دسیسه هسته‌ای فوکوشیما

فرارو- یک سال پس از زلزله ویرانگر، سونامی و فاجعه هسته ای که 11 مارس ژاپن را در نوردید، این کشور بار دیگر به یکی از حامیان انرژی هسته ای تبدیل شده است. به نظر می رسد دولت با حمایت شرکت های بزرگ انرژی ژاپن به دنبال بازگشایی ده ها راکتور هسته ای در سراسر این کشور است که در پی بحران سال گذشته به تعطیلی کشانده شدند.

به گزارش سرویس بین الملل فرارو به نقل فارن پالسی، مایکل جانسن، تحلیلگر جی پی مورگان در مقاله ای هشدار می دهد دولت ژاپن هر بار که به ساخت نیروگاه انرژی هسته ای می اندیشد باید 11 مارس 2011 را به خاطر بیاورد؛ روزی که زلزله و سونامی ناشی از آن مناطق ساحلی ژاپن را هدف قرار داد، 20 هزار نفر را به کام مرگ کشاند و راکتورهای بزرگترین تاسیسات هسته ای این کشور، نیروگاه فوکوشیما دایچی را نابود کرد.

فارن پالسی در ادامه گزارش خود می نویسد: یوشیهیکو نودا، نخست وزیر ژاپن طی ماه دسامبر، 9 ماه پس از وقوع این فاجعه به طور رسمی از پایان بحران هسته ای کشور خبر داده و اعلام کرد راکتورهای آسیب دیده نیروگاه هسته ای فوکوشیما دایچی سرد شده و به ثبات رسیده اند. طی ماه فوریه بود که تنظیم کنندگان هسته ای ژاپن به مردم اطمینان دادند که دو راکتور نیروگاه هسته ای اوهی، واقع در منطقه فوکویی قابلیت مقاومت در برابر زلزله و سومانی به بزرگی حادثه ای که بیش از 20 هزار نفر را سال گذشته در شمال شرق این کشور به کام مرگ کشید، را دارند. دولت ژاپن حتی توانست مهر تایید بین المللی را نیز دریافت کند: اواخر ماه ژانویه آژانس بین المللی انرژی اتمی کارشناسانی را راهی ژاپن کرد و این کارشناسان ارزیابی های تنظیم کنندگان هسته ای این کشور را مورد حمایت قرار دادند.

ژاپنی ها اطمینان داشتند که از تکنولوژی، تجربه و نظم لازم برای راه اندازی ایمن نیروگاه های انرژی هسته ای برخوردار هستند اما پس از چندی به قربانی این منبع مهارنشدنی الکتریسته تبدیل شدند. به نظر می رسید آنها تکنولوژی و تجربه لازم برای انجام درست چنین پروژه ای را داشتند اما فاقد نظم لازم بودند، ویژگی که ژاپنی ها عمیقاً معتقدند از آن برخوردار هستند.

بحران غیرقابل کنترل در نیروگاه فوکوشیما سوءمدیریت مقامات را برملا کرد و تنظیم کنندگان هسته ای و اعضای مجلس ژاپن هنوز هم در حال بررسی دلیل اصلی وقوع یکی از شدیدترین حوادث در تاریخ بشریت هستند. برخی کارشناسان معتقدند راکتورها به دلیل زلزله 9 ریشتری نابود شدند، پیش از آنکه سونامی ژنراتورهای پشتیبان برای سرد کردن مواد شکاف پذیر این نیروگاه را از بین ببرد. حال علامت سوال بزرگی در برابر نیرویی که به دنبال راه اندازی ده ها نیروگاه هسته ای در منطقه ای است که در معرض بروز زلزله های بعدی است.

آیا این همان مسیر بهبودی است که مردم ژاپن خواهان آن هستند؟ مطمئناً خیر. نظرسنجی ژوئن سال گذشته نشان داد 74 درصد باید انرژی هسته ای خود را به کناری نهد. مردم ژاپن در حادثه سال گذشته آسیب های بسیاری را متحمل شدند. به دلیل سطوح بالای تشعشعات رادیواکتیو در اطراف فوکوشیما حدود 100 هزار تن از ساکنین منطقه مجبور به ترک محل زندگی خود شدند و خانواده های بسیاری از هم جدا شدند. دولت دستور تخلیه ساکنان، حتی خارج از منطقه تخلیه که شعاع 20 کیلومتری اطراف نیروگاه فوکوشیما را شامل می شد را داد. زمانیکه مواد رادیواکتیو تا نزدیکی شهر توکیو سرایت کرد، برنامه هایی برای تخلیه این شهر ارائه شد؛ بزرگترین شهر جهان با بیش از 35 میلیون نفر جمعیت.

حال نخست وزیر ژاپن قصد دارد با بازدید از فوکویی، با فرماندار و دیگر مقامات محلی که در مورد امنیت انرژی هسته ای ابراز نگرانی کرده اند، دیدار کرده و پیش از رسیدن ماه های تابستان که مصرف انرژی به اوج می رسد، نظر موافق آنها با راه اندازی دوباره راکتورها را کسب کند.

از آنجایی که یک سوم برق ژاپن در این نیروگاه ها تولید می شود، این کشور مجبور بوده تولیدات خود را از طریق تاسیسات نفتی و گازی افزایش دهد و از طریق ممنوع کردن استفاده از وسایل تهویه مطبوع در تابستان و الزام شرکت ها به خاموش کردن چراغ ها در طول روز مصرف انرژی را کاهش دهد.

با وجود آنکه در طول بمباران اتمی هیروشیما و ناگازاکی در جنگ جهانی دوم توسط آمریکا ده ها هزار ژاپنی جان خود را از دست دادند، این کشور که از نظر منابع انرژی بسیار فقیر است، به دلیل قیمت بالای سوخت های فسیلی مجبور شد به انرژی هسته ای روی آورد. انرژی هسته ای که با وجود هزینه بر بودن در زمان ساخت و نصب، در زمان استفاده بسیار ارزان است، به یکی از ابزارهای رشد ژاپن تبدیل شد. این کشور توانست جایگاه دومین اقتصاد بزرگ جهان پس از آمریکا را از آن خود کند تا زمانیکه این جایگاه را به اقتصاد چین واگذار کرد.

دلیل اصلی بازگشت ژاپن به سوی تولید انرژی هسته ای پول و نبود گزینه ای بهتر است. دولت و بخش صنعت ژاپن از دهه شصت به شدت در زمینه انرژی هسته ای سرمایه گذاری کردند و طی دهه هفتاد میلادی که بحران نفت به اقتصاد وابسته به واردات انرژی ژاپن لطمه زد، ساخت نیروگاه های هسته ای در مناطق روستایی و ساحلی مانند فوکوشیما و فوکویی افزایش یافت.

پیش از حادثه فوکوشیما، شرکت های انرژی ژاپن 54 راکتور هسته ای را فعال کرده بودند که حدود 30 درصد برق مورد نیاز کشور را تامین می کرد. در سایه موفقیت صنعت هسته ای بود که دولت ژاپن تلاش چندانی برای توسعه انرژی های تجدیدپذیری مانند انرژی خورشیدی، آبی، بادی و انرژی های وابسته به حرارت زمین نکرد و انرژی تجدیدپذیر تنها یک درصد از انرژی مورد نیاز کشور را تامین می کرد.

همین ارجحیت انرژی هسته ای بود که باعث ارائه برنامه سال 2010 دولت به منظور افزودن 14 راکتور دیگر به منظور تامین حجم انرژی لازم در سال 2030 شد. پس از واقعه سال گذشته تنها دو راکتور از 54 راکتور ژاپن فعال ماندند که انتظار می رود تا اواخر آوریل فعالیت این دو راکتور هم متوقف شود. مقامات دولتی هشدار می دهند که ژاپن تابستان سال جاری با کمبود شدید انرژی روبرو خواهد شد.

البته تنها دلیل اصلی تلاش ها برای آغاز به کار دوباره نیروگاه های هسته ای ژاپن، کمبود انرژی نیست. فشارهای سیاسی بسیاری وارد می شود که شعله انرژی هسته ای در ژاپن روشن بماند. مقامات ژاپنی مجموعه نیرومندی تشکیل داده اند که اغلب از آن با عنوان «دهکده انرژی هسته ای» یاد می شود و سیاست مداران، دانشگاهیان و ماموران دولتی را در خود جای داده است.

10 شرکت منطقه ای انرژی ژاپن از روابط پرسود با وزارت اقتصاد، صنعت و تجارت این کشور بهره می برند و امتیازات انحصاری را در تولید و توزیع برق کسب کرده اند. این صنعت همچنین کمک های مالی سخاوتمندانه ای به سیاست مداران و دانشمندان هسته ای ارائه کرده است. طی سال 2009 نزدیک به 60 مدیر اجرایی شرکت تپکو، از روسا تا مدیران نیروگاه هسته ای در مجموع حدود 80 هزار دلار به حزب حاکم این کشور کمک مالی پرداخت کردند. در حال حاضر توقف روند راه اندازی دوباره نیروگاه های هسته ای ژاپن نیازمند دلیلی بیش از خطرناک بودن آن برای جان مردم است.