سوریه به کدام سمت می‌رود؟

فرارو- تسری بحران به بیرون از مرزهای سوریه بستگی به سطح میزان تزلزلی دارد که در بدنه حکومت سوریه ایجاد شده است. یعنی اگر هنوز فرماندهی در ارتش و در سازمان امنیت بتوانند روی بدنه خود نفوذ کامل داشته باشند، ممکن است که منابع طرف هایی در منطقه مانند اسرائیل به خطر بیفتد. ولی اگر این تزلزل کاملا در ساختار ارتش و سازمان امنیت رخنه کرده باشد، به اعتقاد من مسائل برون مرزی برای سوریه فعلا اتفاق نخواهد افتاد.

محی الدین ساجدی کارشناس مسائل خاورمیانه با بیان مطلب بالا در گفتگو با فرارو ارزیابی خود از تحولات سوریه را چنین بیان کرد.

•    تصور من این است که اوضاع سوریه رو به بحرانی تر شدن و پیچیده تر شدن حرکت می کند و انفجار روز چهارشنبه در دمشق نشان داد که هم ارتش و هم سازمان امنیت سوریه به شدت رخنه پذیر شده اند و مخالفان به راحتی می توانند در آن نفوذ کنند.

•    اینکه مخالفان بتوانند با سلاح های سبک و حداکثر با آر پی جی خود را به قلب دمشق رسانده و در چند محله آن با ارتش درگیر شوند، حاوی نکته مهمی است که نشان می دهد حداقل بخشی از ارتش یا خود را از صحنه کنار کشیده یا فرماندهی مناسبی ندارد و یا اینکه در حال همکاری با مخالفان هستند.

•    سوریه همواره مظهر امنیت بوده است. البته امنیت به شدت فیزیکی و ظاهری و نه امنیت نرم و رخنه دار در سطوح مختلف جامعه. با این حال شکستن همین دیوارهای امنیتی و رساندن خود به دمشق، نشان می دهد که تزلزل مهمی در ارکان نظامی و امنیتی سوریه رخ داده است.

•    البته این تحلیل وجود داشت که ارتش خود، افراد مسلح را در دمشق به دام کشانده و با ابتکار عمل خود عملیات را آغاز کرده تا آنها را مجبور به پذیرش شکست و فرار از دمشق بکند.

•    شاید این تحلیل درست باشد ولی ادامه چنین عملیاتی مخصوصا در خارج از دمشق و از دست رفتن برخی مناطق از سیطره حکومت مرکزی خصوصا مناطق مرزی در مرز با عراق (منطقه بوکمال) و در مرز با ترکیه (منطقه باب الحوا) و مسلط شدن مخالفان ولو برای مدت کوتاهی نشان می دهد که تزلزل بزرگی در ارکان ارتش و سازمان امنیت سوریه رخ داده است.

تسری بحران به بیرون از مرزهای سوریه
•    البته همه در حال بررسی این امکان هستند؛ گرچه همه هم از این اتفاق فرار می کنند. علت آن جایگاه ویژه ای است که سوریه در قلب بحران خاورمیانه و مسئله فلسطین ایفا می کند.

•    هر بازیگری سعی می کند در مقابل بحران سوریه از منافع خود دفاع کند. طبیعی است که حزب الله از جمله بازیگرانی است که از کشته شدگان حادثه روز چهارشنبه در دمشق تقدیر کند و اعلام کند که بحران سوریه توطئه ای است که در این کشور در حال جریان است.

•    اسرائیلی ها هم متقابلا می خواهند از منافع خود دفاع کنند و حتی می گویند که شاید بشار اسد در آخرین لحظات دست به اقدام تهورآمیزی بزند و مثلا موشک هایی را به سمت اسرائیل شلیک کند و یا اینکه با هماهنگی آمریکایی ها مدتی است که در مورد سلاح های شیمیایی سوریه بحث می کنند و اینکه این سلاح ها به حزب الله منتقل نشود. در واقع اسرائیلی ها محور تبلیغاتی جدیدی را ایجاد کرده اند.

•    از این رو من فکر می کنم تسری بحران به بیرون از مرزهای سوریه بستگی به سطح میزان تزلزلی دارد که در بدنه حکومت سوریه ایجاد شده است. یعنی اگر هنوز فرماندهی در ارتش و در سازمان امنیت بتوانند روی بدنه خود نفوذ کامل داشته باشند، ممکن است که منابع طرف هایی در منطقه مانند اسرائیل به خطر بیفتد.

•    ولی اگر این تزلزل کاملا در ساختار ارتش و سازمان امنیت رخنه کرده باشد، به اعتقاد من مسائل برون مرزی برای سوریه فعلا اتفاق نخواهد افتاد.

تبدیل فضای امنیتی به نظامی
•    ارتش سوریه از ابتدای بحران سریعا و صریحا وارد عمل شده است. علت آن این است که نیروهای امنیتی سوریه اصلا آموزش ضد شورش ندیده بودند و مقابله با شورش های خیابانی را نمی دانستند. بنابراین به جای استفاده از باتوم و گاز اشک آور از شلیک تیر مستقیم استفاده کردند و این فاجعه را پدید آوردند که در واقع خود نیز در ایجاد آن نقش بسیار موثری داشتند.

آینده بحران
•    ما اطلاعات خیلی دقیقی از ظرفیت ارتش سوریه نداریم. ارتش سوریه اعلام می کند که در مقابله با بحران موجود بیش از یک ششم توان خود را بکار نگرفته است. معمولا ارتش ها در شورش های داخلی از حداکثر نیروهای خود استفاده نمی کنند. از سوی دیگر نیروهای مخالف از هواپیما و تانک برخوردار نیستند.

•    اما مهم این است که آمریکایی ها با ابزارهایی مانند قطر، ترکیه، عربستان، پول و امکانات نظامی در حال ایجاد تغییر در سوریه هستند.

•    روسیه و چین بیشتر مواضع سیاسی اتخاذ می کنند. روسیه نتوانسته حتی یک کشتی حامل سلاح خود را دو بار به سوریه اعزام کند و موفق شود که محموله را در خاک این کشور پیاده کند.

•    کسانی که در حال فعالیت در سوریه هستند نیروهای مسلح مخالف را از مرز با ترکیه و از مرز با لبنان به درون دمشق کشانده اند. به اعتقاد من وضعیت بسیار بحرانی است. هر دو طرف، درگیرهای دمشق را درگیری سرنوشت ساز دانسته اند و حتی اگر دولت در این درگیری بتواند موفق شود اوضاع مانند سابق نخواهد بود.