وقت خداحافظی است آقای نخست وزیر

مانع بزرگ به ثمر نشستن  حل مسالمت امیز بحران  در بحرین کسی نیست جز شیخ خلیفه بن سلمان نخست وزیر سالخورده، عموی غیر محبوب پادشاه.

او از سال ۱۹۷۱ پس از استقلال بحرین دراین پست بوده و قدیمی ترین نخست وزیر جهان می باشد. تنها اپوزیسیون  و مردم بحرین نیستند که از سلطه طولانی مدت این مرد مزاحم ناخرسندند بلکه شاه بحرین و ولیعهد  و حامیان امریکایی انها نیز دل خوشی از او ندارند. همه قراین حاکیست که بالاخره پس از چهل سال وقت بازنشستگی این مرد فرا رسیده است.

شیخ خلیفه بن سلمان در سالهای مابین ۱۹۷۱ و ۱۹۹۹ علی رغم اینکه رسما فرد دوم بحرین بشمار می رفت بدلیل بی کفایتی برادرش شیخ عیسی بن سلمان امیر وقت بحرین همه اختیارات را قیضه کرده بود حتی شیخ حمد که در این دوره ولیعهد بحرین بود مجالی برای خودنمایی و تاثیر گذاری نداشت. شیخ خلیفه برای ماندن در قدرت از همان سالهای نخستین دهه ۱۹۷۰ به اعمال خشونت و امنیتی کردن فضای این کشور روی اورد مجلس منتخب را منحل و قانون اساسی تدوین شده توسط این مجلس را ملغی کرد. این دو نهاد به اندازه کافی دمکراتیک بودند که مردم  بحرین در چهل سال گذشته نسبت به انها  نگاه نوستالوژیک داشته باشند.

امیله نخله مدیر سابق برنامه استراتژیک اسلام سیاسی در CIA در مقاله ای این هفته در  IPS از شیخ خلیفه بعنوان بزرگترین مخالف اصلاحات در بحرین یاد کرده است.

همچنین در بحرین بر کسی پوشیده نیست که  بین پادشاه و ولیعهد بحرین  از یک سو و شیخ خلیفه از سوی دیگر در مورد نحوه حکمرانی و تعامل با  اپوزیسیون اختلاف جدی وجود دارد. ملک حمد د سال ۱۹۹۹ پس از مرگ پدرش شیخ عیسی،  با شعار تغییر و اصلاحات کارش را شروع کرد  و با کسب ۹۸ درصد ارا مردم بحرین در مورد سندی که برای اصلاحات تدوین کرده بود، امید زیادی را در مردم ایجاد کرد او ابتدا نخست وزیر را بسیار محدود ساخت و با ایجاد نهادهای موازی اجرایی، برخی از اختیارات  نخست وزیر را به ولیعهدش شیخ سلمان واگذار کرد.(منجمله فرماندهی عالی نیرو های مسلح و ریاست شورای عالی اقتصاد) همچنین با ازادکردن زندانیان سیاسی  و انحلال دادگاههای امنیتی و برکناری رییس انگلیسی سازمان امنیت "ایان هندرسون " و معاون خشن او عادل الفلیفل که از مهره های مورد اعتماد نخست وزیر بودند ،وعده انجام یک اصلاحات گسترده را به مردم بحرین داد. رهبران اپوزیسیون از زندان ازاد و یا از تبعید به کشور بازگشتند. اما شیخ حمد به اندازه کافی اعتماد بنفس نداشت تا عموی سالخورده اش را که از حمایت  عراق ،عربستان و امارات برخوردار بود، برکنار کند . نخست وزیر کهنه کار در قدرت ماند و ناملایمات ناشی از اصلاحات برادرزاده اش را تحمل کرد تا سرانجام توانست پروژه اصلاحات او را خنثی سازد و دوباره  وضعیت بحرین به قبل از اصلاحات بازگرداند. شیخ خلیفه علاوه بر عملکرد ناصواب امنیتی بخاطر در گیر بودن در پرونده های فساد مالی و زمین خواری نارضایتی مردم و نخبگان این کشور را برانگیخته است.

تحقق مطالبات امروز مردم بحرین می توانست یک دهه قبل و پیش از رسیدن امواج بهار عربی به سواحل بحرین اتفاق بیافتد، شیخ حمد می توانست اولین حاکم اصلاح طلب عرب نام گیرد و کشورش الهام بخش بهار عربی وتحولات دمکراتیک در جهان عرب باشد. اشتباه بزرگ حمد حفظ دشمن خانگی بود که نهایتا کشور را درگیر یک بحران فراگیر و فلج کننده کرد و باعث شد سازمانهای مدافع حقوق بشر و دمکراسی که روزی برای شجاعت  شاه بحرین  بخاطر انجام اصلاحات کف میی زدند امروز او را برای سرکوب معترضان شماتت کنند.

شیخ خلیفه تاریخی پر افت و خیز از هم پیمانی با قدرتهای  منطقه ای و  غربی دارد. او  در دهه هفتاد با دادن اختیارات فوق العاده  به انگلیسی ها و گماشتن افسران و مشاوران انگلیسی در پستهای رسمی دولتی توانست بدون هزینه زیاد مجلس و قانون اساسی بحرین را تعطیل کند.  در دهه ۱۹۸۰  و اوج گیری تنش بین اعراب خلیج فارس با ایران شیخ خلیفه به صدام نزدیک شد و دست حزب بعث را برای راه اندازی تشکیلات و حزب محلی در بحرین باز گذاشت. بطوریکه هم اکنون نیز بسیاری از یاران و اطرافیان او همانند سمیره رجب وزیر اطلاع رسانی و انور عبدالرحمن سردبیر روزنامه اخبار الخلیج از بقای بعثی های بحرین هستند. وفاداری نخست وزیر به صدام حتی پس از اشغال کویت  و تا زمان حیات صدام ادامه داشت . او از معدود شخصیتهای  عرب خلیج فارس بود که روز اعدام صدام بشدت متاثر شد و برای او گریست و اجازه داد بعثی های بحرین برای صدام در روزنامه های این کشور سوگنامه بنویسند.

شیخ خلیفه با این تاریخ پر فراز و نشیب ار هم پیمانی های رنگارنگ ، اکنون  مرد مطلوب سعودیهاست !عربستان در مقابل شاه و ولیعهد که خواستار تفاهم و مذاکره با اپوزیسیون هستند از نخست وزیر حمایت می کند . اما شیخ خلیفه بتدریج در دهه گذشته جایگاه خود را در غرب از دست داده و اکنون دیگر کسی در غرب از ماندن او حمایت نمی کند.

قریب دو سال سرکوب مخالفان و حضور ناخوانده نظامیان سعودی و اماراتی نتوانسته به اعتراضات مردم پایان دهد .ولیعهد می داند که برای رسیدن به تخت شاهی باید با مخالفان به تفاهم برسد . یک بار نیز قبل از ۱۷ مارس، روز ورود نظامیان سعودی به بحرین، با اپوزیسیون به توافق نزدیک شده بود. اما سعودیها با اعزام نیروی نظامی معادله را به سودنخست وزیرتندرو بهم زدند. مادام که شیخ خلیفه در قدرت باشد بحران ادامه خواهد یافت. زیرا او نه تمایلی برای تفاهم با مخالفانش دارد و نه تاریخ سرشار از برخوردهای امنیتی اش اجازه می دهد که شانسی برای ادامه ریاست دولت داشته باشد.عربستان این بار نیز همچون عراق بر روی اسب بازنده سرمایه گذاری کرده است. 

اعمال خشونت در بحرین، بحران را به سرعت به مناطق همجوار در داخل خاک عربستان کشانده و متطقه شرق سعودی را ناارام  کرده است. با تغییراتی که در سیستم امنیتی عربستان پس از مرگ نایف وزیر کشور تندروی سعودی حاصل شده باید دید ایا در رویکرد عربستان نسبت به اقلیت شیعیان  در استان شرقی همچنین نسبت به وضعیت بحرین تغییری ایجاد خواهد شد؟ عبدالله شاه عربستان اخیرا نهادی را برای تقریب مذاهب تشکیل داده که در نوع خود در عربستان بی سابقه است. همچنین گفته می شود محمد بن نایف معاون وزیر کشور ماموریت یافته با اپوزیسیون بحرین وارد مذاکره شود. بنظر می رسد با اصرار ی که اپوزیسیون برای برکناری شیخ خلیفه دارد هرگونه پیش رفت در مذاکرات حاکمیت و اپوزیسیون همچنین روی خوش نشان دادن اپوزیسیون به شاهزاده عربستانی مستلزم از  سر راه برداشتن این مزاحم ۴۰ ساله است.