پس از گذشت یک هفته از استعفای محمد فطانت‌فرد، روز گذشته شاپور محمدی به‌صورت رسمی به‌عنوان ریاست سازمان بورس و اوراق بهادار معرفی شد. در این جلسه تودیع و معارفه که با حضور اصحاب بازار سرمایه برگزار شد، مقامات بازار سرمایه از دوران ریاست فطانت تقدیر کردند.
براین اساس، توسعه بازار بدهی و تقویت تامین مالی از طریق بورس به‌عنوان مهم‌ترین دستاوردهای ریاست پیشین عنوان شدند. در ادامه نیز، از انتخاب مناسب رئیس جدید و چشم‌انداز مثبت بازار سرمایه در آینده سخن گفته شد.
به این ترتیب، محمدی به ارائه برنامه‌های خود به‌عنوان سکاندار جدید بورس پرداخت. وی با اشاره به لزوم تداوم رویکردهای مثبت پیشین، بر ضرورت نگاه به آینده تاکید کرد. ریاست جدید سازمان بورس 15 اصل را به‌عنوان محورهای مهم فعالیت خود مطرح کرد. در این میان، تقویت ارتباط بازار سرمایه با بازار پول و پررنگ‌تر کردن نقش بازار سرمایه در تامین مالی از مهم‌ترین رویکردهایی است که محمدی در برنامه‌های خود دارد. توسعه ابزارها و بازارهای مالی به‌ویژه بازار بدهی یکی از نکاتی است که به عقیده وی باید در اولویت قرار گیرند. همچنین افزایش شفافیت و نقدشوندگی در بازار یکی دیگر از مسائل مورد توجه سکاندار جدید بورس است.
مهم ترین خبر این روزهای بازار سرمایه تغییر جایگاه مدیریتی سازمان بورس بود. در همین خصوص روز گذشته مراسم تودیع محمد فطانت رئیس پیشین سازمان بورس و اوراق بهادار و معارفه شاپور محمدی به‌عنوان رئیس جدید این سازمان با حضور علی طیب‌نیا، وزیر امور اقتصادی و دارایی برگزار شد. در این مراسم، شاپور محمدی به ارائه برنامه‌های خود برای آینده بازار سرمایه پرداخت. وی با اشاره به 15 اولویت برای راهبرد بازار سرمایه در شرایط کنونی، ادامه مسیر فعالیت‌های گذشته را نیز ضروری دانست.
15 اصل و اقدام مدیریت جدید سازمان
شاپور محمدی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در ابتدای سخنانش با تشکر از اقدامات صورت گرفته در گذشته گفت: اوراق صکوک اجاره از مهم‌ترین دستاوردهای بازار سرمایه است که با تامل بانک مرکزی توانست جایگاه خوبی را در اقتصاد پیدا کند. همچنین موضوع تامین مالی از دیگر کارهای بزرگی بود که در شرایط کنونی ضرورت اجرای آن با توجه به بحث اهرمی کردن اقتصاد وجود داشت.
رئیس جدید سازمان بورس و اوراق بهادار در ادامه سخنانش 15 اصل و برنامه را در دستور کار بازار سرمایه دانست و گفت: اولین موضوع که به عنوان یک اصل در بازار سرمایه مهم است احترام به شرع و قواعد فقهی در توسعه ابزارها است. اگرچه کسب سود برای بازار سرمایه بسیار مهم است اما باید توجه شود این سود در شرایطی به دست بیاید که توسط قوانین شرعی پذیرفته شده باشد. خوشبختانه تا‌کنون تمامی ابزارهایی که شکل گرفته‌اند بر پایه همین روال است. بعد از اصول فقهی دومین اصل مهم تبعیت از قانون اساسی است مهم‌ترین ملاک برای فعالیت سازمان بورس قانون اساسی است. ممکن است این قانون در مواردی در مسیر عملکرد سازمان چالش‌برانگیز باشد، اما وظیفه ما است تا از این قوانین به صورت کامل پیروی کنیم. سومین موضوع توجه به نیاز فعالان بازار سرمایه‌گذاران است رسالت ما در بازار سرمایه برطرف کردن نیازهای فعالان بازار است.
ما باید خواستههای آنها را بشنویم و به گونه‌ای عمل کنیم که بهترین رهاورد برای آنها به وجود بیاید. چهارمین موضوع احترام به ارباب رجوع است. با توجه به اینکه نظارت قوی از مهم‌ترین برنامه‌های سازمان است، اما همواره احترام به سرمایه‌گذار وظیفه تمام ارکان بازار سرمایه است. ما هیچ دلیلی جز خدمت کردن به مردم در نهادهای دولتی و غیردولتی نداریم و اگر می‌خواهیم خدمت‌گزار مردم باشیم باید به خواستههای آنها توجه کنیم. پنجمین موضوع نگاه به آینده است. اصلی که باید توسط ارکان بازار مورد توجه قرار بگیرد نگاه به آینده و بی‌توجهی به نقصان‌ها در گذشته است، ما به طور جدی از تمام فعالیت‌های گذشته دفاع می‌کنیم، اما از همکاران خود می‌خواهیم تا ادامه‌دهنده کارهای خوب گذشته باشند و به آینده توجه بیشتری کنند.
ششمین موضوع درخصوص وظایف مسوولان بازار سرمایه بود که شاپور محمدی در این زمینه گفت: نقدشوندگی، شفافیت، پوشش ریسک‌های عملیاتی و تامین مالی چهار وظیفه اصلی سازمان است که باید مورد توجه قرار بگیرد. درخصوص تامین مالی، بخش خصوصی نسبت به دولت اولویت بیشتری دارد. در چند سال گذشته بخش خصوصی فعالیت‌های بسیاری درخصوص ارتقای اقتصاد کشور داشته است و توجه به این نهاد اولویت بازار سرمایه است. هفتمین برنامه پیش روی ما توسعه ابزارهای مالی جدید است. 50 سال از تاسیس بازار سرمایه می‌گذرد اما همچنان اوراق مشتقه جایگاهی در بازار ندارد. این اوراق از فرصت‌های بزرگ سرمایه‌گذاری است که باید تاسیس آن به طور جدی بررسی شود.
هشتمین مورد، مساله فروش استقراضی و خرید اعتباری است که این موضوع از جایگاه بسیار بلندمرتبه‌ای در بازارهای سرمایه دنیا برخوردار است. اگر خرید اعتباری مورد توجه قرار نگیرد بازار دوام خود را از دست می‌دهد و این موضوع به ضرر اقتصاد کشور است. نهمین موضوع، افزایش تعاملات بازار سرمایه و بازار پول است. در این خصوص باید بیان شود که خوشبختانه کیک اقتصادی ایران ظرفیت‌های بسیاری برای گسترش بازار سرمایه و بازار پول دارد. در گذشته سوءتفاهمات بسیاری میان این دو بازار وجود داشت که به مرور زمان تا حد زیادی کمرنگ شد.
اما این موضوع از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است که اقتصاد ایران برای تامین مالی نیاز به تعامل هر دو نهاد دارد. دهمین موضوع افزایش تعاملات با مجلس شورای اسلامی است. ما از نخستین روز فعالیت به کمک‌های مجلس شورای اسلامی اتکا کرده‌ایم. اصلاح قوانین از جمله قانون تجارت (درخصوص تقسیم سود) از مهم‌ترین موضوعاتی است که در روزهای آینده مورد بررسی مجلس و بازار سرمایه قرار می‌گیرد، همچنین ماده 241 قانون تجارت در مدت اخیر چالش‌هایی را به وجود آورده که با همکاری مجلس این چالش‌ها برطرف می‌شود.
یازدهمین موضوع، توسعه نهادهای مالی است که می‌توانند حضور فعالی داشته باشند. در این خصوص بحث رتبه‌بندی از اهمیت بسیاری برخوردار است. ابزارها براساس میزان ریسک باید سنجیده شوند که نرخ آنها متفاوت می‌شود و باید تضامینی غیر از نظام بانکی در اختیار آنها باشد. دوازدهمین موضوع گسترش تبادلات بین‌المللی است که در این خصوص نقل و انتقال پول و اصلاح قوانین با الگوهای بین‌المللی به خصوص در زمینه IFRS بسیار مهم است.
سیزدهمین موضوع مقررات‌زدایی است. با توجه به اینکه مقام ناظر ملاحظاتی درخصوص عملکرد در بازار دارد اما باید تا جایی که امکان است فعالیت‌ها در زمان کوتاه و با بیشترین بهره‌وری باشد. مقام ناظر زمانی می‌تواند به صورت مقتدر عمل کند که مبانی عقلی در فعالیتش حاکم باشد. چهاردهمین مورد تقویت سودآوری بر بهره‌وری شرکت‌ها است که در این خصوص آنچه انعکاس در قیمت سهم است سودآوری شفاف است.
این سودآوری زمانی به دست می‌آید که بازار به اطلاعات شفاف دسترسی داشته باشد. پانزدهمین موضوع مهم برای بازار سرمایه توجه به رسانهها است. ما اعتقاد داریم که فرهنگ‌سازی در بازار سرمایه باید از طریق رسانهها صورت گیرد. با توجه به اینکه یکی از اصول مهم اقتصاد مقاومتی فرهنگ‌سازی است انتظار می‌رود تعامل هرچه بیشتر رسانهها با بازار سرمایه باعث تقویت این موضوع شود.محمدی در پایان با تشکر از دوران ریاست دکتر فطانت در سازمان بورس ابراز امیدواری کرد فعالیت‌های انجام شده توسط وی در آینده به خوبی ادامه داشته باشد.
تامین مالی و بازار بدهی، میراث ریاست قبل
در ادامه این نشست حسین عبده‌تبریزی عضو شورای عالی بورس با اشاره به ضرورت تغییر مدیریت‌ها در سازمان‌های مختلف بیان کرد مدیران سازمان‌های مهم کشور به طور دوره‌ای تغییر می‌کنند. در مدت اخیر شورای عالی بورس شاهد جابه‌جایی در اعضای خود بود و بعد از آن این اتفاق در حوزه سازمان نیز رخ داد. وی در ادامه بیان کرد: در هر دوره‌ای طبعا ریاست سازمان نقش عمده‌ای در عملکرد بازار سهام دارد. دکتر فطانت در دوران کوتاهی که سکاندار سازمان بورس و اوراق بهادار بودند عملکرد قابل قبولی به جا گذاشتندکه مهم‌ترین آن بحث تامین مالی توسط بورس بود. وی افزود: در سال‌های اخیر همواره این انتقاد مطرح بوده است که سازمان بورس دغدغه‌ای به جز شاخص و روند شرکت‌ها در بازار ندارد. این اتفاق در شرایطی بود که کشور برای تامین مالی با مشکلات بسیاری مواجه بود.
همواره از بازار سرمایه این توقع وجود دارد که بتواند نقش قابل توجهی در تامین مالی داشته باشد. خوشبختانه ما الان می‌توانیم بگوییم که حدود 13 تا 20 درصد تامین مالی کشور از میان بازارهای مالی توسط بازار سرمایه صورت می‌گیرد. این موضوع در دولت نیز جا افتاده است که شرکت‌های بزرگ باید بتوانند از بانک‌ها فاصله بگیرند و به سمت بازار سهام حرکت کنند. حسین عبده‌تبریزی در ادامه گفت: به طور قطع می‌توان گفت بزرگ‌ترین میراث حضور دکتر فطانت توسعه بخش تامین مالی است. اما در این میان توجه به ایجاد نهادها و صندوق‌های جدید و صنایع بزرگ و کوچک نیز قابل توجه است. موضوع دیگری که به طور جدی در دوران ایشان مورد بررسی قرار گرفت گسترش بازار بدهی است که در مدت اخیر شاهد توسعه این بازار در کشور بوده‌ایم.
بازار بدهی در این بازه زمانی و با دقت و توجه دکتر فطانت توسعه چشمگیری داشته که امید می‌رود این موضوع همچنان توسط دولت و بازار سرمایه مورد توجه قرار گیرد. عبده‌تبریزی در ادامه با اشاره به دانش گسترده دکتر شاپور محمدی بیان کرد: خوشبختانه ریاست جدید سازمان بورس از علم بالایی در حوزه بازار سرمایه برخوردار است. ایشان در 10 سال گذشته حضور گسترده‌ای در نهادهای مختلف بازار از جمله کانون نهادهای سرمایه‌گذاران و بورس انرژی داشته‌اند.
همچنین ایشان در سال‌های اخیر یکی از فعالان بنام وزارت اقتصاد بوده‌اند که این موضوع می‌تواند تعامل هر چه بیشتر بازار سرمایه و دولت را به همراه داشته باشد. وی در پایان بیان کرد: لازم است از طرف شورای عالی بورس از زحمات دکتر فطانت تشکر کرده و به جناب آقای محمدی خوشامد بگوییم.
چهار چالش اصلی بازار سرمایه
محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی دیگر سخنران این برنامه بود.
وی در ابتدا با اشاره به اهمیت بازار سرمایه در اقتصاد بیان کرد: حوزه مسائل اقتصادی به خصوص بازار سرمایه از محوری‌ترین موضوعاتی است که در دولت و مجلس هدف‌گذاری شده و گسترش آنها برای کمک به مجموعه‌های دیگر لازم است. بعد از تصویب قانون بازار سرمایه در سال 84 شاهد رونق هر چه بیشتر این بازار بودیم و امید می‌رود که در سال‌های آینده موضوعات این بازار با دقت بیشتری بررسی شود.
پورابراهیمی در ادامه گفت: در مجلس شورای اسلامی ظرفیتی به وجود آمده است که نیروهای متخصص در هر بخش می‌توانند فعالیت کنند. خوشبختانه فراکسیون بازار سرمایه که از سال گذشته تاسیس شده است جایگاه خوبی در مجلس دارد و در سال جاری نیز شاهد فعالیت نیروهای متخصص بیشتری نسبت به قبل است. ما اعلام آمادگی می‌کنیم که مجلس شورای اسلامی امروز در خدمت بازار سرمایه است تا بتواند با همکاری بیشتر مشکلات اساسی این بازار را بررسی کند. رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در ادامه با اشاره به فراز و‌نشیب‌های بازار بیان کرد: چند نکته بسیار مهم در خصوص روند بازار طی سال‌های اخیر وجود دارد که برای آگاهی بیشتر به سمع و نظر شما می‌رسد. اولین موضوع که در چند سال اخیر به عنوان چالش در این حوزه وجود داشته اجرای کامل قانون افشای اطلاعات مالی شرکت‌ها است.
همان‌طور که مستحضرید کلیه نهادهای عمومی مکلفند صورت‌های مالی خود را که در بورس وجود دارد منتشر کنند. ما برای گسترش بازار نیاز به شفافیت اطلاعات داریم و یکی از مواردی که در شرایط کنونی وجود آن ضروری است قانون افشای اطلاعات مالی است.
دومین مورد که در مدت گذشته مشکلات زیادی را به وجود آورده است موضوع تداخل نظارت‌ها است که در این رابطه نظارت سازمان بورس و بانک مرکزی بر بانک‌ها از برجسته‌ترین مشکلات اخیر است. به عنوان مثال برگزاری مجامع بانک‌ها طبق زمان قانونی به دلیل تداخل نظارت‌ها با مشکلات زیادی همراه بوده است. همچنین موضوع افزایش سرمایه بانک‌ها در بورس از دیگر مواردی است که مجوز آن توسط سازمان بورس و مصوبات آن توسط بانک مرکزی تعیین می‌شود.
سومین نکته در خصوص چالش‌های اخیر موضوع ارتباطات با بازارهای جهانی است. با تمام تلاش‌هایی که طی مدت اخیرصورت گرفته بازار سرمایه ما تنها در محدوده جغرافیایی ایران شناخته شده است. از مشکلات حضور سرمایه‌گذاران خارجی در این بازار موضوع افتتاح حساب است که این سهام‌داران را برای دریافت سود سهام با مشکلات زیادی مواجه کرده است. همچنین موضوع افشای اطلاعاتی بنگاه‌های اقتصادی براساس استانداردهای بین‌المللی یکی دیگر از این چالش‌ها است که باید به طور جدی بررسی شود.
چهارمین موضوع در خصوص اصلاح قانون بازار سرمایه است که در این خصوص دو دیدگاه وجود دارد. دیدگاه اول می‌گوید: این قانون ظرفیت این را دارد که طی چند سال آینده در بازار اجرایی شود. اما دیدگاه دوم تغییر و تحول در این قانون را ضروری می‌داند. اشکالاتی که در این قانون وجود دارد در حوزه عملیات و اجرایی فعالان بازار را با فراز و نشیب‌های زیادی مواجه کرده است. که در این خصوص تعامل فکری مجلس شورای اسلامی و بازار سرمایه می‌تواند نتیجه مطلوبی داشته باشد. پورابراهیمی در پایان بیان کرد آنچه می‌تواند باعث ارتقای بازار سرمایه شود تعامل مجلس و بازار سرمایه است.در اینجا ما خواستار این هستیم که سازمان بورس پیشنهاد‌های خود را در خصوص بهبود عملکرد بازار ارائه دهد تا بتوانیم با همکاری مجلس شورای اسلامی زمینه بهبود آن را فراهم کنیم.
بازار سرمایه مسیر خود را پیدا کرده است
علی طیب‌نیا در مراسم تودیع و معارفه رئیس سازمان بورس بیان کرد: شركت در جلسات تودیع و معارفه یادآور آن است كه زمان و فرصت خدمت به مردم محدود است. وی در ادامه بیان کرد: بازار سرمایه ما مسیر خودش را در راستای حركت به سمت جایگاه شایسته خودش یعنی تامین مالی بنگاه‌های بزرگ و تامین مالی بلند‌مدت پیدا كرده است. طیب‌نیا افزود: آن چیزی كه برای دولت و ما در وزارت امور اقتصادی و دارایی مهم است دستیابی به رشد اقتصادی پایدار، تقویت تولید درون‌زا و كاهش آسیب‌پذیری نظام نسبت به تكانه‌های داخلی و خارجی است. بدون تقویت توان تولید، جایگاه ایران اسلامی در صحنه بین‌الملل ارتقا نمی‌یابد.
همه سازمان‌ها باید یك اولویت راهبردی را دنبال كنند و آن تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی است. بر این اساس ١٢ برنامه ملی در ستاد اقتصاد مقاومتی مبتنی بر سیاست‌های اقتصاد مقاومتی تبیین كردیم. یكی از پروژه‌های مهمی كه در برنامه ملی ارتقای توان تولید كشور پیش‌بینی شده، توسعه بازار سرمایه است. وی افزود: تامین مالی بلند‌مدت و تامین مالی بنگاه‌های بزرگ باید توسط بازار سرمایه صورت بگیرد. در وزارت امور اقتصادی و دارایی، مركزی برای پایش برنامه‌ها ایجاد شده كه هر ١٥ روز یك بار گزارشی از وضعیت پیشرفت ١٢ پروژه ارائه می‌دهد. تامین مالی از طریق بازار سرمایه از ٣٠ هزار میلیارد در سال ٩٣ به ١٠٠ هزار میلیارد در سال ٩٤ رسید. طیب‌نیا در خاتمه بیان کرد: اگر می‌خواهیم نقش بازار سرمایه در بازار اولیه ارتقا یابد لازم است بازار ثانویه كارآمد داشته باشیم.
25 دستاورد فطانت در 20 ماهه حضورش
در ادامه مراسم تودیع و معا رفه رئیس جدید سازمان بورس، محمد فطانت از 25 اقدام خود در زمان 20 ماه ریاست در سازمان بورس سخن گفت. به گفته فطانت در زمان ریاست وی، 5 نوع اوراق صکوک جدید وارد بازار سرمایه شد که عبارتند از: اوراق استصناع، اوراق اجاره دولت، اوراق خزانه اسلامی، اوراق سلف موازی استاندارد و اوراق رهنی. وی افزود: در سال 94 ارزش معاملات این اوراق جدید، 4 هزار و 700 میلیارد تومان بود. همچنین عضویت سازمان بورس ایران در آیسکو و عضویت بورس‌ها در فدراسیون بورس‌های جهانی را می‌توان از اقدامات سازمان بورس در 20 ماه گذشته عنوان کرد.
فطانت سومین اقدام سازمان بورس در دوران مدیریت خود را تعیین نرخ سود و نرخ بازده در بازار سرمایه عنوان کرد و گفت: برای اولین منحنی بازده در بازار ایجاد شد که برای سیاست‌گذاران پولی به‌عنوان راهنمای مسیر شناخته می‌شود. رئیس سابق سازمان بورس افزود: نقشه استراتژی اقتصاد مقاومتی و متدلوژی سازمان یافته برای عمل به این دستور‌العمل در سازمان بورس طراحی شد. فطانت راه‌اندازی صندوق‌های جسورانه در فرابورس را ششمین اقدام سازمان بورس برشمرد و گفت: صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه با هدف تامین مالی پروژه‌های دانش‌بنیان انجام می‌شود. هم‌اکنون 5 صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه مجوز فعالیت گرفته‌اند.
وی افزود: در این مدت سازمان بورس تلاش زیادی برای راه‌اندازی شرکت‌های رتبه‌بندی انجام داده و هم‌اکنون یک شرکت رتبه‌بندی قبرسی با مشارکت طرف ایرانی کار خود را آغاز کرده است. تولد موسسات اعتباری، مقدمه انتشار اوراق بدون رکن ضامن در آینده نزدیک است. رئیس سابق رئیس سازمان بورس در ادامه گفت: درز اطلاعات نهانی یکی از مشکلات همیشگی بازار سرمایه بود. اما اکنون با امکان ارسال مستقیم اطلاعات از شرکت‌ها به سامانه کدال، معضل درز اطلاعات نهانی حل شده و این اطلاعات همزمان با سازمان بورس به دست مردم می‌رسد. وی افزود: راه‌اندازی سامانه تدان برای انتشار تحلیل‌های مشاوران سرمایه‌گذاری از دیگر اقدامات سازمان بورس در این مدت است. فطانت خاطر‌نشان کرد: تامین مالی گسترده بخش نفت در این مدت انجام شد و 8 هزار میلیارد تومان برای تامین مالی پروژه‌های پارس‌جنوبی و غرب کارون انجام گرفت که به تسریع بهره‌برداری آنها کمک می‌کند. خرید و فروش اوراق به کسر و به صف، حل و فصل مشکلات مالیاتی نهادهای بازار سرمایه در تعامل با سازمان امور مالیاتی از دیگر اقدامات رئیس سازمان بورس در این دوره بوده است.
همچنین به گفته فطانت، دستور‌العمل پیچیده سهام خزانه در این مدت تسهیل‌سازی شده است. حجم انبوه سرمایه‌گذاری خارجی نیز در این زمان به بازار ایران جذب شدند و عمدتا در اوراق صکوک وارد شدند. فطانت در ادامه به توسعه صندوق‌های سرمایه‌گذاری در 20 ماه گذشته اشاره کرد و گفت در سال 94، 1 میلیون نفر به این بازار حرفه‌ای وارد شدند. به گفته وی در بخش کشاورزی کشور نیز انتشار گواهی سپرده‌های کالایی و راه‌اندازی صندوق‌های کالایی، کمک زیادی به کشاورزان کرده است که بتوانند از طریق تامین مالی از بورس کالا، محصولات خود را پایین‌تر از قیمت واقعی نفروشند.
فطانت به رایزنی با مجلس درخصوص تعیین نرخ خوراک پتروشیمی‌ها و تسهیل دستورالعمل‌های بهره مالکانه معادن و حق انتفاع معادن اشاره کرد که به مقاصد خوبی نیز در این مدت رسیده است. وی همچنین به راه‌اندازی تابلوی بازار شرکت‌های کوچک و متوسط در فرابورس اشاره کرد که می‌تواند محل مناسبی برای عرضه سهام واحدهای تولیدی کوچک و متوسط باشد.