در ماه‌های اخیر با ادامه روند همه گیری و محدودیت‌های ناشی از آن زندگی زنان و مردان بسیاری در نقاط مختلف جهان دستخوش تغییرات گسترده‌ای شده است؛ تغییراتی که زندگی اجتماعی را در عرصه‌های گوناگون متحول کرده است. از جمله تاثیرات گریزناپذیر این پاندمی می‌توان به تقسیم بندی اجباری سبک زندگی افراد به پیش و پس از شیوع ویروس کرونا اشاره کرد. این تغییرات اجتماعی و اقتصادی، گروه‌های در حاشیه و مورد تبعیض و طبقات محروم را با تغییرات عمیق تری روبه رو کرده است. بی کاری و ازدست دادن جایگاه شغلی یکی از این آسیب هاست. آسیبی که در بخش‌های مختلف اقتصاد زنان و مردان بسیاری را به ناچار خانه نشین کرده است. اما آمار‌ها نشان از این واقعیت دارد که اجبار‌های اجتماعی و خانوادگی باعث شده تا بسیاری از زنان برای رسیدگی به امور آموزشی و پرورشی فرزندانشان تصمیم به ترک محیط کار بگیرند.
شرایط و موقعیت اجتماعی زنان در نتیجه آسیب‌های اجتماعی و تبعیض جنسیتی در محیط کار و خانواده دچار تنزل و صدمه شده است. این آسیب تا اندازه‌ای است که حقوق و جایگاه اجتماعی و اقتصادی آن‌ها تنزل یافته و با تحت فشار قراردادن زنان، جایگاه و منزلت اجتماعی آن‌ها را دستخوش تغییرات منفی و ناخواسته کرده است. در دوران همه گیری کووید ۱۹، با تغییر سیستم آموزش از حالت حضوری به مجازی مسئولیت زنان نسبت به خانواده و فرزندان به صورت مضاعف و ناعادلانه افزایش پیدا کرده و مانعی جدی بر سر راه اشتغال زنان است.
البته باید اشاره کرد که عوامل بازدارنده‌ای همچون مسئولیت تمام و کمال نگهداری از فرزندان، نرخ دستمزد نابرابر با مردان و مواردی از این دست موانع جدیدی بر سر راه اشتغال زنان نیستند. اما در دوران کرونا آموزش در منزل و تعدیل گسترده نیروی کار در بخش خصوصی و دولتی بار دیگر جایگاه اجتماعی زنان را هدف قرار داد و موانع را آشکارتر کرد. در همین رابطه در نتیجه دستمزد پایین‌تر زنان به نسبت مردان یا به دلیل نبود قدرت چانه زنی با کارفرمایان، زنان در رتبه اول برای حذف از محیط کار و مراقبت تمام وقت از فرزندان هستند. نتایج یک پیمایش دربرگیرنده این نکته است که در شرایطی که فرزندان به مدرسه و مهد کودک نمی‌روند از هر چهار زن شاغل یک زن کار خود را برای نگهداری از فرزندان رها کرده است، این ترک اجباری محیط کار زمانی تشدید شده که زنان به دلیل دستمزد پایین‌تر ناچار به استعفا می‌شوند.
در گزارش تازه منتشرشده از زنان در سال ۲۰۲۰ نتایج بیانگر این واقعیت است که تبعیض جنسیتی در محیط اجتماعی و خانوادگی همچنان در حوزه‌های مختلف میان زنان و مردان مشاهده می‌شود. به عنوان مثال ۵۰ درصد زنان و مردان مورد بررسی در ۷۵ کشور، رهبران سیاسی مرد را برتر از زنان می‌دانند و بیش از ۴۰ درصد معتقدند مردان در تجارت بهتر و تواناتر از زنان هستند. آنچه از نتایج برخی تحقیقات تازه منتشرشده به دست آمده نشان دهنده این واقعیت است که موفقیت و پیشرفت‌های زنان متوقف شده و حتی شروع به عقب نشینی کرده است. از زمان گزارش شیوع بیماری کرونا در ایالات متحده، بیش از ۲.۳ میلیون زن از نیروی کار خارج شده اند. در نتیجه نیروی کار زنان به ۵۷ درصد (کمترین میزان اشتغال در ۳۳ سال گذشته) رسید.
نباید تسلیم وضعیت بشویم
در شرایط کنونی که جوامع با چالش‌های اقتصادی بسیاری مواجه هستند، نباید گزینه حذف زنان از محیط کار تنها راه و آسان‌ترین راه باشد، بلکه می‌توان این همه گیری و تغییر شیوه کار و زندگی را به عنوان فرصتی دید که بتوان موانع اشتغال زنان (نگهداری تمام وقت از فرزندان، دستمزد نابرابر، ساعات کاری نامتناسب) را در سایه قوانین و مقررات جدید مربوط به دورکاری تنظیم کرد.
همه گیری کرونا بسیاری از موانع اشتغال زنان را در کانون توجهات قرار داده و کارفرمایان را ناچار به درک این نکته کرده است که برای از دست ندادن بخش قابل توجهی از نیروی کار باارزش ناچار به بازنگری شرایط اشتغال زنان و تغییر در مقررات و محیط کار و یافتن راهکار‌های جایگزین هستند. برخی از راهکار‌ها و انتخاب‌هایی که به زنان داده می‌شود به طور چشمگیری در کاهش موانع اشتغالشان موثر است. در چنین موقعیتی باید تهدید حذف زنان را به فرصتی برای ایجاد تغییر متناسب با شرایط کار زنان تبدیل کنیم.
موسسات آموزش عالی یکی از بستر‌های مناسب ایجاد فرصت در زمینه ارتقای مهارت‌ها و تحصیلات زنان در راستای دستیابی به فرصت‌های شغلی برابر و متناسب هستند. در شرایط موجود که آموزش مجازی نقش اصلی را ایفا می‌کند، همراهی و فراهم کردن شرایط متناسب آموزش برای زنان بیش از هر زمان دیگری امکان پذیر است تا از این طریق نه فقط مهارت‌ها و دانش خود را ارتقا دهند بلکه فرصت دستیابی به جایگاه شغلی برابر با مردان و توان چانه زنی با صاحبان مشاغل را به دست آورند.
هموارکردن مسیر اشتغال زنان صاحب فرزند
در ایالات متحده مراقبت از کودکان برای برخی از خانواده‌ها هزینه‌های سنگینی به همراه دارد. در دوران قرنطینه و پساقرنطینه به دلیل ادامه دارشدن آموزش مجازی در منزل و نبود سیستم‌های حمایتی از مادران شاغل، زنان برای انجام مسئولیت شغلی با مشکلات بسیاری مواجه شده و به بیانی دیگر هزینه‌های مادی و معنوی بسیاری را متقبل شده اند. مشکلاتی از این دست این پرسش را مطرح کرد که آیا ساعات اداری با ساعات مدارس و مهدکودک‌ها همخوانی دارد؟ یا در نبود سیستم‌های پشتیبانی و حمایتی از مادران برای مراقبت از فرزندان چه راهکار‌هایی وجود دارد؟ در چنین موقعیت‌های حساسی که جامعه با بحران‌هایی این چنینی مواجه می‌شود می‌توان با کمک رسانه‌ها و فعالانه این حوزه نقادانه گفتمان مسلط موجود را بازنگری کرد و تغییرات لازم را در جهت ایجاد سیستم مراقبتی متناسب با زنان شاغل را از طریق نهاد‌های واسط اعمال کرد.
ساعات کاری منعطف
در جهت حفظ فاصله گذاری فیزیکی و رعایت پروتکل‌های بهداشتی، کارفرمایان بسیاری گزینه دورکاری را در دستور کار خود قرار داده اند. این روش برای بسیاری از مادران شاغل گزینه بسیار مناسبی برای انجام هم زمان مسئولیت‌های مربوط به فرزندان و وظایف شغلی محسوب می‌شود و حتی باعث افزایش رضایت شغلی برخی از آنان شده است.
همه گیری کووید ۱۹ تاثیر مخربی بر زندگی حرفه‌ای و خانوادگی زنان داشته است. اکنون زمان آن است که زنان سراسر جهان با الهام از تاریخ پرفرازونشیب جنبش‌های حقوق زنان، امیدوار به تغییر باشند و تهدیدی را که در نتیجه همه گیری کرونا ایجاد شده به فرصتی برای بازنگری شرایط اشتغال زنان به خصوص مادران شاغل تبدیل کنند. فراموش نکنید که دختران سراسر جهان نظاره گر مادرانشان و زنان دیگر هستند.
منبع: روزنامه شرق
مترجم: زهرا پورنعمت