ایکنا نوشت:
حجت‌الاسلام و المسلمین حسن پویا، عضو هیئت‌علمی پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی در پاسخ به این پرسش که جایگاه مسجد در صدر اسلام چگونه بوده است؟ گفت: پیامبر اکرم(ص) بعد از اینکه در مکه مکرمه اعتراضاتی را انجام دادند که نمی‌خواهیم به آنها بپردازیم و به مدینه هجرت کردند، در پی تفاهمی که با مردم این شهر کردند، به یثرب می‌رسند و آنجا بعد از آن به مدینه‌النبی یا مدنیه‌النور نامیده می‌شود. پس از استقرار ایشان اولین بار دستور ساخت مسجد را به عنوان محل تجمع مسلمانان صادر می‌کنند.
پویا ادامه داد: مسجد در صدر اسلام محل اجتماع، گفت‌وگو و عبادت بوده و منحصرا اولین پایگاه مسلمانان همین مسجد بوده و در مقابل این مسجد وقتی منافقین مسجدی می‌سازند تا پایگاهی در مقابل پیامبر ساخته شود و سازماندهی صورت گیرد آیات «لَا تَقُمْ فِيهِ أَبَدًا لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوَى مِنْ أَوَّلِ يَوْمٍ أَحَقُّ أَنْ تَقُومَ فِيهِ فِيهِ رِجَالٌ يُحِبُّونَ أَنْ يَتَطَهَّرُوا وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرِينَ: هرگز در آن جا مايست چرا كه مسجدى كه از روز نخستين بر پايه تقوا بنا شده سزاوارتر است كه در آن [به نماز] ايستى [و] در آن مردانىاند كه دوست دارند خود را پاك سازند و خدا كسانى را كه خواهان پاكى‌اند دوست مى‌دارد» (توبه، ۱۰۸) نازل می‌شود که در خصوص مسجد است و بر اساس این آیات مسجدی برای عبادت و مسلمانان شایسته است که پایه و بنیان آن تقوا باشد.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا مساجد در صدر اسلام تنها برای عبادت بود؟ گفت: مسجد محل و مکانی بوده برای فعالیت‌های مختلف از جمله اعزام نیرو فراخوان و دعوت مردم ایجاد همبستگی میان مردم، حتی می‌دانید در زمان خلافت امام علی(ع) محل قضاوت هم بوده است.
عضو هیئت‌علمی پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی تصریح کرد: این به آن خاطر است که در صدر اسلام جایگاه دیگری برای مسلمانان نبوده و طبیعی است که با توسعه کشورهای اسلامی مسجد نتواند جوابگوی همه این درخواست‌ها باشد، اما در صدر اسلام این چنین بوده و پیامبر(ص) وقتی می‌خواستند نیروها را تجمیع کنند، از مسجد استفاده می‌کردند و اذان را برای این کار مورد استفاده قرار میگرفت.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا مخالفان و منتقدین هم می‌توانستند در مسجد صدر اسلام حاضر شوند؟ گفت: چون مسجد نماد بسیار شاخص و روشن مسلمانان معترض بوده، لذا طبیعی است که حضور و توجه آنها بیشتر به مسجد بوده است.
وی افزود: روایاتی به این مضمون که کسانی که مسجد نیایند منافق هستند، نشان‌دهنده حساسیت مسجد بوده، اما مناظرات در مسجد صورت می‌گرفته و اگر کسی مخالف بوده و نظر اعتراضی داشته، بیان می‌کرده است و در زمان خلفا نیز چنین بود و اگر کسی اعتراض و انتقادی داشته است در مسجد حضور پیدا کرده و آن را بیان می‌کرده است.
پویا تصریح کرد: این طور نبوده است که درب مسجد را به روی افراد ببندند و بستن در مسجد جایز نیست و آن هم از این روست که باز بودن مسجد به این خاطر است که همه امور در آن رتق و فتق شود و همه حضور یابند و اگر کسی سوال و انتقادی دارد بتواند در مسجد حضور یابد و اگر سخنی حرفی از پیامبر(ص) و ائمه(ع) نقل شده برای ترغیب بیشتر در حضور مسجد و حفظ این پایگاه بزرگ اسلام بوده است.
عضو هیئت‌علمی پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی در پاسخ به این پرسش که آیا از اینکه مسجد مرکزی برای سیاسی بوده می‌توان آن را نمونه‌ای از جامعه آزاد صدر اسلام بدانیم و اینکه مسجد در انحصار حکومت نیست؟ گفت: قطعا این طور است، مسجد می‌تواند به صورت کوچک نمونه‌ای از جامعه اسلام باشد، ما مساجد مختلفی در تاریخ اسلام داریم، اما در هر حال خانه به عنوان خانه خدا مطرح است که یعنی خانه مردم و همه مردم می‌توانند در آن حضور یابند و کسی نمی‌تواند اشخاص و گروه‌هایی را در مسجد منع کند و بگوید در مسجد حاضر نشوید و این حضور را برای گروه‌های خاصی منحصر کند.
وی تصریح کرد: همه می‌توانند به مسجد رفت و آمد کنند، اما باید آداب این حضور رعایت شده و احترام مسجد باید در نظر گرفته شود و نباید برای مثال در این مکان کنسرت برگزار کرد و هر جایی احترام و خصوصیات خاصی دارد که باید رعایت شود، اما نباید منعی برای حضور افراد در مسجد ایجاد کرد. الان مساجد ما در سرتاسر دنیا حالت خاص مختص عبادی یافته حتی در کشورهای اهل سنت این را می بینیم که ۵ موعد نمازی خوانده می‌شود.
عضو هیئت‌علمی پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی در پاسخ به این پرسش که با توجه به اینکه جهان اسلام امروز شاهد مساجد مذهبی است و برخی از مساجد مختص شیعه و یا اهل سنت هستند، آیا این سازگار با مساجد صدر اسلام است؟ گفت: متاسفانه در اسلام چنین مساجدی وجود ندارد و شاید این پایه‌گذاری به دوران اموی عباسی باز گردد. ما در روایات می‌بینیم که برای مثال امام باقر(ع) می‌فرمایند که با آنها نماز بگذارید، تشییع جنازه‌شان شرکت کنید و... و این به خاطر آن است که این مسئله پیش نیاید که مذاهب و مسلمانان از هم جدا شوند. مسلمانان نباید به هیچ بهانه‌ای از هم جدا شوند تا چه رسد به عقاید مذهبی، همه مسلمانیم و به یک قبله نماز می‌‍خوانیم و ترغیب اهل‌بیت(ع) نیز در این راستاست که مسلمانان متحد باشند و تفرقه‌ای وجود نداشته باشد اما مع الاسف در دنیای اسلام دست‌هایی در کار است که فرق اسلامی را از هم جدا کند و این به مساجد هم کشیده شده است که مایه تاسف و مغایر با رویه پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) است.