دکتر عباس قنبری عدیوی*؛ هر سال با شعار نوروزی و رهنمود اساسی رهبر معظم انقلاب اسلامی تاکید بر مسایل و چالش‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آغاز می‌شود. بنا به همین روند، سال جاری که به فصل آخر خود رسیده است با مساله «اقتصاد» همراه شده است. کلید واژه این پیام توجّه به مساله مهم اشتغال و تولید است که یک مساله و پدیده جهانی قلمداد می‌شود و بخوبی نمایان است که این مساله با تولید ملی، اعتماد به نیروی جوان، مهارت و تخصص، دانش و ثروت پیوستگی دارد.
از طرف دیگر اشتغال و تولید با رشد علمی و فناوری، پیشرفت و توسعه‌ی همه جانبه سیاسی، اجتماعی، فرهنگی کشور پیوند دارد و تحقق این اندیشه‌ها تابع وضعیت اقتصادی پویا، پایدار، دارای امنیت و کارآمد است. هر گاه در عرصه‌ی فعالیّت‌های اقتصادی رقابت وجود داشته باشد، باید به سوی توانمند سازی اقتصادی دولتی و نهاد‌های وابسته حرکت کرد که در این صورت «اقتصاد مقاومتی» نمایان می‌شود.
این نوع از اقتصاد مقابل «اقتصاد مصرفی وابسته» قرار دارد. همان چیزی که مورد توجه مقام معظم رهبری، رییس محترم جمهوری و مسوولان کشوری است. از دیدگاه دیگر نیز می‌توان گفت: اقتصاد مقاومتی نوعی از دفاع یا پدافند غیر عامل است که عبور موفق از بحران‌ها و شرایط سخت گذر منطقه‌ای و جهانی را نوید داده و مسیر را برای جهش خردمندانه و حرکت‌های مبتنی بر برنامه ریزی کلان ملی و چشم انداز تعیین شده مهیا می‌سازد. این امر مستلزم داشتن برنامه‌های متکی بر سند‌های راهبردی در بخش‌های آموزشی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی در همه‌ی حوزه‌ها است.
از این جمله دانشگاه و عوامل موثری، چون دانشجویان در این حوزه به عنوان سرمایه ارزنده و کلان ملی نقش اساسی و مهَمی دارند. بر این اساس و به منظور نیل به دستاورد‌های کلان ملی در عرصه رقابت بین المللی و رهیافت دست یابی به دانشگاه‌هایی که بتوانند علم را به ثروت تبدیل کنند؛ باید برای جمعیت چهارو نیم میلیون نفری دانشگاهی و به طور خاص در بخش دانشجویی دانشگاه راه کارها، ارکان، شاخص‌ها و بنیان برنامه ریزی اقتصاد مقاومتی را تهیه و تدوین کنیم.
به یقین این برنامه ریزی تابع یک حرکت منسجم و هدفمند همراه با دغدغه عمومی همه‌ی عوامل سازمانی در دولت، نهاد‌های عمومی، خانواده و در حوزه عمل، دانشگاه است. خوش بختانه شاهد رویکرد مثبت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به این شعار و اندیشه اساسی هستیم و حمایت مسوولان حوزه‌های ستادی و صف از این باور موجب تسریع امور شده و از این پس هم بیش‌تر پشتیبانی و عملیاتی خواهد شد.
به یقین در دانشگاه ها، نگاه مثبت مسوولان و استادان، با برنامه ریزی و حمایت از اجرایی شدن این بینش، سودمند و موثر خواهد بود. با این همه باید گفت که عنصر اساسی در این گردونه کارا و پویا، خود دانشجوست. دانشجویان می‌توانند با هوشمندی و آگاهی مبتنی بر خردورزی و هوشیاری در این سیاست کلان نقش آفرین باشند.
برای تحقق این اندیشه و آرمان مهمّ، در وهله نخست نقش دانشجویان را در اقتصاد مقاومتی و سپس پیوند آن را با مبحث فراملی تولید و اشتغال بررسی می‌کنیم.
الف) نقش دانشجویان در اقتصاد مقاومتی
فهم مشترک جامعه دانشجویی از فضای موجود جامعه ملی و جهانی و ادراک وضعیت مطلوب برای مقاوم سازی نهاد اجتماعی دانشجویان (تقویت اندیشه نظری اقتصاد مقاومتی در دانشگاه‌ها ضروری است).
برنامه ریزی برای اقتصاد دانشجویی و توجّه به عناصِر کارآفرین، کارساز و کارآمد در جریان پویا سازی جامعه (نه انقباض اقتصادی که سبب ریاضت اقتصادی شود).
اصلاح الگوی مصرف که یک حرکت چند وجهی فرهنگی و اجتماعی است و از عزم ملی و اراده‌ی فردی برای رسیدن به آموزه‌های خِبرگان و نخبگان جامعه دانشوران ایران اسلامی خبر می‌دهد.
توجه به شعار «اقتصاد فرهنگی و فرهنگ اقتصادی» که سبب تقویت آموزش فرهنگی اقتصاد مقاومتی می‌شود و مدیریت بهینه مصرف را بهتر از گذشته تقویت می‌کند.
ترویج فرهنگ حمایت از تولید داخلی و دفاع از کالا‌های فرهنگی و مصرفی تولید ایرانی و ارایه الگوی متعادل در مصرف منطقی و کاهش وابستگی ها.
ترویج و تولید دانش بومی و توسعه‌ی آموزه‌های فرهنگی و دینی.
ترویج فرهنگ خودباوری، داشتن برنامه و انگیزه از سوی دانشجویان به عنوان عنصر پویا و تحول خواه حوزه‌ی علمی و اقتصاد مقاومتی در دانشگاه به عنوان یک سازمان یادگیرنده.
استفاده از آموزه‌های دینی_اخلاقی مبتنی بر باور‌های مصرف بهینه در حوزه‌های مختلف (درست مصرف کردن، پرهیز از اسراف، ترویج فرهنگ قناعت با رویکرد درست مصرف کردن و کاهش مصرف انرژی و منابع در معرض خطر، برای بهبود بهره وری در امور مختلف).
کمک به اجرای سیاست‌های دولت با همراهی و هم سویی با مسوولان که منجر به هماهنگی، همدلی و همزبانی بیش‌تر و ماناتری می‌شود.
ارتقاء دانش و بینش فردی و گروهی برای مقابله با تبلیغات منفی و روانی داخلی و خارجی که به دنبال تضعیف دولت خدمتگزار، تخریب روحیه ملت و القاء «نتوانستن» هستند.
ترغیب آحاد جامعه به حمایت از تولید با کیفیت داخلی و پرهیز از مُدگرایی (این حرکت عمومی و بسیج همگانی اراده فردی می‌خواهد هرکسی باید از خودش شروع کند تا به فرهنگ عمومی مبتنی بر پیشینه تاریخی-اجتماعی ملت ما نزدیک‌تر شود. دانشگاه بهترین کانون فرهنگ سازی و توسعه منش‌ها و کنش‌های عمیق ملی است).
گسترش فرهنگ بسیج عمومی برای افزایش صبر و مقاومت (ملت اسلامی ما در دوران دفاع مقدس، سازندگی و عرصه‌های مهم دیگر در چهار دهه عمر انقلاب اسلامی این روحیه را با موفقیت آزموده است. این الگوی جهانی باید به نسل‌های امروز و فردای ایران عزیز انتقال یابد).
ایجاد گروه‌های علمی کوچک دانشجویی برای توسعه تحقیق و ترویج دستاورد‌های خود به جامعه‌ی دانشجویی در قالب گروه‌های اقتصادی دانش بنیان.
ب) دانشجویان و مبحث تولید و اشتغال
۱- اگر چه وظیفه دانشجو در دوران تحصیلی، کسب دانش و مهارت، توانمندی حضور در عرصه‌های آینده کشور است؛ می‌تواند با تکیه بر شایستگی‌ها و خلاقیت‌های مهمّ خود، برای حضور در عرصه‌های کار و تولید برنامه ریزی نماید.
۲- بی گمان تولید، محصول و نتیجه اشتغال است و دانشجویان در حوزه‌های مختلف علوم پایه، فنی-مهندسی، علوم انسانی و ... می‌توانند ساخته‌ها و تولید‌های خود را با رویکرد بهره مندی از فناوری و دانش نوین، تولید و به بازار عرضه نمایند.
۳- محصول سالم، با دوام، ارزان، باکیفیت و تولید داخلی به سبک زندگی ایرانی- اسلامی ما نزدیک‌تر است و مردم رغبت بیشتری برای خرید آن دارند. دانشجویان در این حوزه می‌توانند نقش موثر و مولد معرفی عملی فرهنگ «دانایی و توانایی» را داشته باشند.
۴- تولید دانشجویی می‌تواند به فرهنگ سازی عمومی، احساس مسوولیت جوانان به آینده کشور و تحول در افکار مردمی منجر شود. «نه» به تولید خارجی، یعنی تقویت اقتصاد ملی و ترویج دانش کاربردی که پیوند دهنده دانشگاه و صنعت خواهد شد.
۵- اهتمام دولت و مسوولان در رفع موانع موثر است و تلاش جوانان، عزم راسخ استادان و دانشجویان برای تحقق این آرمان، به باور ما اثرگذار است.
۶- توجه دانشجویان به تولید سبب نگرش مثبت به دانش داخلی و نگاه منفی به واردات خارجی می‌شود.
۷- تولید دانشجویی، ارزان و با کیفیت، فرهنگ توجّه به افراد کم درآمد را گسترش می‌دهد.
۸- ارتقاء کیفی تولیدات دانشجویی سبب پیوند بهتر دانشگاه و صنعت (بازار) می‌شود و فرهنگ ترویج دانش منتج به سرمایه و ثروت را گسترش می‌دهد (موفقیّت و ثروت، مبتنی بر دانش موفق است).
۹- کسب درآمد دانشجویی از طریق بازارچه‌های دانشگاهی و بازاریابی‌های اینترنتی (مجازی) موجب تقویت خودباوری، هویت بخشی و استقلال اجتماعی جوانان می‌شود.
۱۰- تقویت کارآفرینی در زیست دانشجویی، سبب تبدیل «ایده به عمل» و «تئوری به کار» می‌شود.
۱۱- ارایه ایده، مشاوره، تولید فکر و اندیشه در سازمان‌های مختلف اداری، خصوصی، تعاونی و ... از سوی دانشجویان تحصیلات تکمیلی و بهره مندی دوسویه از سرمایه و دانش.
پ) نمونه‌هایی از زمینه‌های تولیدی و اشتغال آفرینی جوانان دانشگاهی
۱- فروش آثار دانشجویان رشته‌های هنری (بازارچه‌ها و نمایشگاه‌های اکسپو فرش، صنایع دستی، عکاسی و...)
۲- فروش آثار دانشجویان رشته کشاورزی (زراعت، گیاهان دارویی، باغبانی و...)
۳- فروش آثار رشته‌های فنی، مهارتی و صنعتی (طراحی و دو. خت، ریخته گری و مواد و...)
۴- فروش آثار علمی، مقالات و نشریات گروه‌های علوم انسانی
۵- فروش نرم افزار‌ها و تولیدات رایانه ای، اپلیکیشن‌ها و ...
۶- تهیه کتاب‌های صوتی و خوانش آثار علمی، ادبی و
۷- حق پژوهانه فعالیت‌های تحقیقاتی در عرصه‌های مختلف علوم پایه، ریاضی و فیزیک
۷- فروش آثار فناورانه، خلاقانه و تولیدات نو در عرصه‌های متنوع
۸- تهیه و ساخت نقشه‌های مهندسی، معماری، ساخت فضا‌های اداری، تجاری و مسکونی
۹- استفاده از تجارب دانشجویان در حوزه‌های ورزشی، بهداشت و تندرستی
۱۰- استفاده از خدمات مدیریتی و عملی قهرمانان ورزشی، مربیان، داوران و ...
۱۱- برنامه نویسی و خدمات بازی‌های رایانه ای
۱۲- تولید اسباب بازی و ساخت لوازم بازی‌های کودکانه
ترویج و تقویت اندیشه دانشجوی فناور و دانشگاه هوشمند با عبور از دیدار‌های تکرار امکان پذیر است. این باور به دانشجوی ما کمک می‌کند تا با بهره مندی از خلاقیت و نوآوری خود و محیط دانشگاه، شایستگی‌های خویش را تقویت نماید و برای تحقق آرمان دانشگاه‌های نسل امروزی جهان در فضای دانشجویی کشور موفق‌تر باشد.
این چنین باد.
*قائم مقام صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری