برابر ماده ۹۹۷ قانون مدنی هر کس باید دارای نام خانوادگی باشد. در این میان برخی نام‌های خانوادگی بیشتر از باقی نام‌ها تکرار شده‌اند.
به گزارش ایسنا به نقل از سازمان ثبت احوال کشور، نام‌های خانوادگی محمدی، حسینی، احمدی، رضائی، مرادی، حیدری، کریمی، موسوی، جعفری و قاسمی دارای بیشترین فراوانی در کشور هستند.
براساس این گزارش برابر ماده ۴۱ قانون ثبت احوال نام خانوادگی فرزند همان نام خانوادگی پدر است و دارنده حق تقدم نام خانوادگی کسی است که برای اولین بار در قلمرو هر اداره ثبت احوال مستقل نام خانوادگی خاصی به نام او ثبت و مختص او شناخته شده باشد همچنین حق تقدم نام خانوادگی پس از فوت دارندگان آن به ورثه قانونی او منتقل می‌شود، دارنده حق تقدم نام خانوادگی یا وارث قانونی او می‌توانند اجازه استفاده از نام خانوادگی خود را به اشخاص دیگر مشروط به آنکه محل صدور شناسنامه آنان یکی باشد، بدهند.
افرادی که می‌توانند برای تغییر نام خانوادگی اقدام کنند عبارتند از:
۱- نام خانوادگی آن‌ها بیش از دو کلمه و یا بیش از یک کلمه و یک حرف یا عدد یا پسوند و یا بطور مطلق یا مضاف نام محل باشد. مانند دو اصل تهرانی، علی نژاد مطلق، عدنان تکان تپه تهرانی، آحسینی پور، طباطبائی ط..
۲- نام خانوادگی از واژه‌های مستهجن و ناپسند ترکیب شده باشد. مانند گدا پور، پدر سوخته، لش.
۳- نام خانوادگی از واژه‌های خارجی باشد. مانند علی اف برای ایرانیان غیر مهاجر یا آراکلیان برای مسلمانان.
۴- نام خانوادگی‌های مذموم که مغایر ارزش‌های فرهنگ اسلامی باشد.
۵- اسامی محل بطور مطلق و مضاف مانند کرجی، افخمی تبریزی.
تبصره۱: حذف نام محل از نام خانوادگی اشخاص بدون رعایت مقررات مربوط به دارنده حق تقدم نام خانوادگی انجام خواهد شد. مانند حسینی شیرازی به حسینی یا اکبری علی آبادی به اکبری.
تبصره ۲: حذف نام ایلات و عشایر و حِرف و مشاغل از نام خانوادگی اشخاص بدون رعایت مقررات دارنده حق تقدم نیز انجام خواهد شد مانند کوراوند به رسولی و محمدی نقاش به محمدی
۶- واژه‌هایی که از القاب و اسامی مربوط به عناوین علمی اعم از درجات و مؤسسات علمی مانند دکتر، دانشگاه و یا مناصب دولتی از لشکری و کشوری بصورت مطلق باشد مانند سرهنگ، شهردار.
۷- استفاده از نام خانوادگی همسر برای زوجه تا زمانی که در قید زوجیت است با ارائه اجازه نامه از شوهر بدون رعایت حق تقدم بلامانع است ودر صورت وقوع طلاق با اعتراض زوج سند سجلی و شناسنامه زوجه به نام خانوادگی اولیه برگشت داده می‌شود همچنین پس از فوت همسر تا زمانی‌که زوجه شوهر دیگری اختیار نکرده باشد کماکان می‌تواند از نام خانوادگی همسر متوفایش استفاده کند یا به نام خانوادگی اولیه خود برگردد.
۸- در صورتی‌که نام خانوادگی پدری تغییر یابد، تغییر نام خانوادگی فرزندان کمتر از ۱۸ سال با درخواست کتبی پدر و تغییر نام خانوادگی فرزندان کبیر وی بدون رعایت حق تقدم و با ارائه اجازه‌نامه از پدر ممکن خواهد بود.
۹- هرگاه پدری نام خانوادگی خود را تغییر دهد و فوت کند هر یک از فرزندان متوفی می‌توانند برابر تبصره ماده ۴۱ قانون ثبت احوال نام خانوادگی خود را به نام خانوادگی پدر تغییر دهند.
چه افرادی می‌توانند در خواست تغییر نام خانوادگی کنند؟
شخصی که می‌خواهد نسبت به تغییر نام‌خانوادگی خود در صورت امکان، اقدام کند باید ۱۸ سال به بالا باشد یا اگر کمتر از ۱۸ سال دارد دارای حکم رشد باشد همچنین پدر یا جد پدری با ارائه شناسنامه خود جهت فرزندان کمتر از ۱۸ سال در صورتی‌که نام خانوادگی پدر تغییر کرده باشد و قیم یا وصی برای اطفال تحت سرپرستی خود با ارائه مدارک مستند که سمت او احراز شده باشد، می‌توانند نسبت به این موضوع اقدام کنند.