بررسی روند ارزش معاملات خرد بورس و فرابورس (سهام به‌علاوه حق تقدم)، شرایط رسیدن به شاخص ۲.۵میلیون واحدی را مشخص کرد. تجزیه و تحلیل این متغیر از ابتدای ۹۹ تا کنون حاکی از آن است که نمودار تغییرات آن، زیر دو سطح میانگین سالانه ۱۴۰۲ و میانگین ۴ ساله قرار گرفته است.
علاوه بر این با بررسی توزیع فراوانی ارزش معاملات خرد می‌توان گفت که عمده ماندگاری این متغیر در محدوده ۲هزار و ۷۷۵ تا ۵هزار و ۹۷۵ میلیارد تومان بوده است. از آنجا که مقدار این دو میانگین تا حدود زیادی نزدیک به هم و پایین بوده، بنابراین درصورتی که نمودار ارزش معاملات خرد پس از تقاطع با میانگین متحرک ۱۰۴ روزه بتواند از سطح میانگین سال خود که رقم ۷ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان است بگذرد، می‌توان به بازگشت به سطوح بالای شاخص کل امید داشت.
اما با توجه به وضعیت فعلی بازار، این متغیر فاصله زیادی تا رسیدن به این سطح یاد شده دارد؛ بنابراین این احتمال افزایش می‌یابد که شاخص کل در حالت عادی برای چند ماه توان رشد و بازگشت به سطوح بالای ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار واحدی را نخواهد داشت و در نتیجه بازار تمایل چندانی به تغییر روند از فاز رکودی به فاز رونق و صعودی در ماه‌های آتی را ندارد.
محمدفاضل نوربخش: دربورس اوراق‌بهادار تهران معاملات متعددی توسط بسیاری از سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی انجام می‌گیرد. این معاملات شامل سفارش‌های خرید و فروش زیاد با قیمت‌ها و حجم‌های متفاوت است که بر روی سهام مختلف شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران صورت می‌گیرد.
یکی از روش‌های انتخاب صحیح برای انتخاب موقعیت سفارش‌گذاری در سهام، استناد به حجم و ارزش معاملات انجام شده‌است.
در واقع ارزش معاملات خرد که در این گزارش به‌صورت انحصاری برای مجموع سهام و حق‌تقدم در بورس و فرابورس استخراج و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌است؛ از شاخص‌هایی است که در کنار تحلیل تکنیکال و بنیادی به تحلیلگران و فعالان بازار سهام در اتخاذ تصمیم درست‌تر در معاملات خود کمک شایانی می‌کند.
به‌عبارت دیگر درک روند تغییر این متغیر آماری که رفتار سرمایه‌گذاران را در خود نیز به‌صورت نهان تاثیر داده‌است، می‌تواند نقطه شروع یک سیگنال در روش تابلوخوانی و برآورد تغییر مسیر رونق و رکود بازار برای بازه زمانی حداقل میان‌مدت یا به‌صورت دوره‌ای به‌حساب آید.
معاملات خرد؛ در واقع همان معاملات عادی هستند که توسط سهامداران خرد انجام می‌شوند و شامل محدودیت‌های قیمتی و حجمی می‌شوند. سرمایه‌گذاران حرفه‌ای در فرآیند انتخاب بهترین سهام در بورس، از معیار معاملات خرد برای تصمیم‌گیری درست استفاده می‌کنند.
حجم و ارزش معاملات خرد در بازار سهام میزان نقدینگی روزانه در حال گردش را مشخص کرده، لذا اطلاعات مفیدی درمورد خرید و فروش سهام موردنظر به سرمایه‌گذاران ارائه می‌دهد؛ در واقع، چون در یک روز معاملاتی هر نماد با قیمت‌ها و حجم‌های متفاوتی به‌فروش می‌رسد، توجه به همین اطلاعات بسیار کمک‌حال تحلیلگران خواهد بود.
لازم به ذکر است که ارزش معاملات خرد بورس برابر با جمع ارزش تمام معاملات انجام‌شده روی سهام شرکت‌های حاضر در بازار بورس است. با کسر مقدار معاملات بلوکی از مقدار ارزش کل معاملات، ارزش معاملات خرد به‌دست می‌آید.
به این ترتیب تحلیل بازار با استفاده از ارزش معاملات خرد به یکی از ابزار‌های قابل‌اعتماد جهت پیش‌بینی شرایط بازار سهام بدل شده‌است، به‌طوری‌که یکی از ساده‌ترین و در عین‌حال مهم‌ترین داده‌های موثر و مفهومی است که می‌تواند در نوع و میزان ورود پول حقیقی نیز موثر واقع شود. هنگامی که ارزش معاملات خرد بازار افزایش چشمگیری داشته‌باشد یا بر مدار صعود قرار بگیرد، این سیگنال را به معامله‌گران و تحلیلگران می‌دهد که بازار احتمالا در حال خروج از حالت رکودی است.
این اتفاق اگر در فاز‌اصلاحی بازار رخ دهد می‌توان این احتمال را داد که بازار در انتهای فاز‌اصلاحی خود است و به‌زودی روند تغییر خواهد کرد. با توجه به موارد گفته شده ارتباطی میان ارزش معاملات خرد با خالص تغییر مالکیت نیز وجود دارد، به‌طوری‌که برای تعیین میزان ورود و خروج پول به بازار بدون محاسبه خالص تغییر مالکیت می‌توان از طریق میزان تغییرات ارزش معاملات خرد مسیر جریان پول را تخمین زد.
اگر ارزش معاملات خرد نسبت به میانگین یک ماه اخیر خودش رشد خوبی داشته‌باشد و این رشد حداقل برای ۳روز معاملاتی اخیر ادامه‌دار باشد، می‌توان این‌گونه برداشت کرد که بازار سهام مورد استقبال سرمایه‌گذاران قرارگرفته و نقدینگی جدیدی وارد بازار شده‌است، بنابراین با بررسی دقیق روند این متغیر آماری، ارزش معاملات خرد، می‌تواند نشانه‌ای از انتهای روند نزولی یا انتهای روند صعودی باشد.
به بیان دیگر رشد میانگین ماهانه و تداوم این تغییرات در بازه ۳ الی ۵ روزه، بیانگر بازگشت رونق به معاملات و رشد بازار و قیمت سهام است. همچنین در مقابل با افت میانگین ارزش معاملات خرد و قرارگرفتن مقادیر به‌روز در زیر حد میانگین، نشان از رکود و ماندگاری آن برای مدتی در بازار دارد.
داده‌های مورد بررسی، آمار ارزش معاملات خرد بورس و فرابورس برای سهام و حق‌تقدم است که در بازه زمانی ابتدای ۱۳۹۹ تاکنون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌است.
این مجموعه داده‌ها با جامعه ۸۷۳ عددی که کمی و با مقیاس فاصله‌ای نسبی هستند به دو قسمت ابتدای ۱۳۹۹ تا ابتدای ۱۴۰۲ و از شروع ۱۴۰۲ تاکنون جدا شده و با دو میانگین کل و میانگین سال به‌ترتیب برای دو بازه تقسیم‌شده در نمودار نمایش داده شده‌است که با خطای حداقلی نزدیک به‌هم بوده و نشان از قوی‌بودن این سطح و خط حساس روانی برای روند صعودی مقاومت و روند نزولی حمایت به‌حساب می‌آید.
حال با نرمال‌سازی این مجموعه داده‌ها درمی یابیم که هر دو مجموعه کلی و سالانه دارای عدم‌توزیع نرمال بوده و نمودار مربوطه دارای چوله به راست است.
دو معیار کشیدگی و چولگی در داده‌ها در تشخیص نرمال‌بودن توزیع احتمالی داده‌ها، اهمیت زیادی دارد. چولگی به میزان عدم‌تقارن منحنی فراوانی داده‌ها نسبت به منحنی فراوانی توزیع نرمال استاندارد گفته می‌شود.
لازم به ذکر است که skewness همراه با کشیدگی یا kurtosis برای قضاوت بهتر در مورد احتمال وقوع رویداد‌ها استفاده می‌شود. سرمایه‌گذاران هنگام قضاوت درباره توزیع بازده به چولگی توجه می‌کنند، زیرا این توزیع، مانند کشش یا kurtosis، به‌جای تمرکز صرف بر میانگین، نقاط دور مجموعه داده را درنظر می‌گیرد.
سرمایه‌گذاران کوتاه مدت و میان‌مدت به‌ویژه باید به این داده‌ها توجه کنند، زیرا احتمال کمتری دارد که موقعیتی را به اندازه‌ای طولانی حفظ کنند تا مطمئن باشند که میانگین به خودی خود جواب می‌دهد، یعنی با توجه به چولگی مثبت داده‌های ارزش معاملات خرد سرمایه‌گذاران باید دقت کنند که کدام مقادیر از ارزش معاملات خرد پس از کلاس‌بندی با میزان فراوانی آن‌ها در کدام بخش نمودار قرار می‌گیرند، از این‌رو با توجه به نمودار‌های فراوانی و نرمال داده‌ها درمی‌یابیم که عمده توان و پتانسیل فرکانس تغییرات ارزش معاملات خرد بازار سهام با توجه به آمار گذشته‌نگر ۳۰۲۴میلیارد‌تومان تا ۵۱۲۴میلیارد‌تومان برای کل بازه زمانی ابتدای ۹۹ تاکنون است.
حال این توزیع برای سال۱۴۰۲ به‌دلیل نوسانات بالای ارزش، دارای کلاس بزرگتری از ۲۷۷۵میلیارد‌تومان تا ۵۹۷۵میلیارد‌تومان است. با دقت بر این بازه و میانگین‌گیری از مقادیر حداکثری دسته، می‌توان دریافت که سقف ارزش معاملات خرد بازار که بیانگر بهبود معاملات و پالس مثبت و همچنین برآیند عملکرد روزانه مثبت برای کلیت بازار است حدود ۵۵۰۰میلیارد‌تومان است.
به تعبیری نیز می‌توان گفت که عبور ارزش معاملات به بالای این مقدار، بیانگر قرارگرفتن بازار در فاز‌مثبت یا رفتن بازار به سمت اشباع خرید است، در مقابل نیز نوسان در محدوده ۲۷۰۰میلیارد‌تومان تا ۳۱۰۰میلیارد‌تومان نشان از تعادل نسبی و روندی نسبتا متعادل است. به این ترتیب با توجه به نمودار سه متغیر دیگر با عناوین میانگین متحرک ۱۰۴ روزه، میانگین سال و میانگین کل بازه زمانی موردنظر در کنار توزیع فراوانی ارزش معاملات خرد تعبیری دیگر را نشان می‌دهد.
انتخاب میانگین متحرک ۱۰۴روزه برای حذف داده‌های پرت و لگ‌دار سال۱۳۹۹ و همچنین بررسی تغییرات ۳ تا ۴ ماه معاملاتی است. دو میانگین دیگر برای نشان‌دادن موقعیت روند ارزش معاملات خرد بازار سهام برای دو بازه زمانی کلی و ابتدای سال۱۴۰۲ تاکنون است.
به این ترتیب با توجه به نمودار می‌توان این‌گونه گفت که در موقعیت‌هایی که میانگین متحرک نمودار روند ارزش معاملات خرد را از سمت بالا قطع می‌کند، بازار تغییر جهت می‌دهد و با رونق معاملات روبه‌رو می‌شود، در مقابل نیز مواقعی که MA (۱۰۴) نمودار یادشده را از سمت پایین قطع می‌کند نیز بیانگر تغییر روند از رونق به سمت بازاری رکودی است.
حال با چنین اوصافی می‌بینیم که در موقعیت فعلی ارزش معاملات خرد و میانگین متحرک تقاطع از سمت بالا رخ‌داده و تغییرات ارزش معاملات خرد نیز ۴ روز معاملاتی در هفته گذشته مثبت و افزایشی بود و اکنون نیز به محدوده ۵هزار میلیارد‌تومانی نیز رسیده که در موقعیت فعلی مجددا با کاهش و افت شدید ارزش معاملات خرد و بازگشت به محدوده ۳۷۰۰ میلیارد‌تومان روبه‌رو شد.
به این ترتیب می‌توان این احتمال را داد که بازار تمایل چندانی به تغییر روند از فاز‌رکودی به فاز‌رونق و صعودی میان‌مدتی را ندارد. حال نیز سناریوی دیگری وجود دارد.
از آنجا‌که میانگین ارزش معاملات خرد در دو بازه زمانی ابتدای ۹۹ تاکنون و تنها ۱۴۰۲ تا حدود زیادی نزدیک به‌هم بوده و در محدوده ۷۵۰۰میلیارد‌تومان است لذا درصورتی‌که نمودار ارزش معاملات خرد پس از تقاطع با میانگین متحرک بتواند از سطح میانگین سال خود که رقم ۷۵۰۰میلیارد‌تومان است بگذرد، می‌توان امید به بازگشت به سطوح بالای شاخص‌کل را داشت، اما با توجه به وضعیت فعلی بازار فاصله زیادی تا رسیدن به سطح یادشده وجود دارد، لذا این احتمال افزایش می‌یابد که بازار در حالت عادی برای چند ماه توان رشد و بازگشت به سطوح بالای ۲میلیون و ۵۰۰هزار‌واحدی را نخواهد داشت.