چرا کانادا و ایران نمی ‌توانند؟

فرارو- حدود یک سال از روی کار آمدن دولت جدید در کانادا می گذرد. با اینکه جاستین ترودو نخست وزیر جدید کانادا از همان ابتدا رویکرد ملایمی در قبال ایران اتخاذ کرد و خواستار احیای روابط میان دو کشور شد اما همچنان رابطه دیپلماتیک میان دو کشور برقرار نشده است. اخیرا ترودو اذعان کرده: تعطیلی سفارت این کشور در تهران و قطع رابطه دیپلماتیک با ایران، تصمیمی اشتباه بود.

با این حال در یک سال گذشته دیوان عالی کانادا در ایالت اونتاریو علیه ایران حکمی صادر کرده که بر مبنای آن حدود ۱۳ میلیون دلار از دارایی های غیردیپلماتیک ایران را به عنوان غرامت به خانواده های آمریکایی از سال ۱۹۸۳ تا ۲۰۰۲ مصادره کرده است. همچنین نمایندگان پارلمان کانادا روز پنجشنبه در جلسه‌ای با حضور وزیر خارجه این کشور خواستار اقدامات بیشتر دولت «جاستین ترودو» برای بازگرداندن چهار فرزند یک مادر کانادایی از ایران شدند. «آلیسون آذر» ادعا کرده همسر سابقش به نام «صلاح‌الدین محمودی‌آذر» («سارن آذر») که یک پزشک و شهروند کُرد ایران است، چهار فرزند وی را ربوده است. نخست‌وزیر کانادا درباره این پرونده وعده داد تلاشها برای بازگرداندن فرزندان آلیسون آذر را ادامه دهد.

ایران چندی پیش خانم هما هودفر که تابعیت ایرانی کانادایی داشت و به دلیل برخی اتهامات بازداشت شده بود را آزاد کرد. روابط ایران و دولت جدید کانادا درحالی هنوز به مرحله عادی خود نرسیده که ایران و انگلیس توانستند در کمتر از یک سال از اجرای برجام به احیای روابط و تعیین سفیر اقدام کنند.

دکتر حشمت الله فلاحت پیشه استاد دانشگاه و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفتگو با فرارو گفت: «روابط ایران و کانادا جزء تیره ترین روابط خارجی ایران بعد از روابط با آمریکا محسوب می شود. دلیل اصلی این موضوع این است که عوامل ناامن ساز در روابط ایران و کانادا بسیار بیشتر از عوامل ثبات بخش است.»

وی ادامه داد: «بنده قصد ندارم رابطه ایران با کانادا را با روابط دوستانه ایران با دیگر کشورها مقایسه کنم بلکه قصد دارم با روابط ایران و انگلستان مقایسه کنم تا تیره بودن این رابطه بیشتر نمایان شود.»

وی افزود: «ایران و انگلیس به رغم آنکه روابط پُر نوسانی با یکدیگر دارند اما باز هم عوامل ادامه یافتن این روابط زیاد است. از جمله این عوامل تعداد زیاد ایرانیانی است که در انگلستان مشغول تحصیل هستند و اتباعی که میان دو کشور آمد و شد دارند و همچنین یکسری روابط تجاری و اقتصادی که میان دو کشور وجود دارد.»

این نماینده مجلس خاطرنشان کرد: «اما در روابط ایران و کانادا بر رغم اینکه ایرانیان زیادی در این کشور حضور دارند نوع لابی هایی که در کانادا شکل گرفته بیشتر لابی های برهم زننده روابط دو کشور است که این موضوع بر خلاف لابی های شکل گرفته در انگلستان است که بیشتر سعی می کنند مانع از قطع روابط میان ایران و انگلستان شوند.»

فلاحت پیشه گفت: «در 15 سال اخیر بیشترین نقشی که این لابی ها در کانادا بازی می کنند نقشی است که تحت عنوان ادعای حقوق بشری مطرح می شود به نوعی که ما شاهد هستیم هر شخصی که در ایران ادعا شود ظلمی علیه وی شده یا رفتاری خلاف منافع وی صورت گرفته قطعنامه حقوق بشری آن از سوی دولت کانادا در کمیته ششم سازمان ملل و دیگر محافل حقوق بشری مطرح می شود.»

وی ادامه داد: «به عبارت دیگر کانادا در تقسیم کاری که با کشورهای اروپایی انجام داده نقش پیگیری مسائل حقوق بشری در ایران را بازی می کند، چنانکه شاهد هستیم در موضوعات مختلف همچون مسائل قومی، سیاسی، جاسوسی و ... این کشور کانادا است که قطعنامه ای علیه ایران تدوین و مطرح می کند تا با همراهی کشورهای غربی آن را علیه ایران به تصویب برساند.»

وی افزود: «از این منظر حتی این موضع نخست وزیر جدید کانادا که اخیرا عنوان کرده قطع رابطه دیپلماتیک با ایران اشتباه بود، موضعی نیست که پیشران یک تحول اساسی در رابطه ایران و کانادا شود چراکه هنوز عوامل ناامن ساز و عوامل ایجاد کننده ناهمواری در این رابطه بیشتر از عوامل ثبات بخش است؛ چنانکه در گذشته نیز طرح چنین مواضعی را از سوی مقامات سطوح پایین تر کانادا همچون وزیر خارجه مشاهده کرده بودیم اما توان غلبه بر لابی های مربوطه را نداشت.»

این استاد دانشگاه اظهار کرد: «بعد از آنکه موضوع هسته ای عملا از صدر دستور کار مناسبات غرب با ایران خارج شد، اکنون مشاهده می شود که آنها تلاش می کنند موضوعات حقوق بشری در رابطه با ایران را احیا کنند چنانکه اخیرا دبیرکل سازمان ملل گزارشی درباره حقوق بشر در ایران قرائت کرد که شاید بخش عمده ای از آجرها و ملات و مواد خام این گزارش حقوق بشری را کانادا به مرور فراهم کرده بود.»

وی افزود: «لذا به میزانی که موضوعات ادعایی حقوق بشری از سوی کانادا علیه ایران مطرح می شود، دولت کانادا نقش برهم زننده در روابط ایران و کانادا خواهد داشت.»

فلاحت پیشه در پاسخ به این سوال که آیا با این اوصاف چشم انداز امیدوار کننده ای برای احیای روابط ایران و کانادا در آینده نزدیک نمی توان متصور شد؟، گفت: «کانادایی ها به تبع تحولات پسابرجام سعی کردند یکسری مواضع را در قبال ایران مطرح کنند اما این مواضع صرفا در حد حرف است.»

وی ادامه داد: «همچنین کانادا همچون خیلی از کشورهای اروپایی منتظر نتیجه انتخابات آمریکا است، چنانکه به طور معمول هرگاه موضعی در آمریکا در قبال ایران شکل می گیرد دولت کانادا حتما این موضع را در مسائل ادعایی حقوق بشری تبدیل به یک موضع منفی علیه ایران می کند.»

فلاحت پیشه درباره موضع ایران در قبال کانادا به خصوص بعد از آزاد کردن هما هودفر گفت: «سیاست خارجی ایران گاهی وقت ها سیاست به صفر رساندن اختلافات با کشورهای خارجی است که به طور معمول هیچگاه چنین سیاستی در قبال ایران عملیاتی نمی شود. اما در شرایط کنونی سیاست ایران تعدیل اختلافات و کاهش بهانه های غرب در مناسبات با ایران است که این موضوع را در قالب تعدیل مناسبات انجام می دهد.»

وی ادامه داد: «از این منظر موضوع اخیر مربوط به مسئله خانم آذر نیز در همین قالب مطرح می شود اما به طور معمول نتیجه راهبردی شکل نمی گیرد چراکه همچون مورد خانم هودفر بعد از حل و فصل مسئله دوباره ادعای حقوق بشری همچون شکنجه را مطرح می کنند که شرایط را پیچیده تر خواهد کرد.»