفت شهید گمنام به صورت سرزده در مجلس شورای اسلامی حاضر شد.
 
این مراسم با قرائت قرآن و خواندن نماز بر پیکر این شهیدان وخاکسپاری آنان در ضلع جنوبی مجلس در کنار ساختمان مشروطه به پایان رسید. 

هر ساله در جریان عملیات پاکسازی مناطق جنگی با وجود گذشت دو دهه از پایان جنگ تحمیلی آثار و نشانه هایی از شهدای گمنام کشف می شود که در راستای زنده نگه داشتن یاد و خاطره رشادت ها و ازخودگذشتگی های سرداران عرصه ایثار، در مناسبت های مختلف مراسم تشییع و تدفین شهدای جنگ برگزار می شود. پیش تر محل دفن شهدای گمنام در کنار دیگر همرزمان خود و در گلزار شهدای شهرها و روستاهای کشور بود اما این روند با مرور زمان و هر چه از جنگ فاصله گرفته شد، دستخوش تغییراتی شد و محل دفن شهدای گمنام به نقاط عمومی شهر از جمله دانشگاه ها و برخی تفرجگاه ها و مساجد انتقال یافت. 

پاسداشت یاد و خاطره سربازان جانباخته در میدان های جنگ در همه کشورهای جهان امری مرسوم بوده و هست و معمولاً مکان هایی نمادین هم در این رابطه برای آنها در نظر گرفته می شود. در ایران با توجه به اعتقادات اسلامی و انقلابی، شهدا دارای جایگاهی ویژه هستند و به طریق اولی در حفظ یاد و خاطره آنها تلاش می شود و به نوعی فرهنگ شهادت و پاسداشت شهدا در ایران ارزش محسوب می شود. 

بر این اساس در اینکه شهدا ذخایر ارزشمند نظام و انقلاب هستند و بدون رشادت های آنها بقای زندگی عادی و معنوی بسیاری در خطر می افتاد هیچ شک و شبهه ای نیست اما چگونگی حفظ جایگاه این ارزش ها سوالی است که پاسخ مناسب به آن ضروری است چراکه گاه برگزاری مراسم دفن شهدا در برخی محافل با مخالفت هایی همراه بوده که نمونه بارز آن وقایع تدفین شهدا در دانشگاه صنعتی شریف بود. مراسم خاکسپاری سه شهید گمنام در محوطه دانشگاه صنعتی شریف براساس آنچه شکسته شدن «حرمت شهدا» و «سوءاستفاده سیاسی» از آنها خوانده شده بود در اسفندماه سال 1384 با برخورد موافقان و مخالفان به خشونت کشیده شد. 

خصوصاً که طیف مخالفان بعضاً دانشجویان خانواده شهدا حضور داشتند. جدا از این نمونه های مشابه دیگری در دانشگاه های علامه طباطبایی و شهید رجایی تهران هم مشاهده شد که دانشجویان نسبت به دفن شهدا در دانشگاه به مخالفت برخاستند. گو اینکه شدت اعتراض ها همچون دانشگاه صنعتی شریف نبود چراکه مراسم تدفین شهدای گمنام در این دانشگاه ها مقارن با روز پنجشنبه بود که دانشگاه از حضور دانشجویان خالی است. با این حال انجمن های اسلامی دانشجویان این دو دانشگاه که هر کدام چندین شهید تقدیم نهال انقلاب کردند، طی بیانیه های جداگانه ای به این اقدام اعتراض کردند. 

مخالفت دانشجویان از این جهت بود که معتقد بودند دانشگاه نیازمند تزریق فرهنگ شهادت و ایثار نیست چراکه سال ها پیش، این درس گذرانده شده بود و این جفای بزرگی در حق شهدای گرانقدر و دانشگاه است. 

از سوی دیگر در این میان علامت سوال بزرگی هم وجود دارد که اگر واقعاً نیت برخی اعتلای فرهنگ شهادت و پاسداشت مرام شهدا است، دانشگاه ها برای این کار چه چیزی را کم دارند و به همین نسبت در مجلس شورای اسلامی چه کمبودهایی احساس شده که اکنون بر ضرورت تدفین شهدا در مجلس شورای اسلامی تاکید می شود. درخواست جلوگیری از سوءاستفاده از نام یاد شهدا تنها به برخی دانشجویان که به طور علنی به اعتراض برخاستند، باز نمی گردد. 

در این میان رزمندگان و جانبازان جنگ تحمیلی هم بعضاً به این رویه معترضند. 

سیدابوالفضل کاظمی فرمانده گردان میثم در دوران دفاع مقدس در گفت وگو با «سرمایه» تاکید می کند: «نکند شهدا پلی شوند برای دستیابی به مقاصد و مطامع شخصی که بی تردید با این نیات ارزش شهادت و شهدا را کمرنگ می کنیم.» 

به گفته این فرمانده دوران جنگ تدفین شهدا در مجلس کار قشنگی است و باید از آن استقبال کرد اما تنها نیات پاک است که قشنگی این کار را بیشتر نشان می دهد. کاظمی تصریح می کند: «دفن شهدا در مجلس زمانی ارزشمند می شود که برای نمایندگان زنگ خطری شود که مبادا اهداف والای انقلاب را فراموش کنند اما اگر شهدا ابزاری برای نمایش و مظلوم نمایی به خصوص در عرصه بین المللی شوند، این کار هیچگاه پسندیده نیست.» 

به اعتقاد وی جدا از این مراسم بهتر است همان نمایندگان مجلس گوشه چشمی به شهدای زنده ای که در گوشه گوشه شهرها در انتظار پایان عمر خود هستند، داشته باشند. جانبازان بالای 25 درصدی درگذران زندگی خود لنگ هستند. 

در همین حال یکی از فرماندهان لشگر تهران در دوران جنگ تحمیلی که نخواست نامی از وی برده شود هم از رویه ای که برای دفن شهدای گمنام پیش گرفته شده، انتقاد کرده و می گوید: «شهدا هم در دوره حیات و هم در دوره پس از شهادت اسیرند. امروز آنها اسیر عده ای شده اند تا به واسطه شهدا خود را تطهیر کنند.» 

سعید مدنی جامعه شناس نیز افزایش روند اعتراضات نسبت به تدفین شهدای گمنام در مکان های عمومی را زنگ خطری برای کمرنگ شدن ارزش ها می داند که به اعتقاد وی ناشی از اعمال سیاست های نادرست است. 

به گفته وی نکته مهم و اساسی این است که چه سیاستی را به طور کلی در حفظ ارزش هایی که ابعاد ملی و مذهبی دارند، باید در پیش گرفت. مدنی معتقد است: «اگر سیاستی درست برای حفظ ارزش ها اتخاذ نشود، آثار سوئی به جا خواهد گذاشت به این معنا که ارزیابی نقش ارزش ها در سطح جامعه تحت تاثیر سیاست ها قرار خواهد گرفت.»
 
این جامعه شناس با بیان اینکه «تجربه سال های پس از جنگ نشان داده سیاست واحدی برای حفظ ارزش ها وجود ندارد»، می گوید: «روندی که در ایران از همان سال های ابتدای انقلاب پیش گرفته شد و با نوعی ناهنجاری همراه بود، روند سیاست های دوگانه در حفظ ارزش ها را تشدید کرد و شک و ظن و ارزیابی های نامتعارف ارزش هایی را که می توانست سرمایه کل جامعه ایران باشد، در معرض تهدید قرار گرفت.»
 
به گفته وی در مورد رفتار در قبال شهدا باید این تجدید ارزیابی به طور جدی صورت گیرد که اگر رفتار و برخوردهایی در پیش گرفته شود که این استنباط را به وجود آورد که ارزش ها ابزاری برای پوشش نقاط ضعف و ایجاد مشروعیت برای جریانی شده اند، می تواند به راحتی آنها را در جامعه کمرنگ کند و خدای نخواسته حتی زیرسوال ببرند.
 
مدنی در ادامه می گوید: «مطابق آنچه در برنامه چهارم توسعه مورد تاکید و هشدار قرار گرفته، سرمایه های اجتماعی کشور رو به اضمحلال است. یکی از معیارهایی که می تواند در روند رو به رشد سرمایه های اجتماعی مورد اتکا قرار گیرد ارزش های ملی و مذهبی است اما با اتخاذ سیاست های نابجا این ارزش ها زیر سوال رفته و به تبع آن سرمایه های اجتماعی در معرض نابودی قرار گرفته است.» 

این جامعه شناس معتقد است:«به این ترتیب باید به این گونه مسائل جدی تر نگریسته و در نظر گرفته شود که سوءاستفاده موردی جناحی و جریانی از ارزش های ملی می تواند عواقب دامنه داری را به دنبال داشته باشد و نتایج معکوسی را به همراه بیاورد. البته باید توجه داشت که شاید همین ملاحظات بوده است که بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس برنامه دفن پیکر پاک شهدا در مجلس شورای اسلامی را به تعویق انداخت.» 

اندیشمندی در جایی گفته است «ملتی که فرزندان رشید خود را پاس ندارد، قادر به پرورش امثال آنها نخواهد بود.» اما به نظر می رسد که هر تبلیغاتی را نمی توان «پاسداشت راستین» فرزندان دلیر ایران نامید.